Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

Historia religionis et ecclesiae Christianae, magnam partem ad formam compendii Schroeckiani in usus lectionum adumbrata ab Hermanno Muntinghe. Groningae, apud J. Oomkens. 1818. 8vo. maj. XVI et 343 pag. f 2-16-:

Dat de kennis der Kerkelijke Geschiedenis voor den Christenleeraar van het grootste belang, ja van een onontbeerlijk nut is, behoeft geen betoog: en niemand kan het anders dan zeer gepast vinden, dat, volgens de wet op het hooger onderwijs, niet alleen alle jaren, aan de Hoogescholen, lessen over dat vak van studie moeten gegeven worden, maar ook, dat, bij het ver-

[p. 146]

leenen van den graad van Kandidaat in de Theologie, welke voor ieder, die zich bij de Hervormden aan den predikdienst toewijdt, noodig is, het daartoe vereischte examen ook over de Kerkelijke Geschiedenis loopen moet, Een kort begrip dier geschiedenis, zoo als het onderhavige, komt dus regt van pas. Vele verdiensten heeft, wel, het met allen lof bekende leerboek van jablonski, over dit onderwerp, door stosch vervolgd. Dan, daar het, volgens eene aloude gewoonte, de Kerkelijke Geschiedenis, naar iedere eeuw afzonderlijk, behandelt, en deze splitsing, in meer dan één opzigt, ongeschikt is, heeft de beroemde Duitsche Geleerde schroeck tot eene betere bestudering dier geschiedenis uitnemend veel toegebragt, door dezelve tot grootere tijdvakken te brengen, in welke men iedere bijzonderheid veel beter in derzelver geheel kan overzien. Naar aanleiding, nu, van deszelfs kort begrip, heeft de Hoogleeraar muntinghe dit zijn werk tot gebruik bij de akademische lessen vervaardigd, zoo, dat hij overal, waar hij het noodig oordeelde, zijnen eigenen weg heeft ingeslagen. Wij vinden dit Latijnsch kort begrip tot deszelfs oogmerk volkomen geschikt, en prijzen het met volle ruimte aan, niet alleen voor Studenten in de Godgeleerdheid, maar ook voor Predikanten, die aldaar, in een kort bestek, het voornaamste zullen vinden, wat tot dat onderwerp behoort, en in de beste orde voorgedragen.

In de inleiding wordt gehandeld over het nut, de bronnen, de geschiedenis en de geschiktste behandeling dezer studie; welke vervolgens in het werk zelve gebragt wordt tot vier tijdvakken. Het eerste loopt van Christus geboorte tot op Konstantijn den Grooten; het tweede, vandaar tot op Karel den Grooten; het derde, tot op de Hervorming; het vierde, tot op het begin der negentiende eeuw. Ieder tijdvak wordt, voorts, afgedeeld, niet volgens iedere afzonderlijke eeuw, maar volgens de in hetzelve voorkomende zaken; schoon de tijdsorde overal behoorlijk in acht genomen wordt. Ten

[p. 147]

slotte worden eenige gevolgen of leeringen uit de beschouwing der Kerkelijke Geschiedenis getrokken, welke wij, om derzelver belangrijkheid in onze dagen, kortelijk, en tot eene proeve uit dit werk, willen opgeven.

1. In het midden der godsdienstige verschillen behoort men de menschlievendheid uit te oefenen. De historie leert ons, immers, hoe nadeelig en schandelijk de uitwerkingen zijn van twisten, zonder menschlievendheid gevoerd.

2. Die genen, die omtrent vele leerstukken verschillend denken, kunnen het omtrent deugd en godsvrucht volkomen eens zijn. De geschiedenis, toch, der godsdienstige verschillen leert, dat men wel eens, als de slechtste der ketters, menschen heeft gebrandmerkt, die, hoezeer zij in sommige stukken grovelijk dwaalden, in deugd, echter, en godsvrucht boven hunne regtzinnige beschuldigers uitmunteden.

3. Wijze mannen kunnen verscheidene en voortreffelijke vruchten opzamelen uit de schriften zelfs der bestrijders van de Christelijke leer, welke, vooral, gelegenheid geven, om de fouten beter in te zien en te verbeteren, die men begaat in de behandeling van zaken, tot den Godsdienst betrekkelijk.

4. Hoezeer ook de Godsdienstleer groote vorderingen in volmaaktheid moge gemaakt hebben, blijven er, echter, niet weinig menschelijke uitvindingen over, die van den Godsdienst beter afgescheiden waren. Het bederf in de leer is uit menschelijke bijvoegsels ontsproten. Deze leer tot hare oorspronkelijke eenvoudigheid meer en meer terug te brengen, is een werk, aan de beminnaars van den Godsdienst, en vooral aan deszelfs Leeraars, opgelegd.

5. De Christelijke Godsdienst heeft ontelbare en zeer groote weldaden aangebragt; zoo als de verlichting van het verstand over allerbelangrijkste zaken, de verbetering der zedekunde, meerdere reinheid in de zeden,

[p. 148]

groote bevordering van menschenliefde, en wat dies meer zij.

6. Die Godsdienst zou den menschen nog veel meer heil aangebragt hebben, indien dezelve zuiver gebleven ware, en men van denzelven geen misbruik gemaakt hadde. Al de rampen, die door velen aan den Godsdienst toegeschreven worden, komen alleen, zoo als de Kerkelijke Geschiedenis leert, uit deszelfs bederf en misbruik.

7. De toetstand van den Godsdienst is thans noch voor allerbest te houden, als zijnde voor veel verbetering en zuivering vatbaar, noch voor allertreurigst, als zijnde, vooral na de Hervorming, tot veel grootere volmaaktheid, dan te voren, gekomen.