Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

De Natuur en Geneeswijze der Rotkoortsen beschouwd, en met Aanmerkingen vermeerderd over eenige verscheidenheden, verdeelingen en geneeswijzen der koortsen in het algemeen, door A.F. Hecker. Uit het Hoogduitsch door F. van der Breggen, C.Z. Te Amsterdam, bij L. van Es, 1810. 119 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-8-:

Wij ontvangen hier een vrij belangrijk Werkje van den beroemden Hoogleeraar hecker, vertaald door dezelfde bekwame hand, welke ons reeds meer Werken van dezen Schrijver bezorgd heeft. Hetzelve loopt eigenlijk over twee zeer verschillende onderwerpen, over de Rotkoorts en over de verdeeling der koortsen in het algemeen. Wat het eerste betreft, vinden wij hier eene korte schildering der verschijnselen, waarmede deze ziekte verschijnt, toeneemt, afneemt en verdwijnt, een onderzoek omtrent haren aard, eene nasporing der oorzaken, waaruit zij voorkomt, en voorts eene opgave van die geneeswijze, welke hier met het beste gevolg gebruikt wordt. Hoewel wij

[p. 306]

weinig nieuws of in hetgeen hier gezegd wordt, of in de wijze, waarop het gezegd wordt, vinden, bevat echter dit Boekje veel leerzaams voor den praktischen Arts, dien door hetzelve verscheidene belangrijke waarheden herinnerd worden. De opgave der verschijnselen vinden wij zoo bij de meeste Schrijvers; over den aard dezer ziekte wordt ons weinig gezegd, want alles komt daarop neêr, dat men er niets van weet; de overeenkomst tusschen scheurbuik en rotkoorts is, zoo als thuessink, in zijne laatst uitgegevene Waarnemingen, aanmerkt, reeds door anderen opgemerkt; de geneeswijze verschilt weinig van die, welke boerhave, stoll en anderen opgeven. Wij moeten hierbij nog eene en andere aanmerking voegen. Wij vinden de stelling, dat de rotkoorts eene zuivere vaatkoorts is, verbonden met eene groote verstoring der vegetabilische werkingen des ligchaams en eene sterke neiging der vasre en vloeibare deelen tot ontbinding, hier zoo duidelijk niet voorgesteld noch zoo uitvoerig ontwikkeld, als in een vroeger Werk van den Schrijver: der Kunst die Krankheiten der Menschen zu heilen. Ook verwondert het ons eenigzins, dat H. altijd over den aard der ziekte handelt, voor dat hij derzelver oorzaken heeft opgespoord, daar dezelve toch uit de kennis der laatste het meeste licht ontvangt. Wanneer hij volstrekt alle buikopenende middelen in deze ziekte verbiedt, moeten wij den Lezer opmerkzaam maken, dat onze thuessink, uit zeer goede gronden, dezelve in het begin der ziekte aanprijst, zoodra zij zijn aangewezen.

Wij vinden, ook in dit Werkje, wat wij bijna in geen van onzen Schrijver missen, eene hevige bestrijding van vreemde gevoelens. De wederlegging echter dier gevoelens is meestal zeer oppervlakkig, en wanneer zij zelve hunne zwakke zijde niet terstond vertoonden, zoo zoude men veel moeite hebben, uit H.'s bewijzen derzelver valschheid in te zien. De opwekkingstheorie komt er vooral slecht bij hem af: wij kunnen ons echter niet begrijpen, hoe hij de ziekten uit vermeerderde levenssterkte loochenen kan. Moet dan niet overal, waar wij te hevig leven, onze gezondheid gevaar loopen? en moet er niet, zoodra de prikkel voor ons gestel te sterk is, onevenredige te-

[p. 307]

rugwerking en verstoring van den gewonen gang der organen plaats grijpen? - De wijze, om de tegenpartij door ironie en spotternij uit het veld te slaan, is ook iets, hetwelk H. zelden gelukt. Al deze aardigheden zijn vrij laf en passen ook waarlijk in geen Werk over zulk een ernstig onderwerp, als de rotkoorts.

De verdeeling der koortsen, in dit Werk, als ter loops, voorgedragen en eenigzins uitééngezet, verschilt weinig van de oude onderscheiding in febres cum et sine materia. Zij komt hierop neêr, dat H. driederlei koortsen, zoowel als alle andere ziekten, neemt, die der prikkelbaarheid (irritabilitatis), gevoeligheid (sensibilitatis) en reproductie. Tot deze laatste klasse behooren verre de meeste, en daaronder de rotkoorts, tot de tweede de zenuwkoorts, tot de eerste de zuivere vaatkoorts. Daar intusschen hier de prikkelbaarheid en gevoeligheid, niet als algemeene eigenschappen van het levend vaste deel, maar als eigenschappen van bijzondere organen voorkomen, terwijl de spieren, hoewel prikkelbaar, echter weinig meer zijn dan een deel van het zenuwgestel, is deze verdeeling niet zeer kenschetsend, vooral ten aanzien van de derde klasse. Ook is er eigenlijk, volgens de denkbeelden van H., althans geene koorts, welke niet eene vaatkoorts is, en dus eene koorts der prikkelbaarheid, zoodat eigenlijk al de andere als onderdeelen van deze moeten worden aangemerkt. De benamingen zelve zijn ook in allen opzigte ongeschikt; en wij vinden het veel beter, of de verdeeling van frank, den vader te volgen, of de koortsen in zuivere en eenvoudige koortsen, en in zulke, welke met het lijden van een of ander bijzonder orgaan verbonden zijn, te verdeelen, welke laatste klasse dan hare verdere onderdeelen heeft. Doch het is hier de plaats niet, dit breeder te ontwikkelen.