Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Invloed der Negentiende Eeuw, op het Katholicismus. Naar het Hoogduitsch. Te Arnhem, bij C.A. Thieme. 1818. In kl. 8vo. 189 Bl. f 1-5-:

Dit boekje, waarvan zich de vertaler bekend zal maken zoodra hij dit noodig en nuttig houdt, verdient allezins opmerking. Het komt kennelijk uit den Roomschen hoek, en heeft hereeniging van de gescheurde Christenheid, onder het algemeene Opperhoofd te Rome, ten doel; maar alvorens echter werkt dan de geest des tijds bij die Kerk en dat Opperhoofd eene zeer aanmerkelijke verandering, die de voorzigtige Protestant evenwel afwachten zal, eer hij die hope voedt, en dat uitzigt hem zeer begeerlijk wordt. Pius de VII is intusschen de man, van wiens verstand en godsvrucht onze schrijver, hetgeen hij verlangt, schijnt te hopen. De eerste afdeeling schetst de geschiedenis der vroegere en latere hierarchie, den invloed der hervorming, en van den Franschen dwang. Het wenschelijke is: geestelijk gezag van den Paus, door eene wereldlijke magt ondersteund, zoodat de Paus vorst van den kerkelijken staat blijve, zonder vermenging echter van denzelven, als wereldsch Souverein, met hem, als oppersten Kerkbestuurder; en dit kerkbestuur heeft zedelijkheid en eenvoudig Christendom, waartoe men terugkeeren moet, ten doel. ‘Als Rome wil, (en wie zou aan den goeden wil van eenen pius den VII kunnen twijfe-

[p. 195]

len, als de geheele menschheid iets van hem eischt?) dan is het zelfs niet eens zulk eene zware zaak; want de volken, voor welke het buitendien eene behoefte is geworden, laten zich ligtelijk leiden, zoodra die leiding van Rome geschiedt,’ (wij twijfelen!) ‘en de wereldlijke vorsten zullen daartoe Rome met al hun gezag behulpzaam zijn. Het komt alleen maar daarop aan, dat men het eens worde’ (hier spreken wij elkander!) ‘over de punten, welke noodzakelijk eene hervorming moeten ondergaan, en den weg daartoe moet men zoeken in raadplegingen der verstandigste en onbaatzuchtigste bisschoppen en bestuurders der kerk.’ De tweede afdeeling stipt de zaken aan, over welke men zou moeten raadplegen: de in- en uitwendige gebreken, die verbeterd moeten worden; naauwkeurige scheiding van het wereldlijke en geestelijke, en het bepalen der verschillende vormen. Vooral is de hoofdzaak hervorming in de geestelijke tucht, en welk een geest de geestelijken bezielen moet, enz. Eindelijk wijst eene derde afdeeling het werk en den werkkring der geestelijkheid aan, en het noodige toezigt der wereldlijken, enz. enz.

Het boekje is goed geschreven, en sleept hier en daar door toon en kracht der waarheid mede; het ademt eenen milden, verdraagzamen geest; en, wij ontkennen het niet, er komt veel in voor, dat ook de Protestantsche geestelijke wel lezen en op zich mag toepassen. Met dat al achten wij het raadzaam, dat de Protestanten eens afwachten, of zich de Roomschgezinden op deze wijze schikken onder hun Opperhoofd, en hoe het dan toega en bij hen worde, eer zij nog het oor leenen aan de uitnoodiging om terug te treden in den schoot dier Kerk, waarin het hun voorheen zoo bang werd, en waar zij eene zoo schrale weide vonden bij den Opperherder en zijne onderhoorigen; dat zij de vormen, die men dan hervormen wil, nog eens toetsen, en vooral naauwkeurig letten op de bepaling van hetgeen men dan voor het eerste ware en eenvoudige Christendom

[p. 196]

houdt in geloofs- en zedeleer, waartoe men terugkeeren wil. En, zoo dit niet geheel in den haak was, en men niet volkomen vezekerd kon zijn, dat het in dien haak blijven moest, zouden wij het: ‘amici usque ad aram,’ ten aanzien dier naar den geest en den invloed der negentiende eeuw alzoo hervormde Roomschkatholieke-Pausgezinde kerk, het veiligst rekenen, en verkiezen te blijven staan in die vrijheid, waartoe ons Jezus Christus geroepen heeft. Overigens zijn wij het met den vertaler en voorredenaar eens: dat dit boekje de Roomschgezinden opmerkzaam kan maken op de gebreken in hunne kerk, dezulken den mond stoppen, die door een zoetspelend fluitje of door verdoemenisvloek tot den terugtred in de tegenwoordige Roomsche kerk willen noodzaken, en ook de Protestanten op nieuw bevestigen in het goed gevoelen van hunne zaak, en tot het voortgaan in den liefderijken, verdraagzamen geest aanmoedigen; en eindelijk - de voorredenaar laat hier de aanvulling den nadenkenden over - wij willen er ook dit ééne maar bijvoegen: de hoop versterken, dat eindelijk eens nog meerdere nadering van den kant der Roomschgezinden algeheele verbroedering mogelijk zal doen worden.

Moeijelijk kunnen wij het gestelde bl. 71 met dat op bl. 66 enz. doen overeenstemmen. Dat, namelijk, ‘het om staatkundige en andere redenen beter is, den priester gedurende den tijd zijner ambtsbediening niet te laten trouwen, maar hem dit eerst te veroorloven, als hij zich van zijn priesterambt ontdoet, nadat hij eenige jaren gemoedelijk heeft toegewijd aan het onderwijs en de zielzorg zijner broederen,’ strookt, onzes inziens, niet zeer met het vroegere: ‘De priester verbindt zich zijne broeders te onderwijzen, en tot de betrachting van de pligten, daarmede verbonden; hij moet nu de edelste aandoeningen der menschelijkheid, des medelijdens, der deelneming, der vriendschap en der liefde bij zijne broederen opwekken; hij moet kinderen opvoeden, meisjes vormen, vrouwen derzel-

[p. 197]

ver pligten onder het oog brengen, en haar tot het gezellige leven vermanen: maar hij zelf moet een mensch zoo hard als een steen zijn en blijven; geene liefde mag in zijn hart opkomen, geen edel gevoel op hem eenigen indruk maken; de eischen der natuur moet hij weten te onderdrukken; deze onbetwistbare, eeuwig geldende regters moet hij verzaken; vader mag hij niet zijn, en dus mag in zijn hart het gevoel niet plaats hebben, dat hem zachtzinniger en goedaardiger jegens huisgezinnen zou doen worden; een koud psalmboek, eene doode legende is zijne bruid, en soms wacht hem een toegemetselde kelder, in welken de dienaar der kerk voor altijd verzinkt.’! Immers tegen deze zoo tastbaar ware en verstandige woorden geldt geen vermeend staatkundig belang. Wij oordeelen het, met den schrijver, ook wel beter, in het geheel geene kinderen te hebben, dan dezelve naakt en uitgehongerd op de straten te moeten laten omloopen; maar dit is immers bij de Protestantsche geestelijken, hoe gering ook hunne bezoldiging zijn mag, nog eene zeldzaamheid? - Het blijkt zeer klaar, zegt de schrijver wederom bl. 154, hoe noodzakelijk het is, dat de priester gehuwd zij. Hij had dit dan ook overal moeten volhouden. Maar genoeg hiervan: het volgende ware en gepaste woord willen wij hier nog afschrijven; de Protestant moge het zoo wel als de Roomschgezinde behartigen: ‘De tijd des geloofs is genoegzaam geheel voorbij; die des handelens heeft deszelfs plaats ingenomen, door welken die des geloofs weder kan worden herboren.’ - Tantum.