Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Specimen Philologicum, exhibens conspectum operis Ibn Chalicani de Vitis illustrium virorum. quod. - Praeside V. Cl. J.H. van der Palm - XVII Junii MDCCCXI - publicae disceptationi committit Bernardus Fredericus Tydeman, Trajectinus, S. Ministerii Candidatus et designatus V.D.M. in Pago Herveld. Lugduni Batavorum, apud Haak et Socios. 263 Pagg. In Quarto Maj.

Dat is:

Letterkundige Proeve, bevattende eene schets van het werk van Ibn Chalican, over de Levens der doorluchtige mannen. Door b.f. tydeman, enz.

Het zwaar verlies, hetwelk de beoefening der Oostersche talen onlangs onder ons geleden heeft door het overlijden van den Franeker Hoogleeraar greve, een' man, die in dit vak uitmuntte, heeft ons deze Verhandeling van den Heere tydeman, waardigen zoon van den geachten, veelwetenden grijsaard mtydeman, te belangrijker gemaakt, alzoo dezelve, door de blijken van de ongemeene vorderingen, welke de Heer tydeman, de zoon, in dit vak gemaakt heeft, en de zucht, welke hij voor hetzelve ook in deze Verhandeling aan den dag legt, ons over het gemelde verlies eenigermate kan vertroosten, door het uitzigt, dat dit veld der Letteroefeningen, in welke onze Vaders zoo grooten wezenlijken roem behaald hebben, niet verwaarloosd, maar steeds bij aanhoudendheid met vrucht onder ons bearbeid zal worden.

Wij zijn echter niet voornemens, deze Verhandeling in den eigenlijken zin te beoordeelen. Dit zou in ons eene berispelijke vermetelheid zijn, daar wij rondbor-

[p. 604]

stig belijden, dat onze kennis in de Arabische Taalen Letterkunde zich niet ver genoeg uitstrekt, om ons zoodanige beoordeeling te mogen aanmatigen.

Wij vergenoegen ons met het volgende beknopte verslag. Ibn chalikan of ibn challican, geboren te Irbil, het oude Arbela, in Mesopotamie, in het jaar 608 der Hegira, of Mohammedaansche jaartelling, en overleden in het jaar 681, was de Schrijver van een werk over de levens der doorluchtige mannen, naar de orde van het alfabeth, welk werk eenen algemeenen roem bij deskundigen heeft weggedragen. Hetzelve is tot heden toe alleen overig in Handschriften, hoe zeer waardig, om door den druk meer algemeen gemaakt te worden. Wijlen de Hoogleeraar rau, tydeman's hooggeschatte Leermeester in deze letteroefeningen, zoodanige uitgave van dit werk wenschende, raadde hem, in eene Akademische Verhandeling, van hetzelve een eenigzins breeder verslag te geven en er deze en gene proeve van te leveren, en tydeman sloeg dadelijk de handen aan dit Werk; de ongelukkige ramp van Leyden van 12 Jan. 1807 was ook voor deze onderneming noodlottig, alzoo bij dezelve een der weinige Handschriften van chalican's werk, tevens met eene vertaling en Collatie, en den arbeid van de levens van twee Imams besteed, is verloren gegaan. De niet lang na deze ramp gevolgde dood van den Hoogl. rau stremde vervolgens de uitvoering van den arbeid des Verhandelaars; eindelijk heeft door de aanmoediging en raad van den Hoogl. van der palm, waardigen opvolger van den Heer rau, het Werk zijn beslag gekregen, doch zoo, dat eene proeve van de behandeling der Levensbeschrijvingen is achtergebleven. Thans wordt ons door den geleerden Schrijver geleverd eene Levensbeschrijving van ibn chalican, door eenen ongenoemden, in het Arabisch, met eene bijgevoegde Latijnsche overzetting, Pag. 55-103. Dan volgt de Voorrede van ibn chalican op zijn Werk, insgelijks in het Arabisch en Latijn, Pag. 104-119. Pag. 119-259 komt eene Lijst voor der Levensbeschrijvingen, welke het Werk van ibn chalican uitmaken, enkel in het Arabisch. Al deze stukken gaan verzeld van Aanteekeningen, onder welke veel voorkomt van den Amsterdamschen Hoogl. wil-

[p. 605]

diet, wiens bewezene diensten door den Schrijver der Verhandeling ook dankbaar erkend worden.

Voor dit alles gaat eene zeer geleerde Verhandeling, of wilt gij? Voorrede, in welke de Schrijver, behalve het melden van de reeds door ons aangevoerde bijzonderheden omtrent zijnen arbeid, eerst eene geleidelijke, naar de tijdorde geschikte, beknopte geschiedenis der Letterkunde onder de Arabieren voor den tijd van mohammed tot aan de bemagtiging van Bagdad door de Mogollen in het jaar der Hegira 656 voordraagt; van de beroemde mannen, die gedurende dit Tijdvak geleefd hebben, geeft ibn chalican de Levensbeschrijvingen, doch in eene alfabetische orde. Hoe belangrijk is derhalve dit zijn Werk niet. Vervolgens meldt ons de Verhandelaar het een en ander nopens den Schrijver ibn chalican en deszelfs Werk, van de Handschriften en hulpmiddelen, welke de Verhandelaar bij het opstellen dezer Verhandeling heeft kunnen gebruiken, en doet eindelijk verslag van hetgeen door hem in deze Verhandeling verrigt is.

Achter de Verhandeling staat een getal van negentien zeer belangrijke Theses of stellingen; en eindelijk eene lijst van verbeteringen, waarbij nog eene tweede lijst gekomen is, door den Hoogleeraar wilmet, na het afdrukken der Verhandeling. Gaarne zal elk Lezer, die weet, wat het inhebbe, iets in eenige Oostersche taal, bijzonder in de Arabische, al waren het slechts enkele regels, te laten drukken, het verzoek van den Heer tydeman om verschooning voor zoo vele drukfouten, als hier aangewezen zijn, inwilligen, en hem dezelve niet euvel duiden.

En met dit kort verslag van eene Verhandeling, die betere en vollediger beoordeeling verdient, moeten wij ons vergenoegen, dewijl wij met onzen schralen voorraad van Arabische Letterkunde kunnen noch willen pronken, hoewel wij, om de reeds gegevene reden niet geheel van deze verhandeling mogten zwijgen. Wij besluiten met den wensch, dat de Heer tydeman te eenigen tijde het Werk van ibn chalican zelve, het zij dan geheel, het zij gedeeltelijk aan de Geleerde Wereld moge mededeelen!