Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Bijdragen ter bevordering van de kennis en verbetering van den openbaren Godsdienst, het Leeraarsambt en Kerkelijk bestuur. I Deel in drie Stukken. Te Leeuwarden, bij J.W. Brouwer en P. Wiarda, 1809 en 1810. 537 Bladz. Inleiding en Register XIX Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 4-:-:

Wij hadden zekerlijk al lang dezen arbeid ter beoordeeling onder handen kunnen en misschien behooren te nemen. Ondertusschen is dit, echter niet met opzet, of omdat wij weinig van denzelven maakten, maar deels ook door andere toevallige beletselen, hier niet noodig te melden, niet geschied. Daar er nu bij het Derde Stuk een Register gevoegd is en een algemeene Titel, zonder bepaling van 1ste Deel: Bijdragen ter bevordering, enz., als ook een Titel voor degene, die het Magazijn, enz. bezitten, als een Derde Deel van het Magazijn, en er sedert, zoo veel wij weten, niets meer gevolgd is, zoodat wij vreezen, dat deze arbeid hiermede gestaakt zal blijven, oordeelen wij, wel geene uitgebreide beoordeeling, maar evenwel eenig verslag van denzelven aan onze Lezeren verschuldigd te zijn, met eene bijgevoegde opgave van ons oordeel nopens hetzelve in het algemeen.

[p. 396]

Om een juist verslag van het Werk te geven, zullen wij ons vooraf bepalen tot de Inleiding, welke in het Eerste Stuk vooraan geplaatst is. De ondernemers van dezen arbeid merken in hetzelve op in het algemeen de groote veranderingen, welke sedert de laatste helft der voorgaande eeuw, in zoo vele opzigten, zoo in het wereldlijke als kerkelijke, zijn voorgevallen. §. 1. 2. Bijzonder zich tot het laatste bepalende, wijzen zij aan, hoe de geest van verdraagzaamheid zlom meer en meer zich heeft geopenbaard. §. 3. Zoo in het onderwijs der Christenen in den Gods. dienst, als in geheel de uitoefening van denzelven, rukte de menschelijke geest zich allengs los van verouderde voorschriften, en met de verzwakking der hierarchie, verstompte de scherpte der banbliksems. §. 4. Doch te midden der tarwe groeide ook onkruid op den akker gods. De verbreking der oude kluisters werd niet zelden gevolgd van bandelooze loszinnigheid; verdraagzaamheid werd bij velen onverschilligheid omtrent de heiligste waarheden. §. 5. Men heeft nog te klagen over bedorvene Mijstikerij, over onkunde, over gebreken der Leeraren van het Christendom, en geringachting van derzelver stand, enz. §. 5. De verspreiding van wetenschappelijke kennis, beschaving van smaak en meerdere verlichting deed eene algemeene zucht naar algeheele verandering ontstaan. §. 6. Dit alles, wat men in Europa in het algemeen ziet gebeuren, kan ook in het bijzonder van ons vaderland gezegd worden, en de geest des tijds geeft uitzigten op eene zoodanige verandering. § 7. De Christen heeft ook in de beloften van God grond van hoogere verwachting. §. 8. Met dit alles behooren de middelen in het werk gesteld te worden, ter behoudenisse en bevordering der ware Godsdienstigheid en deugd. §. 9. Bijzonder wordt er eene wijziging der openbare Godsvereering vereischt, geschikt naar den geest des tijds §. 10. en daartoe pogingen aangewend te worden, met ijver en voorzigtigheid. §. 11. Nu zeggen de Schrijvers van dit Tijdwerk §. 12. ‘Het waren zoodanige overwegingen, welke ons een Werk deden hervatten, hetgeen van zeer velen voor eene behoefte van onzen tijd gerekend, van nu af onder den titel van Bijdragen tot bevordering van de kennis

[p. 397]

en verbetering van den openbaren Godsdienst, het Leeraars ambt en Kerkelijk Besiuur zal uitgegeven worden, en hetwelk, in vele opzigten, ten aanzien der inrigting, als een vervolg zal kunnen beschouwd worden van het Magazijn voor den openbaren Godsdienst, te Sneek, bij den Boekhandelaar van gorcum uitgegeven,’ enz.

De inrigting nu van het Werk, opdat wij nader tot het verslag van hetzelve komen, is, volgens de gemelde bedoeling, de volgende. Vooreerst worden in elk dezer drie Stukjes Bijdragen geleverd, zoo oorspronkelijk als vertaald, welke tot het hoofdonderwerp betrekking hebben; dan volgen in ieder Stukje Beoordeelingen van uitgekomene Werken; daarna bloote verslagen van kleinere of grootere Werken, en eindelijk berigten, den staat der Kerke betreffende.

Indien wij nu ons oordeel zullen zeggen, over de uitvoering van het plan van dezen arbeid, hetzelve kan niet anders, dan over het geheel vrij gunstig zijn. In de Bijdragen worden goede, welbewerkte vertoogen gevonden over belangrijke opgaven; de Beoordeelingen zijn oordeelkundig, juist en doelmatig, de verslagen naauwkeurig, en de Berigten belangrijk, bijzonder in het Tweede en Derde Stukje voor de Hollanders, door het officieel plaatsen van alles, hetwelk van wege het toenmalig Gouvernement, ten aanzien van den openbaren Eeredienst, het Leeraarsambt en Kerkelijk Bestuur, verordend en daargesteld is. -

Over het geheel houden de Verzamelaars van het een en ander den middelweg tusschen overdrevene regtzinnigheid en ligtzinnigheid, ten aanzien van het leerstellige van den Godsdienst; zoodat wij, hoewel wij niet alles voor onze rekening zouden verkiezen over te nemen, evenwel in het algemeen hunnen arbeid kunnen en mogen aanprijzen, en het ons spijten zal, indien dezelve voortaan gestaakt zou blijven.