Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1813

Nouvel Abécédaire et Syllabaire pour de petits enfans, par A. Kappelhoff, Maître de Pension à Amsterdam. Amsterdam, chez W. Brave. 1812. 8vo. 54 pag. f :-3-:
Handleiding bij het onderwijs van eerstbeginnenden in de Fransche taal, ter bevordering van eene zuivere uitspraak, door A. Erasmus, Onderwijzer in den Haag. In den Haag, bij de Gebroeders Giunta d'Albani. 1812. 8vo. 96 Bl. f :-6-:
Hollandsche, Fransche en Engelsche Woordenlijst, met eene reeks van nieuwe opstellen over de meest verschillende onderwerpen, ter vertaling uit het Hollandsch in het Fransch en Engelsch, door A. van Waasdijk. Te Rotterdam, bij W. Locke. 1812. 8vo. 123 Bl. f :-16-:

[p. 558]

Toevoegsel aan (tot) de gewone Fransche Spraakkunsten, of Woordvoeging der Fransche Taal, voorafgegaan door eene Tafel van alle de onregelmatige Werkwoorden, en gevolgd door eene Verzameling van Fransche, zoowel als van Hollandsch-Fransche Spreekwijzen, enz. door A. van Waasdijk, laatst Leeraar bij de Gemeente der Remonstranten, te Delft. Te Rotterdam, bij W. Locke. 1812. 8vo. 192 Bl. f 1-:-:
Aanleiding tot het zamenstellen en ontbinden van volzinnen, gemeenlijk bekend onder den naam van construéren en analyséren, door S.J.M. van Moock, Kostschoolhouder te Delft. Te Zutphen, bij H.C.A. Thieme. 1811. 8vo. 41 Bl. f :-3-:

Wij voegen hier weder eene reeks van Schoolboekjes bijeen, aan welke onze Letterkunde thans zoo bijzonder rijk is. Veel echter van dezelve te zeggen, duldt ons bestek niet, en ook de breede titels besparen ons grootendeels die moeite.

No. 1. behelst, behalve hetgeen men in gewone A.B. boekjes vindt, ook nog de regelen der Fransche uitspraak, waarbij ons echter eenige fouten zijn voorgekomen, b.v. op bl. 32, 33. waar men zegt, dat de x op het einde der woorden als s, en in Alexandre, fixer, taxer, als c wordt uitgesproken. Het eerste heeft alleen plaats, wanneer onmiddellijk eene klinkletter daarop volgt, en het tweede volstrekt niet, daar de klank hier als van onze gewone x is. Ook wordt de uitspraak van gn door ni kennelijk gemaakt; doch als nu de leerling hierop anieau, peinier, enz. zeide, zou hij wel door geen' Franschman verstaan worden: nj ware beter geweest.

No. 2. houdt zich alleen met de uitspraak bezig. Zij vooronderstelt in de leerlingen eene kennis der Hollandsche taal, die zij, schoon eerstbeginnenden in het Fransch, bezitten moeten, namelijk de onderscheiding der zacht-korte, zacht-lange, scherp-lange enz. klinkletters, en der voornaamste taalregels. Er is geen twijfel aan, of dit behoorde zoo, en een bekwaam Onderwijzer zal dan ook de mogelijke onkunde van den leerling in dezen te regt helpen. Wij twijfelen echter, of eene zulke opeenstapeling van regels der uitspraak wel de bedoelde uitwerking doen zal, en of niet het mondelijk onderwijs, en herhaald overluid lezen in tegenwoordigheid van

[p. 559]

een' deskundigen, een tevens gemakkelijker en aangenamer weg tot het bedoelde einde is. Met dat alles zijn de opgegevene regels vrij naauwkeurig.

In No. 3. zou men (gelijk de titel reeds aanwijst) te vergeefs de woordgronding en woordvoeging der tale zoeken; de opstellen zijn bijna niet dan luchtig aaneengeschakelde verzamelingen, niet zoo zeer der gebruikelijkste, als wel der nuttigste woorden, daar men de eersten toch overal aantreft, en de tweede (waaronder ook kunstwoorden en dingen, die veelal in de huishouding voorkomen) doorgaans in de gewone Vocabulaires, die bij de Grammatica's gevoegd zijn, niet aantreft. Dit gebrek te verhelpen, was het doel van den Schrijver, en hij heeft zekerlijk in dit kort bestek eene groote menigte woorden bijeengedrongen, voorwerpen uit de natuur en het menschelijk leven behelzende, wier kennis velen ontbreekt, die anders vrij vlug Fransch en Engelsch spreken en schrijven. Echter wilden wij wel eens weten, hoe de leerling het opstel No. 3. in 't Fransch en Engelsch moet vertalen, daar de maanden er zoowel volgens onze gewone onduitsche, als volgens de echt-hollandsche namen worden opgenoemd, en aan deze laatsten de voorkeur gegeven. Hoe zal men toch overzetten, dat Louwmaand eigenaardiger is dan Januarij? - Ook op enkele onnaauwkeurigheden in de anders vrij goede woordenlijst zijn wij gestuit; b.v. etude (bl. 104) is geene studeerkamer, maar een notariskantoor, en een' tandmeester behoort men niet arracheur de dents, maar dentiste te vertalen.

No. 4. heeft veel goeds. Het handelt meer bepaaldelijk over de onderlinge betrekking en beheersching (régime) der onderscheidene woorden of taaldeelen, alsmede over de orde, waarin de woorden in eene rede op elkander behooren te volgen. Deze regelen, die gewis tot de grootste moeijelijkheden der Fransche tale behooren, zijn hier wèl uiteengezet. Dit boekje kan echter door de Onderwijzers slechts voor diegenen gebruikt worden, welke reeds eenige vorderingen in de taal gemaakt hebben. Het kon met No. 3. een vrij goed geheel uitmaken, wanneer men de woordgronding (Etymologie), benevens de verbuigingen en ver voegingen, als een' noodzakelijken overgang, tusschen beiden plaatste. - Vooraf gaat eene tafel der onregelmatige werkwoorden, met verklarende aanmerkingen; daarop wordt in de eerste afdeeling over de verbinding, in de tweede over de volgreeks

[p. 560]

(constructie) gehandeld; hierop volgen eenige opstellen tot herhaling van het geheel, met de verklaring der min bekende woorden en spreekwijzen; en daarna (iets, 't geen wij zeer goed keuren) eene verzameling van gebrekkige spreekwijzen, die meermalen door de Hollanders gebezigd worden, met de eigenaardig Fransche ter zijde. In dit stuk toch wordt dikwerf, ook door zulken, welke nog al Fransch meenen te kennen, grovelijk gezondigd. Echter verwondert het ons, hier als goed Fransch (bl. 169) un vieux homme te vinden. Men zegt wel: une vieille femme, maar voor een' man: un vieillard. Het is geen Hollandsch-Fransch, maar zeer goed, wanneer eene vrouw op de vraag: êtes vous la mère de cet enfant? antwoordt: oui, je le suis: Volgens wailly beweerde Mevrouw de sevigné hiervan wel de ongerijmdheid; maar het gebruik heeft nogtans de uitspraak gewettigd, dat le hier meer als een bijwoord wordt opgevat. Ten slotte volgt eene verzameling der gebruikelijkste speekwijzen in den gemeenzamen omgang, die niets boven honderd andere vooruit heeft.

No. 5. heeft eenige betrekking tot hetzelfde vak der Nederlandsche Taalkunde, als No. 4. van de Fransche, doch is beknopter, en meer voor eerstbeginnenden berekend; ook houdt het zich meer met de ontleding, dan met de schikking der woorden op. Het woord constructie wordt dus hier meer van enkele woorden, gelijk dáár van volzinnen gebruikt. Over 't geheel is dit boekje, tot kennis van de deelen der rede, en van derzelver onderscheiden gebruik, voor leerlingen der lagere schoolklassen, niet ongeschikt, en de Schrijver heeft overal de benamingen der rededeelen zuiver Hollandsch gelaten; iets, 't welk wel zijne voordeelen, doch ook dát nadeel heeft, dat men, tot de beoefening der Fransche taal overgaande, zich met de substantifs, pronoms, verbes, enz. als 't ware in eene geheel andere wereld bevindt, terwijl men, bij de Hollandsche namen ook de gewone onduitsche aanleerende, zoowel voor het Fransch als Latijn zekeren grond gelegd heeft.

In No. X, bl. 436, reg. 2, is de drukfout van hectrische voor hectische ingeslopen.