Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 679]

Specimen Hermeneuticum, de iis, quae ab uno Marco sunt narrata, aut copiosius et explicatius, ab eo, quam a caeteris Euangelistis, exposita, quod F.D. Praeside Jodoco Heringa, E.F. Theol. Doct. et in Acad. Trajectina Theol. et Exeg. N.T. Prof. publico Examini Submittit auctor Bartus van Willes, Amstelodamensis, Muneris Eccles. Cand. Trajecti ad Rhenum, ex officina O.J. a Paddenburg, et J. a Schoonhoven. 216 Pagg. In Octavo.

Dat is:

Uitlegkundige Proeve over hetgeen door markus alleen verhaald, of breeder en uitvoeriger dan door de overige Evangelisten voorgedragen is, enz.

De schole van den vermaarden Utrechtschen Hoogleeraar heringa brengt van tijd tot tijd waardige Leerlingen voort, die in het openbaar blijken geven van hunne gemaakte vorderingen, in Godgeleerde kundigheden, bijzonder zulke, welke eenen Godgeleerden tot sieraad verstrekken, waartoe de uitleg- en oordeelkunde in het behandelen der Bijbelschriften, voornamelijk des N. Test., behooren; en die ter staving van de echtheid, en geloofwaardigheid, en verklaring van den zin dier Schriften hunnen geenszins gering te achten arbeid hebben besteed. Wij hebben daarvan thans weder eene nieuwe proeve voor ons liggen. De naarstige en kundige van willes heeft het Evangelie van markus te behandelen op zich genomen, en wel die bijzonderheden, welke deze Evangelist ons van de levensgeschiedenissen en woorden van jezus alleen heeft opgeteekend, en welke in de overige Evangelisten niet gevonden worden, als ook hetgeen hij breeder en uitvoeriger heeft te boek gesteld, dan zij, in die verhalen, welke ook in hunne Schriften voorkomen. In al hetwelk zoo vele proeven en bewijzen voorkomen, niet alleen, dat markus onafhankelijk van de andere Evangelisten zijn Evangelie heeft geschreven, en dus als een afzonderlijk getuige

[p. 680]

van jezus leven, lotgevallen en leer is aan ts merken, maar waaruit tevens de echtheid van zijn Evangelie, zijne geloofwaardigheid, zijne naauwkeurig heid en getrouwheid als Geschiedschrijver blijkbaar is.

Natuurlijk verdeelde zich deze stoffe in twee hoofddeelen, welke verdeeling ook door den Schrijver gevolgd is, die eerst de bijzondere verhalen van markus in overweging neemt, en vervolgens hetgeen markus ter opheldering, naauwkeuriger aanwijzing, enz. heeft, behalve de andere Evangelisten in die verhalen, welke hem voor het overige met hen gemeen zijn. Op deze wijze is dit eerste Hoofddeel weder onderscheiden in twee onderdeelen. In de eerste Asdeeling worden geplaatst de geheel aan markus alleen eigene berigten. Deze zijn: mark. IV: 26-29. VII: 32-37. VIII: 22-26. XIII: 33-37. XIV: 51, 52. Alle welke plaatsen door den Heer van willes naauwkeurig en met oordeel worden opgehelderd en verklaard.

In de tweede Afdeeling des eersten Hoosddeels bepaalt zich de Schrijver, om achtervolgens na te gaan, hoe en waar markus in de verhalen, welke hij met de overige Evangelisten gemeen heeft, breedvoeriger en meer ontwikkeld geschreven heeft. Dit onderzoek maakt het grootste gedeelte van deze Uitlegkundige Proeve uit, en getuigt van de prijzenswaardige naauwkeurigheid van den Heer van willes, die eene uitgebreide belezenheid in de Schristen van ondere en nieuwere Uitleggers, benevens een juist oordeel en ongemeene kundigheid in de oordeel- en uitlegkunde des N.T. ten toon spreidt.

In het tweede Hoofddeel maakt de Schrijver dit uitmuntend gebruik van hetgeen de inhoud van het eerste Hoofddeel hem aan de hand heeft gegeven, ter staving van de echtheid en geloofwaardigheid van het Evangelie van markus; en wel in deze orde, dat hij §. I. aantoont, voornamelijk tegen evanson, dat dit Evangelie echt, en niet eerst door een onbekend persoon in de tweede eeuw is zamengesteld. §. II. dat markus allezins een gelooswaardig Schrijver is, wiens berigten allernaauwkeurigst, menschkundig, onpartijdig, en door inwendige blijken van geloofwaardigheid gekenmerkt zijn. §. III. wordt uit deze zelfde bijzonderheden aangetoond, van hoe veel gewigt en hoe

[p. 681]

belangrijk het Evangelie van markus zij, tot de regte kennis der geschiedenis van jezus. §. IV. wordt daaruit bewezen, dat markus geen verkorter is van matthrus, noch ook, §. V., van luras. Hij is in de verhalen, welke hij met hen gemeen heeft, doorgaans breedvoeriger en vollediger; hij voegt daar veelal nadere ophelderingen bij; en verhaalt bijzonderheden, van welke bij hen niets voorkomt. §. VI. beweert onze Schrijver te regt tegen griesbach, dat men ook niet kan toegeven, dat markus de beide Evangelisten, mattheus en markus, voor zich gehad en uitgeschreven zal hebben. Ook kan men niet bewijzen, (§. VII.) dat markus een zeker oorspronkelijk Evangelie (Ureuangelie) voor zich zal gehad hebben, hetwelk naderhand verloren is geraakt. Integendeel §. VIII. is het waarschijnlijk, dat de oude overlevering, ook door papias gemeld, grond van waarheid hebbe, welke ons berigt, dat markus zijn Evangelie geschreven hebbe volgens de berigten hem door den Apostel petrus medegedeeld, en wel §. IX. op verzoek en ten dienste der Romeinen.

Niet alleen verdient de Heer van willes lof wegens zijne vlijt en bewezene vorderingen, maar ook wegens zijne kiesche bescheidenheid in het beoordeelen en wederleggen van andere Geleerden.

Een twintigtal uitgelezene stellingen zijn achter deze Verhandeling gevoegd.