Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Inwijdingsredevoering van Mr. Barthold Henrik Lulofs, Hoogleeraar in de Faculteit der Bespiegelende Wijsbegeerte en Letteren, voor het vak der Nederlandsche Letterkunde en Welsprekendheid, aan de Hoogeschool te Groningen. Over de noodzakelijkheid van de beoefening der eigene Taal en Letterkunde voor de zelfstandigheid en den roem van eene Natie, gehouden bij het aanvaarden van deszelfs waardigheid op den vijftienden van Slagtmaand 1815. Te Groningen, bij J. Oomkens. In gr. 8vo. 103 Bl. f :-8-:

Bij de beoordeeling dezer redevoering zullen wij eenigzins op gelijke wijze te werk gaan, als bij die van den Heer van cappelle. Wij zullen ze, namelijk, in verband beschouwen met de plaats en gelegenheid, bij welke zij ontstond. De vervulling der leerstoelen voor de Hollandsche taal- en letterkunde is eene zaak, waarbij alle lezers van ons maandwerk belang hebben.

Bij de vooronderstelling, ter genoemde gelegenheid door ons aangenomen, dat er te weinige opzettelijke, bekende naspoorders van onze taal en letterkunde, als een vak van geleerdheid beschouwd, aanwezig waren, om daaruit eene keuze te doen, was de verwachting omtrent den uitslag, onder alle liefhebbers der zake, des te gespannener. Het algemeene oordeel was, dat de zoodanigen thans behoorden in aanmerking te komen, die in de beoefening der Nederlandsche welsprekendheid uitmunteden, die zich door eene kiesche en aangename taal en stijl, aan lezers of toehoorders, gunstig aanbevalen. Er bestond gelukkig een groot aantal van dezulken. Onze letterkunde heeft juist op dit oogenblik eenen bloei, eene vruchtbaarheid bereikt, die als hare tweede gouden eeuw mag aangemerkt worden. Om niet te spreken van bekende schrijvers, waaronder er zijn, die den bevalligsten stijl met de uitstekendste kennis van oude en nieuwe talen toonen te vereenigen - hoe vele redenaars, vooral in den

[p. 83]

geestelijken stand, en bij onderscheidene genootschappen, mogen gezegd worden uit te munten! Ja, met regt zag elk letterkundige naar de beslissing uit, die, bij twee, drie hoogescholen, den lauwer der voorkeur zou toewijzen. En, waar dezelve aan iemand is te beurt gevallen, wiens naam nog geen bijzonder opzien heeft gemaakt, daar tast elk gretiglijk naar de eerste openbare proef van 's mans bekwaamheid, of, miste hij ook deze, naar het bijzonder en openbaar oordeel van, in zijn oog, bevoegde regters. Hij wenscht daarbij niet slechts in het algemeen te zien, dat de gegevene proef blijken drage van goeden aanleg, van warm gevoel, van zucht tot het grootsche en schoone; het komt er, bij hem, nog meer op aan, dat stijl en taal gekuischt, alles wel geordend, de smaak, in het eene en andere doorstralende, zuiver en keurig zij. Men houdt het, met regt, daarvoor, dat de verkeerde navolging van het Hoogduitsch, ten aanzien van woorden en uitdrukkingen, veel nadeels aan onze letterkunde toebrengt. De gerustheid, dat de nieuwe leerstoelen eenen dam zullen opwerpen tegen dien uitheemschen vloed, is dan ook allerbelangrijkst in zijn oog, aan eene hoogeschool vooral, zoo na gelegen aan het dreigend onheil, zoo ver verwijderd van de plaatsen, waar de wetgeving der Hollandsche taal meer bijzonder gevestigd is.

Wanneer wij de redevoering van den Heer lulofs uit dit oogpunt beschouwen, dan kunnen wij niet zeggen voldaan te zijn. Het schijnt ons, in geen opzigt, een stuk van zoodanige juistheid, netheid en ware sierlijkheid, als eenigzins ten voorbeelde voor onze jeugd, ten staal onzer tegenwoordige vordering zou mogen verstrekken. Ten aanzien der behandelinge is het, voor het minst, zeer vreemd, met de voorbeelden te beginnen, en het eigenlijk betoog te laten volgen. En het zeer vreemde schijnt hier reeds eene fout. Ten aanzien van den toon en stijl bespeuren wij eene groote ongelijkheid - dikwijls hoogvliegende tot wansmaak toe - dan weer naderende tot het eenvoudigste, wat de kansel of balie slechts toelaat. Van het eerste kunnen, onder andere, getuigen de aanroeping van den Genius der welsprekendheid, eenen ons onbekenden God; en de aanspraak aan de jongelingschap, welke in den tempel der wetenschappen haren wierook aan derzelver beoefening toezwaait: zijnde ook deze Godin Beoefening ons volstrekt vreemd. Om niet te spreken van

[p. 84]

de schemerende blikken, het donderen en bliksemen, de platgebliksemde wallen, het overwinningsgedonder der kartouwen, en de geheele langgerekte uitboezeming van 's mans nederigen schroom in den allereersten aanhef. Van het platte - de plaats in aanmerking zijnde genomen - getuigen spreekwijzen als: om het zoo eens uit te drukken - als onder anderen ook aangesteld - en, bij herhaling, opdat ik in deze laatste leenspreuk blijve, alsof hij zeide: ‘geeft acht! ik blijf in de leenspreuk: daar komt er nog een!’ - Ten aanzien van de taal, eindelijk, willen wij den Hoogleeraar geene aanmerkingen maken; schoon wij ons bezwaarlijk genoegzame zorge tegen Duitsche bezoedeling durven beloven van eenen man, die elders openlijk tegen Germanismen-krijters uitvaart.

Deze onze beoordeeling strekke dan niet, om den Heere lulofs goeden aanleg, warm gevoel, velerlei kunde te ontzeggen. Zij heeft alleen ten oogmerk, jong en oud te waarschuwen tegen een voorbeeld, dat, uit hoofde van den stand des sprekers, verleidelijk mogt zijn - den jeugdigen Hoogleeraar zelven opmerkzaam te maken op verschillende gebreken - en in het algemeen te zeggen, wat velen met ons op het harte drukt, dat niemand uit deze en soortgelijke stukken eenig besluit trekke tot den staat onzer letterkunde en welsprekendheid! De Heer lulofs neme vooral deze waarschuwing ter harte, (hetzij hij ze bij herinnering kenne, of thans voor het eerst hoore) dat de jeugdige drist der leerlingen meest altijd meer betooming en leiding, dan aanvuring noodig heeft; en dat valsch vernuft een onkruid is, dat op dien weligen bodem niet slechts nooit gezaaid, maar ten allerzorgvuldigste uitgewied moet worden - al ware het dan ook, dat het goede zaad, voor een oogenblik, daarbij leed, en eens een enkel gaaf struikje, bij vergrijp, mede wierd uitgerukt.