Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1819

De Ernstige. Mengelingen ter bevordering van echte kennis en reine deugd, uit den voorraad van Geleerden des vorigen en des tegenwoordigen tijds, bijeengebragt ten nutte van bijzondere personen en vereenigde Leesgezelschappen, door twee Christenleeraren. Iste Stuk. Te Rotterdam, bij M. Wijt. 1818. In gr. 8vo. 106 Bl. f :-18-:

Sinds eenige maanden zagen wij dit Tijdschrift (waarvan zich echter de uitgave aan geen vast tijdperk bindt) met zekere nieuwsgierigheid te gemoet, daar ons toen reeds het voorberigt en eene circulaire in handen kwam, bij welke de medewerking van bekwame mannen gevraagd werd, terwijl de daarbij gemelde namen der twee Christenleeraren, die dit werk hebben opgezet, ons het beste gevolg deden verwachten; welke namen wij echter ongepast oordeelen hier mede te deelen, daar gezegde Heeren niet goedvinden zich alsnog voor het publiek te noemen. Uit het voorberigt bleek, dat dit geschrift een allerlei, en wel meest een godsdienstig allerlei, worden moet, daar men stukken (liefst oorspron-

[p. 149]

kelijke en met den naam van den zender geteekend) over allerlei onderwerpen verlangt, en in het bijzonder verklaringen van bijbelteksten, bijbelsche of andere karakters, leerstellige en beoefenende verhandelingen, redevoeringen, ook kerkelijke voorlezingen in letterkundige genootschappen gedaan, stukken behoorende tot de kerkelijke geschiedenis of betrekkelijk tot de Zendeling- en Bijbelgenootschappen, schetsen of welgestelde recensiën van boeken, levensbeschrijvingen, dichtstukken, overdenkingen, verhalen, spreuken, anecdoten, enz. enz. enz. opvraagt. Deze soort van Magazijn alzoo kan zeer veel goeds bevatten; en het zal op den genoegzamen voorraad, dien men ontvangt of zelve bearbeidt, en op de verstandige keuze, wat men al dan niet zal plaatsen, eeniglijk aankomen, of het al dan niet genoegzamen bijval zal vinden, om zich te kunnen staande, en, zonder te lange tusschenpoozen, het lezend godsdienstig publiek aan den gang houden. Zoodanig eene verzamelplaats, waar menig geleerde het zijne brengt, wordt zeker belangrijk; en wij voeden de aangename hoop, dat hier menig klein, maar belangrijk opstel, dat anders ligt in den lessenaar eenes geleerden liggen blijft, en eindelijk te zoek raakt, zal opgenomen en bewaard worden. Hetgeen wij echter ook de Heeren verzamelaars vooral moeten aanraden, is een oog op het meest lezend godsdienstig publiek, hetwelk door het meer dorre geleerde noch gevoed wordt noch uitgelokt; weshalve wij verlangen, dat het geheel leerzaam en tevens onderhoudend zij, leerzaam en onderhoudend voor iedere klasse van godsdienstigen onder ons, daar geene enkele onder ons zoo talrijk is, dat zij voldoen zou om het werk te doen in stand blijven, en hoe meer hetzelve bevat, hetwelk enkel voor geleerden geschikt is, des te spoediger de aftrek verminderen moet. Dan, wij willen niet vooruitloopen, maar moeten opgave doen van, en ons oordeel zeggen over, hetgeen ons in dit eerste stuk gegeven wordt.

Eene verhandeling over het voordeelige van godsdien-

[p. 150]

stige kennis staat op den voorgrond; eene voortreffelijke verhandeling; trouwens, zij is getrokken uit de Leerredenen van blair. Tot eene inleiding, en om ons den geest te doen kennen der Heeren verzamelaars, is dit niet ongepast, en, als eene herinnering aan, en aanprijzing van de lezing en herlezing dier uitmuntende leerredenen, draagt het onze goedkeuring weg; hoezeer wij anders zoo weinig mogelijk, van hetgeen reeds vroeger, en ook in onze taal, gedrukt is, verwachten. - Nu volgt een uitvoerig gedicht: Jezus Christus verheerlijkt op den Berg, reeds vóór vele jaren door a.j. zubli vervaardigd, en aan felix meritis (pelix meritus staat er! Tegen deze en meer andere drukfouten moeten de Eerw. Christenleeraren door eenen goeden Corrector zorgen; want de afwezigheid der pers verschoont zoodanig eene slordigheid niet.) toegewijd, in 1784 herdrukt, en sinds lang wederom geheel uitverkocht, nu door den Dichter veranderd; welke vele veranderingen, zegt de Redactie, niet slechts veranderingen, maar wezenlijke verbeteringen zijn. Het publiek heeft alzoo over de waarde van dit stuk, ook toen het nog onverbeterd was, reeds vóór ons beslist; alhoewel wij twijfelen, of het nu, zelfs verbeterd, wel algemeenen bijval meer zal vinden. - Geleerd is het verhaal of opgave der stellingen van petrus lozelerius villerius, rakende den vrijen wil, A^o. 1616 te Leiden gedrukt, uit het Latijn vertaald door v.g., en hier gegeven als eene bijdrage tot de geschiedenis der leerstellige Godgeleerdheid. Deze stellingen zijn 22 in getal, en maar weinig bekend. De aanteekening over dezen beroemden Godgeleerde van het begin der 17de eeuw is zoo, als men die verwachten moest van den geleerden en naauwkeurigen m. tijdeman, die dezelve heeft medegedeeld. De gewone lezers in de Leesgezelschappen mogen deze weinige bladzijden overstaan; menig eenen geleerde zijn dezelve welkom. - Eene leerrede over Spreuk. XVII:6. van den Goudaschen Predikant krom volgt nu. 's Mans schrijf- en predikwijze

[p. 151]

is bekend, en allezins gunstig bekend; en hoezeer wij het opnemen van leerredenen, geheel zoo als die zijn uitgesproken, niet raadzaam oordeelen voor dit Magazijn, zoo vindt dit echter nu gereede verontschuldiging daarin, dat dezelve gehouden werd ter zeldzame gelegenheid van de Doopbediening aan elf kinderen en éénen volwassenen, (zijnde laatstgenoemde een geboren Jood) en alzoo tevens eene gelukkige proeve is, hoe de Doopbediening bij de Hervormden op gezette tijden meer indrukwekkend en stichtelijk in te rigten. - De Ode: God is liefde, geteekend s.f.j. rau, had hier niet moeten gedrukt worden: de man had er die voorzeker niet toe bestemd. Zij komt ons voor, eene niet zeer wel geslaagde proeve van vertaling of navolging eener Hoogduitsche te zijn, welke wij echter niet bij de hand hebben. Wij houden deze voor eene proeve uit 's mans jeugdigen tijd, hoedanige wij er meerdere zagen in de portefeuille van dezen en genen zijner Akademievrienden, waarin dezelve blijven moeten, omdat de te vroeg gestorvene voortreffelijke man niet goedvond zoodanige opstellen te herzion en te verzamelen. - Het dichtstukje aan bedroefde Ouders, geteekend a.o. Wed. k., is lief, en kenmerkt de welbekende, fijn gevoelende vrouw; van haar is ook de Anekdote: blijkbare zorg eener wakende Voorzienigheid, blijkbaar echt, en eenvoudig verhaald. Vooraf gaat nog een Iets over Gebedenboeken en het openbaar Gebed, (uit het Hoogduitsch) hetwelk opmerking en nadenken verdient, en alzoo deszelfs plaats alhier niet onwaardig is.

Over het geheel meenen wij dan, dat de bijzondere personen en vereenigde Leesgezelschappen, welke de Redacteurs vooral op het oog hadden, geene reden hebben, om ontevreden te zijn over deze eerste proeve, en uit dezelve zien kunnen, dat voor den bijzonderen smaak door verscheidenheid en afwisseling, wordt gezorgd; terwijl het niet missen kan, of meerdere bijdragen zouden bij volgende stukken ruimere keuze, en meerdere gelegenheid, om allen alles te zijn, aan de hand geven.