Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Eenige trekken uit het karakter van den grooten Turenne.

Turenne bezat alle eigenschappen van eenen held, en bovendien die edele cenvoudigheid van zeden, welke den glans dezer voortreffelijkheid nog meer verheft. Niemand was goedaardiger, zachtmoediger, vriendelijker, dan hij. Hij blonk niet uit door begaafdheden om in gezelschappen te onderhouden, maar geen Veldheer heeft hem in doordringender verstand, juister oordeelskracht en dieper inzigt overtroffen.

[p. 88]

Zijn moed was koel en bedachtzaam, zijn blik zeker en vertrouwelijk; altijd wist hij zijn verlies weder goed te maken, en met weinig veel uit te rigten. Lodewijk XIV leerde onder zijne leiding de kunst van oorlogen, en deed verscheidene veldtogten met hem, waarbij hij enkel hoorde, enkel aanvoerde, niets besliste.

Zijnen eersten veldtogt deed hij onder zijnen oom, van moeders zijde, Prins maurits van nassau. Hij moest van onderen op dienen; in zijn drie en twintigste jaar was hij Veldmarschalk, in zijn twee en dertigste Marschalk van Frankrijk, en in zijn acht en veertigste jaar Generaal-Veldmarschalk der gezamenlijke Koninklijke Armeeën. Zijne veldtogten, inzonderheid die van 1673, 1674 en 1675, zijn door deskundigen bewonderd geworden; hij moest zich wegens zijne kleine Armeeën verdedigenderwijze gedragen, greep aanstonds den vijand aan, en sloeg hem, schoon ongelijk sterker.

Zijn leven is eene reeks van edele, groote, luisterrijke daden, en menschlievende, wijze handelingen. - Op eenen bezwaarlijken en langen terugtogt had een soldaat zich krachteloos bij eenen boom nedergeworpen, om het einde zijns lijdens af te wachten; turenne reed juist op dat oogenblik daar voorbij, zag den ongelukkigen, steeg van het paard, hief den krachteloozen soldaat er op, en ging zoo lang naast hem te veet, totdat hij een rijtuig aantrof, om hem des te gemakkelijker voort te brengen.

Op eene Retirade zag hij eenige ruiters, die voor de snaphaankogels, welke van eenen heuvel kwamen, het hoofd bogen, maar zich, uit vrees voor den Marschalk, terstond weder oprigtten. ‘Neen! neen!’ riep hun turenne toe, ‘dat schaadt niet; zoodanig iets verdient wel een kompliment.’

De Armee noemde hem haren Vader. Toen hij, in den Winter van 1673, de vijanden uit Westialen wilde verdringen, en zich, door dagmarschen vermoeid, achter eene hegge te slapen had gelegd, kwamen er eenige Muskettiers en braken takken van de boomen, om hem eene legerhut te maken, ten einde hem voor de sneeuw te beveiligen, terwijl nog eenige andere ruiters hunne mantels daarover dekten. Tu-

[p. 89]

renne ontwaakte, en vroeg hun: ‘waarom zij niet marscheerden?’ ‘Wij willen ons onzen Vader behouden,’ antwoordden zij, ‘dat is onze zorg, want wie bragt ons, wanneer wij hem kwamen te verliezen, weder in ons land?’

Turenne had het zoo ver gebragt, dat hij over het plan van eenen veldtogt onbepaald Heer was. Hij gaf slechts zijnen lodewijk daarvan berigt.

De beide Koningen van Spanje en Frankrijk spraken elkander op het Fazanten-eiland bij den Pyreneschen vrede, en de een stelde den anderen de aanzienlijkste Heden van zijn Hof voor. Turenne bleef onder de Fransche Hoflieden verborgen en filippus liet zich hem toonen. Hij beschouwde hem met de grootste opmerkzaamheid, wendde zich tot zijne zuster, anna van oostenrijk, en zeide tot haar: ‘Zie, dat is de man, die mij zoo veel slapelooze nachten veroorzaakt heeft.’

In zijnen veldtogt van 1675 tegen montecuculi bewonderde men de kunst van dezen grooten Generaal in het voordeelig legeren en marscheren; de Armeeën stonden omstreeks het dorp Salzbach tegenover elkander; men bereidde zich tot eene slaglevering. Turenne recognosceerde de toebereidselen, die de vijand maakte, toen ongelukkig een kanonskogel hem doodde, die tevens st. hilaire, welke hem begeleidde, den arm wegrukte. Met tranen in de oogen riep deze tot zijnen zoon, die zich, om hem te beklagen, voor st. hilaire nederwierp: ‘Niet om mij, mijn Zoon! maar om dezen grooten man moet men weenen.’

Montecuculi riep vol verwondering, medelijden en leedwezen uit: ‘Wij hebben een mensch verloren, die de menschheid eer aandeed!’

Frankrijk beweende in hem deszelfs algemeenen Beschermer en Vader; de Koning zijnen Leermeester en Vriend - en alles! -