Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 606]

Nouvelle Méthode, pour apprendre les principes et l'usage de la langue Française; par Pierre Marin, Grammairien. - Nieuwe Spraakwijze, om de beginselen en het gebruik der Fransche taal te leeren; door Pieter Marin, Spraakmeester. Op nieuw overzien en bewerkt door J.J. Te Amsterdam, bij A. Meijer, Schalekamp en van de Grampel, 1811. 378 Bladz. In Octavo. De prijs is ƒ :-15-:

Een Boek, reeds zoo menigmaal herdrukt, als dit, behoeft niet door onze aankondiging en beoordeeling bekend noch gewaardeerd te worden. Het is alleen de tegenwoordige op nieuw overziene en bewerkte uitgave, die ons verpligt om daarvan melding te maken. Waarin deze nieuwe bewerking bestaat, kunnen wij niet beter dan met de woorden van het Voorberigt ter kennisse van onze Lezers brengen.

‘Wij hebben’ - dus luidt hetzelve onder anderen - ‘den vorm van het oorspronkelijke werkje, zoo veel mogelijk, behouden. Hetzelve verdeelt zich in vier deelen, als, vooreerst: eene uitvoerige woordenlijst, welke wij, met vele namen van thans meer in zwang zijnde zaken verrijkt, en eenen meer regelmatigen vorm gegeven (hebben) dan zij te voren had. Ten tweede: eene verhandeling van de Rededeelen der taal, (over de rededeelen of taaldeelen was genoeg; rededeelen der taal is eene stootende overtolligheid), welke Rededeelen hier volledig verhandeld worden, waardoor dit werkje zich van het oorspronkelijke, naar ons inzien, voordeelig onderscheidt, in 't welke dezelve hier en daar onvolkomen en gansch niet volledig werden aangegeven (opgegeven). Wij hebben ook in dezelve verhandeling de noodigste regelen der woordschikking of syntaxis ingevlochten. Bovenal hebben wij ons bevlijtigd het moeijelijke vak der werkwoorden uitvoerig te behandelen, en zijn (deze twee woorden zijn hier overtollig en verlammen den zamenhang) de onregelmatigheden van dezelve aangewezen, (en) alles opgehelderd met genoegzame voorbeelden. Ten derde, hebben wij de zamenspraken, voor zoo verre die bruikbaar waren (,) wel behou-

[p. 607]

den, doch dezelve na (naar) tijd, omstandigheden en gebruiken gewijzigd: wellevenheidsregelen, verliefde gesprekken als anders, hebben wij doen vervangen door eenige, waarin wij vele eigenaardigheden der fransche tale hebben ingeweven - als mede door eenige, den Koophandel, de Aardrijkskunde, Natuurkunde en andere nuttige en aangename wetenschappen betreffende. Deze zamenspraken worden, op het voetspoor van marin, door eenige, die de geschiedenis van het vaderland kortelijk behandelen, besloten. Wij hebben dit onderwerp merkelijk verrijkt en verbeterd, als mede nagenoeg tot op den huidigen dage vervolgd. Dezelve zamenspraken worden door eene reeks van brieven en voorschriften opgevolgd, inzonderheid tot den Koophandel betreffende. Eindelijk bestaat de vierde afdeeling in Leesoefeningen, zoo wel uit de gewijde, als uit andere goede schriften, in prosa en dichtmaat. Onder de eerste foort hebben wij die stukken, welke bij alle Christenen, met regt, op zulk een' hoogen prijs staan, geplaatst, om dezelve niet, als voorheen, aan het hoofd van het werkje te plaatsen, alwaar de Leerling er nog geen gebruik van maken kan.’

Wij hebben dit alles zoo bevonden en kunnen dus van den arbeid, aan dit boek op nieuw besteed, over het algemeen, niet dan eene loffelijke getuigenis geven. Des te gereeder zal, vertrouwen wij, de bewerker dezer uitgave ons eenige aanmerkingen, die wij daarop meenen te moeten maken, ten goede houden.

Waarom het woord Taalmeester op den titel met Spraakmeester verwisseld is, vatten wij niet. Het eerste toch komt ons beter voor dan het laatste; liever had men Spraakwijze door een ander, b.v. leerwijze, dat het Fransche méthode beter uitdrukte, moeten doen vervangen.

Uit den titel blijkt reeds, dat de bewerker der tegenwoordige uitgave de spelling van voltaire in plaats van die der Akademie (ai voor oi) aangenomen heeft. In hoe verre een Taalmeester regt heeft om in eene zaak van dat gewigt het gezag van eenen enkelen man boven dat van eene maatschappij der eerste mannen van letteren onder hunne natie te stellen, laten wij daar; wij voor ons, hoe zeer wij gaarne zagen,

[p. 608]

dat de eerstgemelde spelling op eenig letterkundig gezag aangenomen wierd, meenen echter ons aan dat der Akademie te moeten houden, tot zoo lang, dat eene andere geleerde maatschappij van evenveel gewigt ten voordeele der Voltairiaansche spelling beslist hebbe.

Een algemeene regel bij de inrigting van elk, tot regelmatig en grondig onderwijs bestemd, leerboek, behoort deze te zijn, dat alle voorbeelden, die men tot opheldering van eenen regel geeft, uit vooraf gegane regels verklaard kunnen worden en niet eerst ten deele hunne verklaring uit volgende regels behoeven te ontleenen. Tegen dezen regel achten wij strijdig de, volgens de orde der rededeelen ingerigte, verzameling van woorden van Bladz. 81-102, dewijl de leerling daar ter plaatse nog niet onderrigt is, wat rededeclen en derzelver kenmerkende hoedanigheden zijn; en vooral de zamengestelde voorbeelden, die aldaar voorkomen, als welke eerst tot de regels der Syntaxis behooren: denzelfden misslag hebben wij ook op andere plaatsen opgemerkt, als Bl. 110, alwaar onder de voorbeelden van het gebruik des nominatifs moi même gevonden wordt, terwijl eerst eenige bladz. later geleerd wordt, dat moi ook als een persoonlijk zelfstandig voornaamwoord en als nominatif gebruikt wordt. In deze fout vervalt men ligtelijk, wanneer men, zoo als hier en in de meeste Fransche Spraakkunsten geschiedt, de regels dǝr etymologie en der syntaxis niet zorgvuldig van een scheidt, maar onmiddellijk zamen verbindt en als onder een mengt.

Bladz. 115 lezen wij: ‘Eveneens zal men begrijpen (,) dat dit (het deelende) lidwoord niet gebruikt kan worden bij eigen namen (noms propres) (,) omdat de door dezelve te kennen gegeven wordende zelfstandigheden niet op velen (een geheel soort of geslacht) toepasselijk zijn, en men dus (,) van die zelfstandigheden sprekende, die niet dan in derzelver geheel kan onderstellen, rerwijl dit lidwoord altijd slechts een gedeelte aanduidt.’ Zoo wij wel zien, heeft in deze aanmerking een redekundige misslag plaats, bestaande in de verwisseling van zelfstandigheden met de namen der zelfstandigheden. Maar bovendien is dit onderrigt niet volledig, dewijl alleen ontkennender wijze van het gebruik van dit lidwoord bij eigene namen gesproken wordt, zonder een woord van

[p. 609]

de andere lidwoorden te reppen, daar toch, ter voorkoming van misverstand, had dienen gezegd te worden, dat de eigen namen, als zoodanig, geheel geen lidwoord dulden.

Bladz. 117. ‘Ofschoon wij bij de beschouwing van de deelen der rede in het algemeen, (,?) dat (die) soort (te weten de voornaamwoorden) onder de naamwoorden begrepen wilden hebben, als daartoe behoorende, zoo zijn er echter onder dezelve(,) die onmiddellijk tot de werkwoorden behooren,’ enz. Hier wordt behooren in eene tweederlei beteekenis gebruikt, als eerst van eene soortgelijke, daarna van eene syntactische betrekking. In den eersten zin zouden sommige voornaamwoorden eene soort van werkwoorden zijn; doch, dit de meening niet zijnde, behoorde men te zeggen: ‘zoo zijn er echter onder dezelve, die niet op zich zelven, maar alleen in verbinding met een werkwoord gebruikt kunnen worden:’ En dan valt de reden, waarom de Schrijver deze soort van de algemeene soortgelijke betrekking tot de naamwoorden uitzondert, geheel weg, dewijl zij dan met alle zelfstandige naamwoorden dit gemeen hebben, dat zij niet dan in verband met een werkwoord, het zij uitdrukkelijk er bij gevoegd of er bij gedacht wordende, gebruikt kunnen worden; en deze eigenschap moeten zij natuurlijk hebben, zullen zij plaatsbekleeders der naamwoorden kunnen zijn.

Meer aanmerkingen zouden wij op dit gedeelte van het Boek kunnen maken; doch daar hetzelve bij de tegenwoordige uitgave reeds aanmerkelijk verbeterd is, en, gelijk wij hopen, bij eene volgende verder volmaakt zal worden, willen wij, om niet bedilziek te schijnen noch den tegenwoordigen verbeteraar te ontmoedigen, ons liefst daarvan onthouden, alleenlijk nog bij het gezegde voegende, dat men aan taal en spelling van het Nederduitsch, en vooral aan de onderscheidingsteekenen, hier en daar, wel eenige meerdere oplettendheid had mogen besteden.