Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 198]

Adolphi IJpeij, A.L.M. Phil. et Med. Doctoris Medicinae in Academiâ Lugduno-Batavâ Professoris ordinarii Elementorum Medicinae practicae Tom. I, exponens morbos acutos genuinos aliosque, qui indole cum ipsis proxime conveniunt, Pars I. febres atque inflammationes, Pars II. febres exanthematicae, haemorrhagiae, apocenoses, epischeses, exanth. chronica. Lugd. Bat. apud J.W. van Leeuwen. 1818. 8vo. maj. 710 pp. f 6-:-:

Verslag zullende geven van dit in het voorleden jaar uitgekomen werk, hetwelk wij aan den werkzamen Leidschen Hoogleeraar ijpeij verschuldigd zijn, vinden wij ons daarin zeer belemmerd, door gebrek aan een noodig voorberigt. Hetzelve wordt ons wel bij het laatste gedeelte beloofd; maar wanneer zal dat laatste deel verschijnen? Wij missen zulk een voorberigt, of iets, dat er naar gelijkt, ongaarne, even zoo als wij niet op ons gemak zijn met iemand, die, zaken van eenig gewigt te verhandelen hebbende, ons noch met zijn' persoon, noch met zijne bedoelingen bekend maakt. In een voorberigt had ons de Hoogleeraar kunnen verklaren, wat hem bewogen hebbe, het vrij aanzienlijk getal van leer- en leesboeken over de praktijk der geneeskunde dus te vermeerderen met een werk, hetwelk noch in den hoofdzakelijken inhoud, noch in de voordragt, noch in de schikking der behandelde onderwerpen eenigermate van de meeste overige verschilt, welke thans naam hebben. Hij had ons kunnen verklaren, waarom hij, zonder eenige meer algemeene grondbeginselen te laten voorafgaan, aanstonds als met de deur in 't huis valt, en ons beduidt, dat niemand ligt zeggen zal, waarin de koorts bestaat. Hij had ons de rangschikkking kunnen opgeven, welke hij in dit werk gevolgd is en verder zal volgen, en daarbij dan een en-

[p. 199]

kel woord voegen tot betoog van de juistheid en doelmatigheid der gekozene orde van behandeling. Dan zouden wij misschien weten, waarom onder de ziekten, met de heete ziekten het meest overeenkomende, de zeer slepende uitslagziekten gesteld, en vele spoedig toenemende zenuwziekten niet geteld worden; waarom er het rheumatisme wel, de jicht niet onder gerekend wordt. Nu weten wij van dat alles geene reden te geven; en wij weten ook naauwelijks, wat wij onze lezers van dit boek zeggen zullen. Het komt ons wel voor, dat het zoo wat de hoofdinhoud is van 's schrijvers lessen op de hoogeschool; en dan kunnen nu zijne leerlingen het genoegen hebben, hier te lezen, wat zij eens hoorden. Maar daaruit zoude men bijna moeten opmaken, dat dit alles eigenlijk niet voor de pers geschreven werd; en daarvan zal het lezen van eenige weinige bladzijden ons spoedig overtuigen. Wij hooren hier, zonder het te willen, dien gemeenzamen praattoon, waartoe men bij het huisselijk onderwijs zoo ligtelijk vervalt. Uitweidingen, kleine ongelijkheden, stilstaan bij kleinigheden, vlugtige behandeling van gewigtiger stukken, al naar dat men gestemd is. Dit, ondertusschen, maakt het lezen van dit werk gemakkelijk en niet onaangenaam. Aangenamer zoude het wezen, wanneer stijl en taal wat meer beschaafd waren; maar het latijn is ellendig.

De orde, waarin de ziekten in dit deel behandeld zijn, blijkt uit den titel. Elke ziekte wordt meestal zóó behandeld, dat de schrijver, na de bepaling, de voornaamste kenteekenen opgeeft, vervolgens den loop en vermoedelijken uitgang, daarna de verscheidenheden, welke er bij plaats hebben, en eindelijk de geneeswijze. Somtijds wordt bij deze van de verscheidenheden en wijzigingen gewag gemaakt. Bij de opgave der geneeswijze is de schrijver zeer mild met recepten; iets, dat wij zeer afkeuren. Niet dat zijne voorschriften slecht zijn, maar omdat niets méér aanleiding geeft om de geneeskunst handwerkmatig te drijven, nimmer om een eenig-

[p. 200]

zins bepaald geneesplan te denken, maar, wat er voorvalle, altijd een middeltje gereed te hebben.

Het is er anders verre van daan, dat wij dit boek zoo ledig van zin zouden aanmerken. Elke bladzijde bijna geeft bewijzen van eene uitgebreide lectuur en van veel ondervinding. Maar ijpeij geeft het zijnen lezeren zoo als hij het vond, schier onbearbeid. Vandaar, dat men hier de tegenstrijdigste denkbeelden onder elkander vermengd en allerlei onbeduidende schrijvers vindt opnoemd. Ook mist men hier en daar het een en ander, hetwelk wel eenige melding verdiende; b.v. het gebruik van den kina met tartar. emet., of volgens de manier van thuessink, in de tusschenpoozende koortsen; van de ratanhia in bloedstortingen en in den witten vloed, in welken laatsten ijpeij bijna geen gebruik schijnt te maken van specerijachtige middelen, onder anderen de fab. pechur. Voorts wordt, bij de tusschenpoozende koortsen, de wilgenbast en de kalmus al te zeer versmaad; bij de febr. hectic. de loodsuiker en het vingerhoedskruid bijna in éénen rang gesteld; bij de diabetes te weinig gedrongen op het gebruik van dierlijk voedsel, en het hydrosulfuretum ammoniae gewraakt, terwijl men het sulfuretum potassae of calcis aanprijst; in den witten vloed al te zeer op de zamentrekkende middelen gebouwd, enz. Vele ziekten zijn ook waarlijk al te oppervlakkig behandeld, vooral in het tweede stuk. Vreemd is het, dat, bij de aanbeveling van schrijvers, zoo zelden na het jaar 1805 of 1806 uitgekomeneschriften vermeld worden; vóór dien tijd zelfs allerlei van minder belang.

Na dit een en ander kunnen wij, vooralsnog, niet veel tot aanprijzing van dit boek zeggen. Misschien toont ons de nog achtergeblevene voorrede een voor hetzelve gunstiger gezigtpunt. Vóór dien tijd willen wij er verder geen beslissend oordeel over vellen.