Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Het Wetboek der burgerlijke Regtspleging, door Formulieren in praktijk gebragt; of verhandeling over de nieuwe manier van burgerlijke Regtspleging voor de Vrede-regters, de Regtbanken ter eerster instantie, die van koophandel, en voor de Hoven van appel. Te Amsterdam, bij J. Allart, 1810. Eerste Deel, 431 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 3-12-: Tweede Deel 1811, 451 Bladz. ƒ 3-12-: Derde Deel, 349 Bladz. ƒ 3-12-: Vierde Deel, 395 Bladz. ƒ 3-12-: Vijfde Deel, 355 Bladz. ƒ 3-12-:

De invoering van de Fransche Regtsgeleerdheid, ter gelegenheid, dat Holland met het Fransche Rijk vereenigd is, heeft een geheel nieuw vak van Regtsgeleerde studie geopend, hetwelk zeker moeijelijk is, maar echter te overzien, daar de natuurlijke voorschriften van regt en billijkheid eeuwig en onveranderlijk zijn, en de grondbeginselen van het Romeinsche Regt, waaruit zeer veel geput is, aan ons bekend waren. Maar oneindig moeijelijker is het vak der nieuwe Fransche Practijk, of manier van procederen, die van onze oude Hollandsche manier zoo eindeloos veel verschilt.

Hoe zeer het nu wel eene waarheid is, dat de Practijk zich niet zonder beoefening en ondervinding laat leeren; is het echter niet minder waar, dat zij, even als het Regt, eene wetenschap is, die hare

[p. 454]

grondbeginselen en regels heeft, maar uit eene theoretische kennis van dezelve gehaald moet worden.

Om die kennis te verkrijgen, is het lezen van het Wetboek, of Code de Procedure civile, hoe noodzakelijk ook, niet volkomen genoegzaam: men behoort systematieke geschriften over de practijk te bestuderen. En hiertoe is dan, ongetwijfeld, het voor ons liggend werk een der beste en geschiktste.

Wij vermeenen dit oordeel, behalve op eigene bevinding en overtuiging, te mogen bouwen op de openbare getuigenis van den Heer pardessus, Lid van het Wetgevend Ligchaam, ter gelegenheid, dat hij in de zitting van 13 December 1808, uit naam van den Heer hacquart, een exemplaar der vierde uitgave van dat werk aan die vergadering aanbiedende, de volgende aanspraak deed.

‘Mijne Heeren!’

‘De Heer hacquart, drukker van het Wetgevend Ligchaam, heeft mij verzogt om, in zijnen naam aan Ulieden eerbiedig aan te bieden een werk ten titel voerende, Nouveau Traité et style de procedure civile, waarvan hij uitgever en eigenaar is. Schoon het groot getal van uitgaven niet altijd een waarborg zij voor de fraaiheid van een werk, is het ten minsten een bewijs, dat het Publiek er de behoeste van gevoeld heeft. Mischien zullen verlichte en gestrenge beoordeelaars het gezwind vertier der drie vorige uitgaven alleenlijk uit de laatstgemelde oorzaak willen afleiden. Maar wanneer men weet, dat eene Commissie der bekwaamste Practizijns (Avoués) voor de balie te Parijs, benoemd door de Kamer die dat Ligchaam vertegenwoordigt, twee jaren besteed heeft, om den eersten arbeid te overzien; dat zij aan dit onderzoek alle de zorgen heeft te koste gelegd, welke deszelfs gewicht vorderde; dat zij, na van tijd tot tijd aan die kamer zelve te hebben onderworpen de beoordeeling van alle die punten, welke haar toeschenen bedenkelijk te zijn, ingevolge derzelver advis de talrijke verbeteringen en vermeerderingen heeft opgemaakt, die er in de daad een geheel nieuw werk van gemaakt hebben; zal men, zonder vreeze van door de ondervinding gelogenstraft te worden,

[p. 455]

eenen goeden uitslag, mogen voorspellen, die even zeer aan de volkomenheid van het werk, als aan deszelfs blijkbare nuttigheid beantwoordt.’

‘De noodzakelijkheid om in het opmaken van proces-acten eene éénvormigheid daar te stellen, heeft men ten allen tijde gevoeld. De beroemde Ordonnantien van 1667 en 1670 werden afgekondigd, met formulieren van dien aard.’

‘Het waren juist niet de gebreken, welke de ondervinding in dien arbeid deed kennen; maar men gevoelde de groote ongeschiktheid om eene zoort van formulier-regt intevoeren, eene wetenschap van bloote klanken, en de vrees agter te laten van nulliteiten te begaan, wanneer men zich niet letterlijk van die formulieren bediende.’

‘Beknopte handboeken, dikwils met goedkeuring, zomtijds op gezag der oude Hoven zaamgesteld, hadden die ongeschiktheid niet en deeden denzelfden dienst.’

‘Thans, daar het Wetboek der civiele regtsvordering de plaats vervangen heeft van de reglementen, de vormen van procederen, de plaatselijke gebruiken, die ten deezen opzigte, even als de costumen ten aanzien van het regt, Frankrijk verdeelden in een zwerm van verschillende, en ik zoude bijna zeggen tegen elkander indruischende Staten; wierd het van belang, om, volgens de voorschriften van dit Wetboek onderrigtingen te schetsen, geschikt naar de bevattelijkheid van allen, die het moesten te werk leggen, de gronden van het regt en de regels der proces-orde in een overeenstemmend verband te brengen, en die beiden om zoo te spreken in werking te doen komen.’

‘Het staat niet vrij om de nuttigheid van dusdanige onderneming te betwisten. Langen tijd heeft men uitgevaren tegen de vormen van regtspleging, als zijnde een schandvlek voor de geregtigheid, en een geessel voor den burger; maar wat is er gebeurd, toen deze ongepaste of kwadertrouwige klagten de vernietiging van allen vorm hebben te weeg gebragt! Regeringloosheid is in het bestuur der Justitie ingedrongen; de geldzucht, die op alles aast, zelfs op den rampspoed van anderen, heeft van die wanorde gebruik gemaakt; de burgers hebben van

[p. 456]

deeze wetten die alles schenen te vereenvoudigen, terwijl zij niets lieten blijven bestaan, geen ander gevolg ondervonden, dan dat zij des te straffeloozer en gezwinder werden in den grond geholpen: regters, pleiters, kortom allen, bevonden zich zwervende zonder kompas op eene zee, die hun niet dan klippen en roovers vertoonden’

‘Het is niet het eenige voordeel der nieuwe wetgeving, dat daar door die vorm hersteld is, welke den weg tot het regt baant, en de eigendommen beschermt; zij heeft daar van eene ware wetenschap gemaakt; men heeft bepaald onderwijs in het stuk der regtspleging beginnen te geven, daar hetzelve voorheen in bloote handelingen en gebruiken bestond. Een werk derhalven, het welk den eenen doet kennen het geen hij niet weet, en den anderen te binnen brengt het geen hij geleerd heeft, verdient eene gunstige toejuiching.’

‘Dit werk, door den Heer hacquart thans uitgegeven wordende, is het volledigste, hetwelk tot dus verre is in het licht verschenen, vermits het de ontwikkeling bevat der wetten, die tot in den loop van deze zitting zelve, nopens eenige punten der civiele regtsvordering gemaakt zijn. De aangewende zorg om het eenvouwdig, duidelijk, naauwkenurig te maken, de meer dan gemeene bekwaamheden van hun, die het hebben overgezien, strekken ten waarborge, dat het zoo veel mogelijk nabij komt aan die volkomenheid, welke eenig werk zoude kunnen bereiken.’

‘Ik verzoek, dat eene honorable vermelding van dit aanbod in het proces-verbaal gemaakt, en het werk in de boekerije van het Wetgevend Ligchaam geplaatst moge worden.’

‘Dit voorstel is aangenomen.’

Wij vereenigen ons volkomen met de losselijke aanprijzing van dit werk, en oordeelen, dat met de uitgave eener vertaling van hetzelve aan allen, die tot de regtspleging in eenige betrekking staan, een wezenlijke dienst gedaan is. En hoe zeer het ons uit de vergelijking der vertaling met het oorspronkelijke wel eens gebleken is, dat men nu en dan reden had eene meerdere naauwkeurigheid te verlangen, onthouden wij ons echter, om daarop verdere aanmerking te maken;

[p. 457]

als te zeer overtuigd zijnde, dat het bijna in het onmogelijke vallen zoude, om in zoo weinige maanden vijf bekwame octavo deelen in het licht te zenden, en niet ergens door die overijling te dwalen.

Er zijn zekerlijk nog een paar deelen van dit werk te wachten; en dan zal het zeer noodig zijn, er een goed zakelijk Register achter te voegen.