Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Verzameling van Stukken, rakende het Proces tusschen de Ouderlingen in de Hervormde Gemeente te Winschoten en den Heer H. Cannegieter, Predikant in dezelfde Gemeente, bij het Klassikaal Bestuur van Winschoten, en, vervolgens in appel, bij het Provinciaal Kerkbestuur van Groningen gevoerd. Ter onpartijdige beoordeeling uitgegeven door de Ouderlingen. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1818. In gr. 8vo. 119 Bl. f 1-:-:

De Ouderlingen, die het proces in beide de instantiën verloren hebben, met condemnatie in de kosten, zijn niet zeer voldaan met dezen uitslag, blijkens de door hen geteekende verklaring, achter deze stukken gevoegd. Zij moeten echter in de gedane uitspraak berusten, en zeggen ook, dat zij, als zich, zoo zij meenen, van hunnen pligt gekweten, en nu verder geene verantwoording hebbende, zouden gezwegen hebben, bijaldien niet het Provinciaal Kerkbestuur het oordeel van het Publiek openlijk had ingeroepen, door den last ter openlijke voorlezing der gedane uitspraak van den predikstoel te Winschoten, bij welke uitspraak zij zeggen, dat het Provinciaal Kerkbestuur zich aanvallen heeft veroorloofd op het karakter van allen zoo wel, als op het zedelijk gedrag van éénen der Ouderlingen; en inderdaad lezen wij ook in de praemissen tot de sententie: ‘Overwegende, dat men niet gunstig kan oordeelen over het karakter van zoodanige personen, welke, Ouderlingen zijnde, tegen hunnen wettigen Predikant bezwaren inbrengen, waarin de Diakenen, als van derzelver ongegrondheid ten volle overtuigd, niet willen instemmen; terwijl ook die bezwaren door niemand uit de

[p. 165]

Gemeente worden ondersteund. Overwegende, dat genoegzaam gebleken is, dat één der Ouderlingen van geen onbesproken zedelijk gedrag is,’ enz. En het komt ons voor, dat het wel was vooruit te zien, dat de Ouderlingen daarop voor het Publiek niet zouden zwijgen. Zij vergenoegen zich echter met de uitgave der stukken, eene en andere noot bij de sententie, en de reeds gezegde verklaring, welke zij eindigen met de nog al opmerkelijke woorden: Dat de regtvaardigheid der gegevene uitspraak eene verborgenheid is, die zij verpligt zijn te gelooven, hoezeer het voor hun verstand onmolijk is, dezelve te bevatten.

Hoezeer wij gezegde praemissen willen ter zijde stellen, kunnen wij echter niet anders zien, dan dat de uitspraak der kerkelijke vergadering billijk en regtvaardig is. Het komt ons duidelijk voor, dat de jongste Predikant ipso jure, bij eene vacature, oudste werd, zonder dat daartoe eene nieuwe beroeping werd vereischt; en dat een echter vervaardigde en ook door den Predikant geteekende beroepsbrief geene verbindende kracht heeft, en bij den kerkelijken Regter geenen grond van klagte of bezwaar kan geven, bijaldien daarbij de kerkelijk vereischte klassikale goedkeuring niet gevraagd, veel min daarop gevolgd is.

Door een algemeen synodaal voorschrift der Instrumenten van Beroeping schijnt wel genoegzaam gezorgd, dat voortaan geene nieuwe en bijzondere verpligtingen eigendunkelijk door eenigen Kerkeraad kunnen worden opgelegd: daar echter de algemeene verpligting van eenen Leeraar en Herder zekere bijzondere wijziging en toepassing in de bijzondere Gemeente kan vereischen, hopen wij, dat bij een synodaal Reglement voor de Kerkeraden zal worden gezorgd, dat daaruit nooit bijzondere onderhandsche schrifturen of contracten, of ook Kerkeraadswetten, voor de hoogere Kerkbesturen verdonkerd, kunnen voortvloeijen, die in der tijd aanleiding geven konden tot vermoeden of beschuldiging van pligtverzuim door eenen Predikant, die getrouw is aan iedere kerkelijk wettige verpligting. En, na de aandachtige lezing van al deze stukken, kunnen wij ook niet anders zien, dan dat in den betwisten beroepsbrief het een en ander gevorderd werd, hetwelk bij veranderde omstandigheden inderdaad te veel gevorderd was, en omtrent hetwelk men eenen getrouwen Leeraar

[p. 166]

en Herder meerdere vrijheid, om pro re nata ten beste der Gemeente te handelen, behoort toe te kennen.

Wij rekenen geheel dit gevoerd proces voor hen, die met het plaatselijke, en wat van dien aard is, te Winschoten zoo weinig als wij bekend zijn, van geen groot belang, dan alleen in zoo verre het eene proeve is van de wijze van procederen voor de kerkelijke regtbanken, ingevolge de laatste synodale Reglementen. Doch wij kunnen de volgende vraag niet terughouden: Hoe kon het Provinciaal Kerkbestuur van Groningen in appel uitspraak doen over een geschil, ter eerste instantie, voor het Klassikaal Bestuur van Winschoten beslist, hetwelk toch onder deszelfs ressort behoort? want art. 17 van het synodaal Reglement op de uitoefening van kerkelijk opzigt en tucht zegt letterlijk: ‘Leden van kerkelijke vergaderingen oordeelen niet over zaken, - waaromtrent zij reeds uitspraak gedaan hebben. In die gevallen worden zij vervangen door hunne Secundi, of, bijaldien deze ook - daaromtrent uitspraak gedaan hebben, wordt de zaak overgebragt tot eene naburige vergadering van denzelfden rang, ter keuze van het naastvolgende hoogere bestuur, waaronder de vergadering behoort.’ - De Praeses van de Classis van Winschoten is immers lid van het Provinciaal Kerkbestuur van Groningen? Werd hij dan nu door zijnen Secundus daar vervangen? Maar deze is zijn Assessor bij het Klassikaal Bestuur, en dus, even als hij, nu onbevoegd. Ergo -

Zoo wij wél zien, kan dus geen vonnis in kas van appel door een Provinciaal Kerkbestuur geslagen worden, waaronder de Classis, van welker uitspraak men appelleert, behoort, maar moet zoodanig eene zaak door den Synodus aan een ander Provinciaal Kerkbestuur worden verzonden.

Heeft men, bij het sormeren van gezegd Reglement, hierop niet gedacht? - Hapert het aan ons doorzigt, dan hopen wij, dat deze onze aanmerking (want er zijn meer zoodanige onkundigen) aanleiding geven zal tot eenige opheldering.