Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 457]

Manier om velerlei soorten van ink te bereiden.

Door Ink verstaat men een gekleurd vocht, waarvan men zich om te schrijven bedient. Men heeft blaauwen, gelen, groenen, rooden, zwarten en zoogenaamden sympathetischen Ink. De gewoonlijkste is de zwarte ink, die uit een galnoten-aftreksel en ijzervitriool bereid wordt.

Blaauwen Ink verkrijgt men, als men blaauw karmijn met gomwater afwrijft, of eene zwavelzure indigo-oplossing met kleiaarde vermengt, en insgelijks gom daarbij doet, of gewreven Berlijnsblaauw of Bergblaauw met gomwater vermengt. Gelen Ink verkrijgt men het best, als men een saffraan-aftreksel met gomwater vermengt. Groenen Ink verkrijgt men, als men 4 lood gekrijstalliseerd azijnzuur koper (Spaanschgroen krijstallen), een lood Cremor Tartari en een lood Arabische gom in 40 lood rozenwater oplost. De roode Ink laat zich daarstellen, als men een afkooksel van Kampechehout: met tin-oplossing en Arabische gom vermengt, of als men vier oncen Fernambukhout met eene once aluin, en even zoo veel wijnsteen in een mengel water tot op de helft verkookt, dan het vocht doorzijgt en daarin 2 lood Arabische gom oplost. Al deze inksoorten evenwel zijn weinig in gebruik.

De zwarte ink (Atramentum nigrum) wordt het menigvuldigst gebruikt. Goede zwarte ink moet niet dik zijn, maar gemakkelijk uit de pen vloeijen, terstond in den beginne eene zwarte kleur bezitten, en dezelve met der tijd niet verliezen. Deze ink wordt uit galnoten, zwavelzuur-ijzer en gom bereid, en is een mengsel uit galnotenzuur en getanniseerd (dat is, met looistof verbonden) ijzer, en slijmige, waterige deelen. Men heeft van ouds af eene zeer groote menigte voorschristen ter bereiding van dezen ink gegeven, doch vele derzelve bevatten overvloedige of wel zelfs schadelijke ingredienten. Bij de bereiding dezer soort van ink komt het alleenlijk daarop aan, het

[p. 458]

ijzerverzuursel met galnotenzuur en eene zekere hoeveelheid looistof te verbinden, en tevens om het in het vocht drijvende te houden, hetwelk door de gom bewerkt wordt. Als de galnoten te veel looistof bevatten, of men, in plaats van galnoten, een ander zamentrekkend middel, dat te veel looistof bevat, neemt, dan ontstaat een te groot nederplofsel, dat den ink te dik, en tot schrijven ongeschikt maakt Bevat de ink al te veel zwavelzuur-ijzer, dan wordt het daarmede geschrevene met der tijd geel, en onleesbaar. Om geelgewordene oude schriften weder te herstellen, behoeft men ze slechts met een zwak galnoten - afkooksel te overstrijken. Bevat de ink te weinig zwavelzuurijzer, of te veel galnotenzuur, dan vloeit hij niet zwart uit de pen, maar is bleek, en wordt eerst door den tijd zwart. Dit is ook het geval, als men versch bereid zwavelzuur-ijzer aanwendt, hetwelk het ijzerverzuursel in staat van onvolkomene verzuring bevat; want volgens de proeven van den Heer proust geeft alleen een volkomen ijzerverzuursel met het galnotenzuur een zwart nederplofsel. Daar de evenredigheid der bestaandeelen in de galnoten zeer verschillend is, daar zij dan eens meer, dan eens minder galnotenzuur en looistof bevatten, kan men ligt begrijpen, dat de ink ook dikwijls verschilleud uitvallen kan als men altijd naar eenerlei voorschrift te werk gaat. Men zal intusschen door een bijvoegsel van galnoten of een bijvoegsel van zwavelzuur-ijzer ligt zijn oogmerk kunnen bereiken.

Goeden Ink verkrijgt men, als men twee deelen tot op eene witte verw gebrand zwavelzuur-ijzer met drie deelen gepulveriseerde galnoten vermengt, wat Arabische gom daarbij voegt, en met bier overgiet; of als men de galnoten grof pulveriseert, met water afkookt, en nu zoo lang uitgebrand zwavelzuur-ijzer daarbij voegt, tot dat de begeerde zwarte kleur daar is, en ten laatste nog wat Arabische gom daarin oplost; of ook, als men twee oncen grof gestampte galnoten, en eene once geraspt Kampechehout met 4 pond water tot op de helft afkookt, dun doorzijgt, eene once zwavelzuur-ijzer en eene once gom daarbij voegt, en het vocht in een' glazen of aarden flesch doet; of men neemt vier oncen grof gekneasde galnoten, twee oncen uitgebrand zwavelzuur-ijzer, trekt

[p. 459]

het met twee pond regenwater af, laat het 24 uren lang staan, en doet dan eene once Arabische gom daarbij. Om het schimmelen tegen te gaan, hetwelk plaats heeft als de galnoten veel slijmdeelen bevatten, behoeft men slechts, volgens de waarneming van den Heer michaëlis, eenige kruidnagelen in het inkvat te werpen.

De zwarte ink laat zich ligt door verzuurd zoutzuur en verdund zwavelzuur vernietigen, en het bedrog heeft daarvan in de latere tijden ter vervalsching van belangrijke papieren gebruik gemaakt. Men is daarom bedacht geweest, eene onuitwischbare inksoort uit te vinden, dat is zulk eene, die zich aan het papier zoo vast hecht, dat zij zonder deszelfs weefsel aan te tasten, niet daaruit kan gewischt worden. Ter bereiding derzelver zijn verscheidene voorschriften bekend geworden, welke aan hun oogmerk zeer goed beantwoorden; onder anderen heb ik die best bevonden, welke de Heer michaëlis bekend gemaakt heeft. Men lost ¼ lood indigo in ½ once zeer sterk zwavelzuur op, verdunt de oplossing met 8 oncen water, en doet nu allengskens zoo veel ijzervijlsel daarbij, als ter verzadiging noodig is. Men giet het vocht van het nog onopgeloste ijzer af, en vermengt het met een afkooksel van 4 oncen galnoten, 2 oncen Kampechehout, met 2 mengelen water tot op ¾ mengel gekookt, en voegt nog zoo veel zwavelzuur daarbij, tot dat de vereischte zwarte kleur daar is, dan lost men nog eene once Arabische gom en eene halve once suiker daarin op.

Onder den naam van sympathetische ink verstaat men een vocht, dat geene merkbare kleur bezit, of ten minste, als men daarmede op papier schrijft, geen zigtbaar schrift nalaat, doch door het geschrevene warm te maken, of door behulp van andere zelfstandigheden, te voorschijn laat brengen. De Scheikunde geeft een groot aantal middelen op, om sympathetischen ink te maken. Zoo is bij voorb. de oplossing van kobalt in zoutzuur (zoutzure kobalt) zulk een vocht. Het laat op het papier geen zigtbaar schrift na, doch als men het papier warm maakt, komt het geschrevene met eene schoone kleur te voorschijn. Koud, wordende, verdwijnt dit schrift wederom, en verschijnt weder op nieuw, als het papier warm gemaakt

[p. 460]

wordt. Wiegleb heeft in zijne Natuurlijke Magie de menigvuldige sympathetische inksoorten in zes klassen gebragt. Nadat het daarmede bereide onzigrbare schrift of 1) door de wasem, of door het bestrijken van het papier aan de tegengestelde zijde met een vocht of 2) door het blootstellen aan de vrije lucht, of 3) door het bestrooijen met fijne poeders, of 4) door verkolen, of 5) door indompeling in water of andere vochten, of 6) door het warm te maken, zigtb ar gemaakt wordt. Tot de eerste klasse behooren b.v. de versch bereide oplossing van zwavelzuur ijzer, die men door het bestrijken met een afkooksel van galnoten, of eene blaauwzure kali oplossing of met eene zwarte of blaauwe kleur te voorschijn brengt; voorts de azijnzure lood-oplossing, die door de uitwaseming van zwavellever bruin of ook met een' metaalglans verschijnt, de goud-oplossing, die door het bestrijken met eene tin-oplossing purperkleurig wordt; de koper-oplossing, welke de dampen van het ammoniak blaauw verwt, enz. Voorbeelden der tweede klasse geven de goud- en zilver-oplossingen. De door beide bereide schriften blijven, voor de lucht en het licht bewaard, onzigtbaar, doch als de lucht en het licht er bijkomen, verschijnen de schrijftrekken der eerste purperrood, van de andere graauw.

Sympathetische ink der derde klasse is insgelijks weder de ijzer-oplossing; het geschrevene verschijnt, als men het nog nat met gepulveriseerde galnoten bestrooit. Tot die der vierde klasse dienen alle zuren, zout-oplossingen, melk, urin, alle ongekleurde plantsappen. Al deze bewerken eene schielijkere verkoling der plaatsen van het papier, welke daarmede bedekt zijn, en het geschrevene komt daarom bij het warm maken met eene bruine of zwarte kleur te voorschijn. Tot die der vijfde klasse behooren de oplossingen van aluin of salmiak. Een met deze vochten beschreven papier in het water gelegd, en daarna tegen het licht gehouden, doet de schrifttrekken voor den dag komen. Tot die der zesde klasse behoort eindelijk de boven bijgebragte oplossing van zoutzure kobalt. Eene oplossing van azijnzure kobalt zou volgens ilsemann een' blaauwen sympathetischen ink geven.