Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

[p. 144]

Pars Theologiae Christianae theoretica. In compendium redegit Hermannus Muntinghe. Editio secunda, priore correctior. Tomus I, comprehendens ipsam religionis Christianae doctrinam. Groningae, apud J. Oomkens. 1818. 8vo. maj. 320 pag. f 2-8-:

De Hoogleeraar muntinghe geeft hier het eerste deel van zijne bespiegelende Godgeleerdheid. Het behelst de Godsdienstleer zelve, terwijl wij in het andere deel te verwachten hebben eene geschied- en oordeelkundige beschouwing der voornaamste geschillen over die leer. Dat dit de inhoud van het tweede deel zijn zal, wordt ons hier wel niet berigt, zullende de voorrede en de opgave van den inhoud eerst bij het tweede deel uitkomen; maar wij kunnen dit uit de eerste uitgaaf opmaken, in welke het tweede gedeelte de gemelde beschouwing behelst. Daar wij niet weten, wanneer dat gedeelte uitkomen zal, willen wij naar hetzelve niet wachten, om het eerste aan te kondigen. Deze tweede uitgaaf, dan, is, volgens den titel, verbeterd, of, eigenlijk, meer van fouten gezuiverd, dan de eerste. Dan, onder dit zedig opschrift, krijgt men eene geheel veranderde, en, van het begin tot het einde, omgewerkte uitgaaf; zoodat de veranderingen met geene mogelijkheid afzonderlijk, voor de bezitters der eerste uitgaaf, zouden kunnen gedrukt worden. Trouwens, schoon de denkbeelden des Schrijvers, hoofdzakelijk, dezelfde gebleven zijn, heeft hij in derzelver voordragt, in splitsing, schikking, uitlating en bijvoeging, zoo veel veranderd, dat er zeer weinige paragrafen zijn, die men, bij vergelijking der beide uitgaven, dezelfde zal vinden, en mogelijk wel geen één: want stuk voor stuk hebben wij ze niet vergeleken. Deze zeer groote verandering bij de tweede uitgaaf zal wel niet aangenaam zijn voor de meeste bezitters der eerste; maar het doet des Schrijvers werkzaamheid zeer veel eer aan, dat hij se-

[p. 145]

dert het jaar 1801, toen hij dat werk voor de eerste reize liet drukken, de hand gedurig daaraan heeft gehad, en wij twijfelen niet, of ieder onbevooroordeeld en bevoegd regter zal deze, zoo merkelijk verbeterde, uitgaaf met dankbaarheid ontvangen. - Wij verwachten in het tweede deel, hetwelk met het tweede boek in de eerste uitgaaf, wat den inhoud betreft, overeenkomen zal, niet minder veranderingen, wanneer wij bedenken, hoe ver de losbandigheid in denken en schrijven, over al wat niet alleen de leerstukken van onzen Godsdienst, maar ook het waarlijk Goddelijke in denzelven en in de gewijde Schriften betreft, gegaan is, sedert het begin dezer eeuwe, in het naburig Duitschland.

Dit zij, in het algemeen, genoeg over het onderhavig werk! Hetzelve is, reeds volgens de eerste uitgave, met zeer veel roem bekend, en ook in veler handen. In bijzonderheden te treden omtrent den aard zelven van het werk, of ook den stijl van den Schrijver, zou, dunkt ons, overtollig zijn. Wij besluiten dus met den wensch, dat de Hoogleeraar en bij zijne leerlingen, en bij vele anderen, met en van dit op nieuws bearbeide werk veel nut stichten en beleven moge!