Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Vrijmoedige Gedachten over de tegenwoordige Huishouding van Staat der Nederlanden, ten gevolge der (bekende) Brieven over den Koophandel. Te Amsterdam, bij Pieper en Ipenbuur. 1819. In gr. 8vo. 33 Bl. f :-8-:
Gevoelvolle Gewaarwording, bij het lezen der onpartijdige Beschouwing, enz. Door J.T.W...... Te Amsterdam, bij M. Schooneveld en Zoon. 1819. In gr. 8vo. 14 Bl. f :-5-8

Wij vinden ook in dit boeksken dien geest van gematigdheid en bedaarde cordaatheid, van klaarheid en overtuiging, afgescheiden van alle kunstige berekening en gevaarlijke bespiegeling, welken wij steeds gaarne als eenen kenmerkenden trek van onzen landaard beschouwen. Zijne denkbeelden over de bewuste brieven zijn geheel de onze; de onze maken wij ook gaarne zijne aanmerkingen over het gebruik van de vrije drukpers, - om, namelijk, niet te zwijgen bij gewigtige, zoo min als te vitten bij min gewigtige verordeningen, die ons verkeerd toeschijnen. Waarbij het zekerlijk van belang, schoon in ons oog niet noodzakelijk is, dat men tevens het betere aanwijze: dit toch is eigenlijk de taak der Ministers, het beoordeelen hunner voordragten alleen die der natie en harer zoo openbare als andere, natuurlijke vertegenwoordigers. Hoe dit zij, de schrijver poogt aan zijne eigene vordering te voldoen, en komt ons voor geenszins ongelukkig in deze poging te slagen.

‘De Koning, zegt hij, erkent den koophandel voor de zenuw van den staat, en beloofde, alle belemmering aan deszelfs vrije werkzaamheid te ontnemen.’ Wij weten, dat de

[p. 220]

Amsterdamsche briefschrijvers dit zelve, met vrij scherpe trekken, op den voorgrond plaatsten, om daaraan, even als hier geschiedt, uitkomsten en daden te toetsen. Wij kennen even zoo de slotsom dezer rekening. Doch, waarbij komt het toe, dat deze zoo ongunstig is? Is 's Konings genegenheid of zijn zijne inzigten veranderd? Geen van beide, op zichzelve beschouwd. Maar de omstandigheden, de staat der zaken hebben eene andere gedaante aangenomen. Braband en Holland zijn met elkander vereenigd. Het eerstgenoemde heeft veel minder handel, dan landbouw en fabrijkwezen. Hetzelve verbeeldt zich juist bij die inrigtingen het meeste voordeel te vinden, die den handel schaden. Als een jongst en zeer lastig kind, weet het met schreeuwen veelal zijn' zin te krijgen. Wagen het al de Ministers, eene wet voor te stellen, die aan deze heeren niet behaagt, zoo weten zij zich, in weerwil der duchtigste gronden voor de zaak, dermate te vereenigen en te sluiten, dat het voorstel moet vallen. Men denke alleen aan het regt op de successie, paarden-, pleizieren dienstboden- geld enz., waarbij, in zekeren zin, reeds de grondslag gelegd is tot al den tegenwoordigen jammer. Den enkelen keer, intusschen, dat de geest van Holland zich in 's Konings geest tegen de geweldigste betoogen van de andere zijde heeft staande gehouden, ten aanzien des vrijen graanhandels namelijk, is dit met eenen uitslag bekroond, die de tegensprekers voor altijd moest doen blozen. Doch het baat niet. Men telt de stemmen en de hoofden, men weegt ze geenszins, en alzoo worden wij, daar geene waarachtige ineensmelting kan plaats grijpen, à la suite van Braband, wat wij voorheen vis à vis Frankrijk waren, - eene provincie van ondergeschikt belang. Men ga slechts den gang der zaken omtrent de Commercie na, en de overtuiging zal niet uitblijven.

Onze schrijver volgt thans alle de voortdurende beletselen op den voet, en redeneert overal met zeer veel klaarheid tegen dezelve. Het blijkt daaruit, dat er eene algeheele verandering van stelsel moet plaats hebben, om de gelden, hieruit profluérende, te vinden. En hij slaat daartoe voor, behalve eenige verhooging van het patent der kooplieden, eene hoofdelijke belasting, die, ja, hare moeijelijkheden zou hebben, maar echter niet onuitvoerbaar wezen, en voor die moeite, in eenen geheel vrijen handel en onbelemmerde cir-

[p. 221]

culatie, voordeelen zou aanbrengen, die bijna niet te berekenen zijn. En waarlijk, betalen wij niet reeds, zoo aan den lande, als, te Amsterdam en elders, aan de stad, zoodanige hoofdgelden op veel willekeuriger wijze, ja zonder dat de belastingschuldige van eenigen maatstaf weet? Zoodat dus de ondervinding de mogelijkheid bewijst; waarbij onze schrijver de uitnemendste verbeteringen voorstelt.

Over het geheel, echter, beslissen wij niet voor of tegen dezen maatregel. Doch die bron van 's volks bestaan, uit welke de veelvuldige staatsbehoeften zelve van dit kunstland, voor een zoo aanmerkelijk, ja onmisbaar deel, moeten vloeijen, te verstoppen en te doen opdroogen! die zon, welke dit dierbaar plekje gronds uit moerassen opgevaagd, met den weligsten groei overtrokken, en als een wonder der wereld heeft doen beschouwen, voor altijd te doen tanen! o, daarvoor behoede ons een gunstig noodlot! Nog maar een' korten tijd, dan worden de gronden, die ons moeten ondersteunen of doen wegzinken, voor eenen langen tijd gelegd! Dat toch de stem van vaderlandsche mannen, klinkt ze ook in 's lands hooge vergadering, waar wangunst, eigenbaat en vooroordeel kunnen heerschen, als in eene woestijn, ten minste het hart des Konings rake! opdat deze noordelijke gewesten, die zijnen heldenstam sedert eeuwen in het harte dragen, geen slagtoffer hunner toegevendheid of dwaze verdeeldheid worden! opdat wij niet andermaal de tooneelen beleven, die Vorst en volk zoo ongelukkig gemaakt, en op den rand des verderfs hebben gebragt!

Hierna bepalen zich des schrijvers bezwaren bij eenige stukken van het Justitiewezen. Het is bekend, dat wij nog steeds onder het Fransche wetboek zuchten, waarin, ja, eenige wijzigingen gemaakt zijn, doch die, door de zaken uit haar verband te rukken, dezelve in menig opzigt slechts verergerd hebben. De Hoven van Assises vorderen Jurés, het geheele stelsel een Hoogst Geregtshof; regtbanken van koophandel zijn regtbanken van onkundigen. - Meermalen, inderdaad, hebben wij bevoegde regters dergelijk oordeel hooren vellen, en met de sterkste kleuren zien afmalen. Wij kunnen ook voor ons zelven hieraan geene toestemming weigeren, en bidden dus mede al wederom: verlos ons van het kwade!

Eindelijk klaagt hij nog over de bureaucratie, de omslag-

[p. 222]

tige formaliteiten bij alle administratie, den Franschen geest met één woord, die ons nog dreigt te verderven, nadat het Fransch geweld zulks vergeefs beproefd heeft. Wij helpen hem klagen, en bidden zuchtende:

o Mihi (nobis) praeteritos
Redderet si Juppiter annos!

Is uw gevoel opgewekt en verwarmd, lezer, door het stukje boven vermeld, en tast gij nu met gretigheid naar den Lierzang, om dit gevoel eens regt lucht te verschaffen; ei wees gewaarschuwd! de teleurstelling zou al te groot zijn. Die zoogenaamde lierzang is verre beneden het onderwerp, is loutere herhaling van algemeene waarheden, zoo onbepaald misschien zelfs geene waarheden, in coupletten gerangschikt. Hij getuigt slechts van het gevoel, dat iedereen vervult, en zelfs den ongeoefendsten, die ook zijne taal op verre na niet zuiver schrijft, tot eene poging drijft, om zich buitengewoon krachtig uit te drukken. Ongelukkig aagt hij hierin niet, daar de poëzij onder de verzenmakerij verloren gaat, gelijk de kracht van eenen hevigen stroom door menigvuldige kronkelingen en bogten in zijne voorgeschreven loopbaan. Men zegt wel: Si natura negat, facit indignatio versum; maar het is er dan ook naar. Wij althans raden den dichter, zich meer te oefenen, alvorens hij het vaderland of den handel op nieuw zijne zangen wijde. Non tali auxilio etc.