Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Tooneel des Vredes, of Kaart van Europa, naar deszelfs tegenwoordige staatkundige Verdeeling. Te Amsterdam, bij Mortier, Covens en Zoon. 1818. f 6-10-:
Geographisch Handboek van Europa, ten gidse op hetzelve Tooneel, door J.A.G. Boom. Bij dezelfden. 1819. In gr. 8vo. XIV, 602 Bl. f 5-13-:

Eindelijk is dan met de uitgave van dit Tooneel aan het uitgerekt verlangen voldaan, om eene volledige Kaart van Europa te bezitten, op welker naauwkeurigheid men zich zal mogen verlaten. Zoo moeijelijk en onuitvoerlijk het was, om, te midden der staatkundige verwarringen van vele jaren, en ruilingen van landen door de oorlogvoerende Mogendheden, een zoodanig werk tot stand te brengen, zoo veel te meer loss verdient deze tegenwoordige arbeid, welke het eerste tijdstip van rust daartoe te baat neemt. De Heer covens is als Aardrijkskundige te algemeen bekend en geacht, dan dat wij hem niet veiliglijk met de beste Geleerden in dat vak van alle andere Landen gelijk stellen, en van zijne naauwkeurige behandeling niet alles goeds zouden verwachten mogen. Hij levert ons alhier de Europesche Kaart volgens de laatste en beste stereographische manier, welke ons de vaste ligchamen op eene vlakte volkomen juist doet meten en afbeelden: en, na eene zorgvuldige vergelijking, moeten

[p. 217]

wij erkennen, dat hij, ook met behulp waarschijnlijk van den Schrijver des Handboeks, allezins gelukkig geslaagd is; terwijl wij op deze Kaart, zonder te groote snippering of verminking, alle die landen en voorname steden, gebergten en rivieren aantreffen, welke zich onderscheiden, en wel naar die vroegere en laatste indeelingen en grenzen, waaromtrent de Mogendheden onderling zijn overeengekomen. Dat de Uitgever daarin de Fransche taal, als de algemeenste, gekozen heeft, moeten wij, onzes ondanks als 't ware, goedkeuren; te meer, omdat de Schrijver van het Handboek de leemte, welke daaruit in het oog en voor de behoefte van anderen ontstaan mogt, door het gebruik der landeigene taal van ieder land en volk, dadelijk hersteld, en de nuttigheid der uitgave, ook ten behoeve der scholen, allerwegen bevestigd en vermeerderd heeft. De gravure dezer Kaart, omtrent 37 duimen hoog en 47 breed, door de Heeren van beek en konsé, mag vrijelijk met de beste monsteren.

Als den Schrijver van het Handboek openbaart zich de Heer J a.g. boom, zijnde, indien men ons wél onderrigt hebbe, Christenleeraar te Boskoop. Voor zoo verre wij weten, is deze Schrijver nog nimmer met zijnen naam in het openbaar verschenen. Nogtans ontmoeten wij, in de behandeling dezes hoogstmoeijelijken onderwerps, zulk een allesomvattend overzigt van het geheel, zulk eene treffelijke afscheiding en wederzamenvoeging der deelen, zoodanige naauwkeurige uiteenzetting van alles, wat tot ontleding van ieder deel behoort, dat wij daarin allerwegen den zeer geoefenden en ervarenen man waarderen, die deze belangrijke studie gewis niet eerst onlangs of ter loops beoefend heeft, maar tot het pit en merg dezer kunstwetenschap is doorgedrongen.

Reeds de Inleiding, als proeve eener algemeene natuurkundige beschouwing van Europa, ten aanzien van ligging, bevolking, zeeën, bergen, rivieren, luchtgesteldheid, gronden en voortbrengselen, beveelt zich door hare beknoptheid en juistheid, zoodanig dat wij, als ware het, met hem de gansche reis door Europa ondernemen, en al het wetenswaardige leeren opmerken.

Hierna bevat de Iste Afdeeling, in vier Hoofdstukken, de onderscheidene Indeelingen, welke er, bij de Traktaten der Mogendheden, in de jaren 1791, 1802, 1807 en 1815, zijn gemaakt geworden; bij welke opgaven wij telkenreize over-

[p. 218]

vloedige redenen gevonden hebben, om de ongemeene vlijen naauwkeurigheid des Schrijvers te bewonderen.

Uit het algemeen overzigt, hetwelk dan ook van zelve aanleiding geeft tot eene gepaste verdeeling van Europa, wordt de afzonderlijke en uitvoeriger behandeling geboren, welke in de IIde Afdeeling vervat is, alwaar de nadere aanwijzing der geographische ligging, grenzen, indeeling enz. van de Europesche Rijken en Staten, volgens de beslissingen van het laatste Weener Kongres, in vijf Hoofdstukken voorkomt, en dit werk alzoo voleind wordt.

Zoo vinden wij, in deze laatste uitvoerige Afdeeling, eerstelijk de Rijken van het Pyrenesche Schiereiland, Portugal, met deszelfs Landschappen en verder Gebied, en Spanje, met deszelfs Provinciën, zoo van nieuw als oud Kastilië, met deszelfs Eilanden; 2.) de Rijken en Staten in en om de Alpen, en daarin Frankrijk, Italië, Zwitserland, het Duitsche Verbond, en het Koningrijk der Nederlanden, in alle derzelver Departementen en Gouvernementen; 3.) de Britsche Eilanden in alle derzelver Provinciën, Prinsdommen en Graafschappen; 4.) de Rijken aan deze en gene zijde der Oostzee, en daarin Denemarken met aanhoorige Landen, Zweden en Noorwegen, en den geheelen Pruissischen Staat; en eindelijk, 5.) de Rijken noord- en zuidwaarts van het Karpatisch Gebergte, en daarin het uitgebreide Rusland, met Polen, daaronder behoorende, den vrijen Staat Krakau, de uitgestrekte Staten van Oostenrijk, en ten laatste het Europeesch Turkije, met alle deszelfs onmiddelbare en middelbare Landen.

Na deze opgave van den inhoud, zal dan ook niemand onzer Lezeren de orde en volledigheid in twijfel trekken, welke in dit werk gevonden worden, en waarbij wij veiliglijk durven verzekeren, dat men, ten aanzien der staatkundige geschiedenis van de onderscheidene Landen en Natiën, veel meer ontmoeten zal, dan men van den Schrijver, bij zulk eene moeijelijke taak, billijkerwijze had kunnen vorderen. Wij bevelen alzoo dit Hollandsche voortbrengsel van wetenschap en kunst aan alle beminnaren dezer belangrijke studie, maar bovenal aan alle Schoolonderwijzers, die daarin de treffelijkste handleiding vinden voor een sedert jaren onzeker, doch hierdoor thans gezuiverd onderrigt. Het is met zulk eene nadrukkelijke ondersteuning alleen, dat de kosten van eene zoo zware onderneming goedgemaakt, en de duizende

[p. 219]

moeiten, aan zulk eene taak verbonden, eenigermate beloond worden. Wordt aan dezen pligt voldaan, dan zal er welligt gelegenheid zijn, om, bij eene vernieuwde uitgave, de drukfeilen te verbeteren, welke in den tekst ingeslopen, maar tevens aan het einde van het uitvoerig, naauwkeurig en voor een zoodanig werk onontbeerlijk Register zijn aangewezen, en te gelijk eenige kleine leemten te herstellen, welke van zulk eenen allermoeijelijksten arbeid bijkans onafscheidbaar zijn, en welker opgave niets minder dan wreveligen vitlust zoude aanduiden.