Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 291]

Korte opgave van de regte verklaring der H. Schriften, volgens de bekende Brieven van Philadelphus (Bosveld), over den Kinderdoop; benevens de gewigtige gevolgen daar van, in de Godgeleerdheid. Door een Vriend der Waarheid. Te Leeuwarden, bij P. Wiarda, 1811. 68 Bladz. In gr. Octave. De prijs is ƒ :-12-:

Een Ongenoemde, die zich op den titel een' Vriend der Waarheid noemt, ingenomen met het stelsel, voor eenige jaren voorgedragen en behandeld in eenige Brieven, onder den naam van philadelphus uitgekomen, geeft ons hier, gelijk hij het in zijn Voorberigt noemt, een klein uiitreksel uit deze Brieven, en heeft er nog het een en ander ter staving der waarheid bijgevoegd.

Zijne Verhandeling heeft twee Deelen. ‘Dit gewigtig stuk,’ (zoo valt de Schrijver, gelijk men zegt, met de deur in het huis,) ‘waar van het regte verstand van den gehelen Bijbel voornamelijk af hangt, zal ik eerst tragten te bewijzen; en dan, in de twede plaats, daar uit eenige leringen en lessen van zeer veel belang, zoeken af te leiden.’ Daarop volgen dan 1) de bewijzen van de waarheid dezer zoo belangrijke stelling uit de Brieven van philadelphus, waarbij dan de Schrijver nog eenige andere bewijsgronden wil voegen. Hier bezint zich de Schrijver, op Bladz. 2 echter, dat hij het stuk, dat hier te bewijzen staat, vooraf met een woord moet ophelderen en duidelijk voorstellen. Dat voorstel en die opheldering is zeer kort en Bladz. 4 reeds afgeloopen.

Vervolgens komt §. 1. een kort overzigt voor de bewijzen van philadelphus. §. 2. worden hier verdere bewijsgronden voor deze waarheid opgegeven; waarna de Schrijver (Bladz. 25) overgaat tot het voordragen van hetgeen hij noemt heilzame leringen en lessen hier uit afgeleid. Vooreerst meent hij, ‘dat verscheidene gewigtige waarheden, welke eertijds onder de Protestanten in geschil waren, door deze stelling gelukkig beslist, en in een duidelijk liclit geplaatst

[p. 292]

kunnen worden.’ - ‘Men mag er verders (Bladz. 46) die allertroostelijkste waarheid uit afleiden, dat eene ware bekeering en wedergeboorte voor alle de Kristenen mooglijk is, dat zij allen kunnen zalig worden.’ - (Bladz. 48) ‘En mag ik er niet wel bijvoegen, wanneer deze zoo bemoedigende leer, volgens de H. Schriften met ernst verkondigd wierd, dat wij met grond mogen hopen, dat ook de meesten in de daad zullen zalig worden.’ - ‘Men kan, (Bladz. 49) hier uit, al verder, besluiten dat wij nu op eene andere wijze bekeerd en wedergeboren worden, dan bij de eerste oprigting des Kristendoms.’ -

Bladz. 50 en volg. tracht hij aan te toonen, ‘hoe veel licht dit Leerstelsel verspreidt over de regte begrippen van den H. Doop en Avondmaal.’ - ‘Ook ten opzigte van het gebed.’ (Bladz 54.)

Ten laatste (Bladz. 55) ‘welk eenen heilzamen invloed dit Bijbelsch Leerbegrip hebbe op onze geheiligde pligtsbetragting; en wel, op ons geloof, onze deugdsbetragting in 't algemeen, en dan op eenige bijzondere delen van een Kristelijk bestaan en leven, enz.’ -

Wij behoeven, bij het beoordeelen van dit Werkje, ons niet lang op te houden met het stelsel van philadelphus zelve, maar moeten ons slechts bepalen tot dit Geschrift van den Ongenoemden, en dan zeggen wij, dat het ons voorkomt, dat deze man, die zich een vriend der waarheid noemt, zich buitensporig vooringenomen toont met het stelsel van philadelphus, en wel, zoo als hij het voordraagt, zoo zelfs, dat hij op den titel den naam bosveld heeft laten drukken, als eene verklaring van den aangenomen' naam philadelphus. Wij zouden ons toch geheel bedriegen, indien niet ieder met ons dacht, dat dit geschied is, met oogmerk, om door den naam van dezen kundigen man, die zich inzonderheid door zijnen uitlegkundigen arbeid bekend heeft gemaakt, een' gunstigen indruk bij de Lezers op te wekken!

De vooringenomenheid van den Ongenoemden met zijn aangenomen stelsel is zoo groot, dat hij niet alleen hetzelve voordraagt als het Schriftuurlijk Plan, maar ook het stelsel, hetwelk hij het Calvynsche noemt, beschrijft, als valsch, en in alle delen en le-

[p. 293]

leden tegen den gehelen Bijbel. ‘Het eerste plan komt hem middagklaar en ontegenzeggelijk zeker voor;’ ja, het laatstgemelde noemt hij ‘een valsch ontwerp, een verdraaijen van den gehelen Bijbel, tot onberekenbaar nadeel van eene ontelbare menigte onzer natuurgenooten.’ Bladz. 46. Wie zal twijfelen, of dit zijn voor een' vriend der waarheid te sterke en onvoorzigtige uitdrukkingen, voornamelijk als men aanmerkt, dat het gewone gebruik en beteekenis des woords verdraaijen een opzettelijk slecht oogmerk aanduidt.

Voorts stelt de ongenoemde Schrijver verscheidene zaken door zijne onberadene drift in een valsch licht, en is zich zelven niet gelijk. Bladz. 35 zegt hij, dat augustinus de eerste was, die van de Bijbelsche eenvoudigheid afweek. Bladz. 36. Calvyn was, zoo ver hij weet, de eerste, die nog veel verder ging. Bladz. 43 zegt hij, dat het Leerstelsel, hetwelk hij het Calvynsche zal noemen, van de Donatisten en Labadisten (!) oorspronkelijk zij; en Bladz. 51 een, meest Labadistisch Leerbegrip; Bladz. 54, het Calvynsche of Labadistische stelsel, hetwelk in de voorgaande Eeuw bij de Hervormden bijna heerschende was. Zoo spreekt hij Bladz. 63 van de Labadistische denkbeelden.

Is zoodanige verwarring en onbestaanbaarheid plompheid en onkunde van den onbekenden Schrijver? of zoekt hij het stelsel, hetwelk hij verwerpt, hatelijk te maken in het oog van onkundigen, door den naam van Labadisten en Labadistisch, gelijk aan het zijne aannemelijkheid te geven, door het gebruiken van den naam bosveld op den titel van zijn geschrijf?

Doch genoeg! Wanneer wij uit dit geschrijf moeten oordeelen, zouden wij, voor ons, moeten besluiten, dat de man weinig of wel zoo veel als niets verstaat van de leere des Bijbels, noch van het stelsel der Hervormde Kerk, noch van dat van calvyn, noch van dat van philadelphus, noch ook van dat, hetwelk labadie en zijne volgers, geheel onderscheiden van de overige genoemden, hebben voorgedragen, en wij raden dien vriend der waarheid, alles van voren af, onpartijdig en erdelijk te onderzoeken en te beproeven, en het goede te behouden.