Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Gedachten.

De snoodaard, schoon kwaad in en voor zich zelven, is goed voor den goeden; hij doet hem nog meer op zich zelven waken. Het ongeloof van den Jood, schoon kwaad in zich zelve en voor den Jood, is goed voor den Christen: het bevestigt hem nog meer in het geloof. Was het geheele Jodendom nu reeds Christen, het was voor het Christendom zelve te vroeg bekeerd. De voorspelling der latere bekeering ware dan valsch bevonden. Het geheele Jodendom was dus door deze vroege bekeering goed voor zich zelven, maar nadeelig aan het Christendom geweest. Het Jodendom, ware zulks immer mogelijk geweest, had het Christengeloof best met vrucht kunnen bestrijden, door het omhelzen van het Christendom. Zoo is de snoodaard steeds snood ten nadeele van zich zelven en ten voordeele des braven, de Jood, Jood voor den Christen. Zoo zal haman, schoon tegen dank, altijd voor de eer van mardochai een haman zijn.

Gelijk de schepping een boek voor den mensch is, zoo is de mensch een boek voor zich zelven. Leer, o Mensch! uit u zelven uw lot zonder morren dragen. Drukt u het lijden? strek uwe armen uit, en

[p. 229]

zie, hoe gij naar het kruis gevormd zijt. Persen u zorgen? buk u neder, en zie, hoe gij voor den last geschapen zijt. Drukt u het juk van den Godsdienst? kniel en gevoel den wettigen pligt dier taak. Slaat het vooruitzigt des doods u neder? lees in uwe ziel de onsterfelijkheid, in die onsterfelijkheid de gelukzaligheid, in deze gelukzaligheid uwe gelatenheid. Leer dan uit den mensch de pligten van den mensch, en leer uit den mensch mede de belooning derzelven, de bestemming van den Engel.

De eerste tempel werd in vredestijd zonder krijgsrumoer en zonder het gewoel der vijanden voltrokken: de tweede, veel luisterrijker, werd midden in den oorlog, te midden des heidendoms, hetwelk zich vijandig tegen zijnen bouw verzettede, voltooid. De eerste tempel onzer ziele was bij onze geboorte voltrokken, en toen nog was het voor ons vrede: de tweede tempel, veel waardiger dan de eerste, wordt in den oorlog tegen onze driften gebouwd en is na de slooping des eersten tempels voltrokken.

Het onderscheid tuschen het wereldsch en het godsdienstig leven bestaat daarin, dat het eerste den dood met verschrikking wapent, en het ander hem dezelve ontneemt. En geen wonder! het wereldsche leven sterft met het leven, en het godsdienstig herleeft met onzen dood, dat is: het een neemt na eene lange en rustelooze beweging in krachten af en sterft; het ander doet, na eene lange sluimering, op nienw hare kracht gevoelen en herleeft: de Godsdienst doet voor ons de wereld sterven, en de wereld den Godsdienst.

Toon den magtigen en den rijken uwe onmagt, den onvermogenden en den behoeftigen uw vermogen en rijkdom, zoo zult gij nederigheid en weldadigheid in u te zamen voegen. Het is door een dergelijk gehouden gedrag des Zaligmakers, dat wij Christenen

[p. 230]

zijn. Immers de grooten zagen slechts op zijne geringheid, de kleine op zijne grootheid: de ééne op zijne menschheid; ziedaar regtvaardigheid: de andere zijne Godheid; ziedaar genade. Zij zagen wel beide denzelfden christus, maar niet als denzelfden, noch door dezelfde oogen.

Er zijn menschen, die, zelfs in den winter des tegenspoeds, altijd den zomer op hun gelaat vertoonen, en de toegang tot die lieden is eene vermakelijke wandeling. Er zijn anderen, die, zelfs in den zomer van hunnen voorspoed, altijd een onaangenaam, norsch en winterachtig voorkomen hebben, gelijk aan die eeuwig-grijze sneeuwbergen, die in den zomer zelven den winter blijven vertoonen: en zoo sterk als de zomer den mensch uitnoodigt, zoo zeer schrikt hem het treurig voorkomen van den winter af. Onze genegenheid wordt bij den eersten als door het zonlicht verwarmd en bij den laatsten natuurlijkerwijze koud en versteend. Dien indruk maken op ons de saizoenen van het menschelijk hart!

Tusschen de uiterlijke bewegingen, welke uit de kennis, die door wetenschap verkregen wordt, voortkomen, en tusschen die, welke tot oorsprong hebben die kennis, welke uit het geloof ontspruit, is dat onderscheid, namelijk, dat deze van het hart in de zinnen komen, gene van de zinnen in het hart overgaan. Zij nemen beiden eenen tegenstrijdigen weg, zonder daarom elkanderen tegenstrijdig te zijn.

Wil de waarheid nimmer naar haren zwakken verdediger afmeten. De waarheid is geen' waarheid, omdat zij verdedigd of bestreden wordt, maar zij wordt verdedigd of bestreden, omdat zij waarheid is. Blijft de zon geen zon, schoon zij dikwerf door nevelen bedekt wordt? En kan men den slag niet missen, schoon men de goede zaak verdedigt? Het kind der

[p. 231]

duisternis verwint het kind des lichts meest dan, wanneer het zich met licht omhult. Het kind des lichts, door dit schijnlicht misleid, verbeeldt zich, dat het met zijnen wapenbroeder en evenman aan het strijden is, en is soms ongelukkig genoeg van met zijnen gezworenen vijand den vrede te sluiten.

De zinnelijke mensch schildert alles zinnelijk voor zich af. Hoort hij de Godheid roemen, hij stelt zich in den geest een ligchaam voor. Geen wonder dan, dat de Koninklijke Dichter der Godheid handen, oogen en ooren toeërkent. Het is, o Mensch! om de zwakheid van uw beperkt gezigt, om uw plomp gevoel en om uw ruw gehoor. De Godheid heeft die ooren, oogen en handen voor u, en niet voor zich zelven noodig.