Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

[p. 85]

Ontwerp van Opvoeding voor Armen-kinderen, volgens de beide vereenigde Leerwijzen van de Heeren Bell en Lancaster; door den Graaf Alexander de la Borde, Lid van het Instituut, enz. enz. enz. Vertaald uit het Fransch door Mr. C. Vollenhoven; met eene Inleiding van den Vertaler. Te Amsterdam, bij de Wed. J. Dóll. 1816. In gr. 8vo. 123 Bl. f 1-5-:

Wij verkiezen van dit werkje geen uittreksel of volledig verslag te geven, eeniglijk omdat wij hartelijk wenschen, dat het in zijn geheel, en door ieder, die ten aanzien van het schoolwezen iets verrigten kan, zoo spoedig doenlijk gelezen worde. Wanneer men eenigzins bekend is met den toestand der Armen-kinderen in een aantal steden, en den honger naar het allernoodzakelijkst onderwijs van eene groote menigte, niet wel geheel armen, maar echter min- en onvermogenden, zal men volkomen overtuigd zijn van het ontoereikende der tot nog toe onder ons genomene maatregelen voor het algemeen, en van het zoo uitmuntend verbeterd onderrigt; en hartelijk verlangen, dat eindelijk een maatregel wierd in het werk gesteld, waardoor de armen geheel om niet, de minvermogenden, en waarom niet een ieder? voor een' spotprijs het volstrekt onmisbaar onderrigt op de beste wijze voor zijne kinderen bekomen kon. En, hoe bespottelijk het ‘één schoolmeester voor duizend kinderen’ ook menigen meester (wij weten het bij ondervinding) nog in de ooren klinken mag, zien wij echter niemand aan voor zóó onvatbaar, dat hij, na de aandachtige lezing en bepeinzing van dit Ontwerp, de mogelijkheid en het onberekenbaar nut van het invoeren van zoo iets, ook bij ons, niet volkomen begrijpen zou. Naar dit ontwerp, leert steeds het kind het kind, en wordt op zijne beurt tevens mede onderwezen; en, mogt al eens het bij uitstek schrandere kind een weinig langer worden opgehouden, en ware dit al niet te verhelpen, zoo ware dit dan nog eene zeer geringe opoffering ten behoeve van honderden.

De uitvinding dezer leerwijze wordt hier aan den Ridder paulet, van Iersche familie, maar in Frankrijk gezeten, toegekend, en werd reeds toen door lodewijk XVI, die al het gewigt derzelve gevoelde, met 32000 franken jaarlijks

[p. 86]

onderstennd. Doctor bell voerde dezelve in 1786 voor de kinderen der Europesche Militairen te Madras in: in Engeland teruggekeerd, maakte hij dezelve bekend; en in 1798 werd die aldaar in twee Armenscholen ingevoerd. De Heer lancaster, wiens leermethode in den grond dezelfde is, en die aan bell zijnen grooten dank betuigt, heeft eenigermate dezelve verbeterd. En beide deze gelijksoortige inrigtingen vinden thans in Engeland algemeene ondersteuning en bijval. Het geschiedkundig verslag van dit een en ander bevat het eerste hoofdstuk. De volgende, tot het elfde ingesloten, wijzen geheel de leerwijze in alle bijzonderheden aan. Het twaalsde is eene recapitulatie; het dertiende bevat de toepassing der voorgestelde leerwijze op de algemeene opvoeding der Armen-kinderen in Europa; terwijl het veertiende de mogelijke bedenkingen oplost. De platte grond van eene school voor 1000 kinderen in 14 klassen verdeeld, aan het slot, maakt geheel de inrigting duidelijk.

De inleiding van den Heer vollenhoven kenmerkt den zaakkundigen man, zoo wel als den warmen vriend der jeugd, en den waardigen voorstander van al het goede, wat men ter verbetering van den toestand der armen kan beraadslagen; en aller aandacht verdient ook, hetgeen hij te dezer gelegenheid aanvoert, ten aanzien van ‘het bewaren van een behoorlijk evenwigt tusschen bevolking en middelen van bestaan,’ hoezeer niet regtstreeks behoorende tot het hier behandelde onderwerp. Het slot willen wij afschrijven, in hoop dat men ook dit gedeelte der inleidinge niet over het hoofd zal zien. ‘Men legge zich met onvermoeide vlijt op het onderwijs, de opvoeding, den onderstand der armen toe, men stichte werkplaatsen en fabrijken, militaire etablissementen en opvoedingshuizen, men ontginne woeste en onbebouwde velden, men grave kanalen, men vestige kolonien te platten lande, men make gebruik van alle vorderingen, die te dien opzigte in later dagen gemaakt zijn, - maar, men belette tevens, dat de stedeling niet door den landbewoner te gronde rake, dat de gemeenten niet vervuld worden met lieden, die geene fortuin of kostwinning hebben, dat de bestaande neringen en beroepen niet, door het overtollig toelaten van gelijksoortige, vernietigd, en eindelijk, dat die beroepen door wijze wetten geregeld worden, waardoor derzelver bloei, en het welzijn dergenen, die zich daarmede bezig houden, hoe langer hoe meer toeneme.’