Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Handleiding voor Schoolleeraars ten Platten Lande-Uitgegeven door de Maatschappij: Tot Nut van 't Algemeen. Derde Stukje. Te Leyden, Deventer en Groningen, bij D. Du Mortier en Zoon, J.H. de Lange en J. Oomkens, 1810. 131 Bladz. In Octavo. De prijs is ƒ :-12-:

De achtenswaardige Roomsch-Katholijke Kerkleeraar overberg, vervolgt en voltooit, in dit Derde Stukje, zijnen allezins voortreffelijken arbeid, op welks schier ieder bladzijde de man van oordeel en menschkunde zijne voortreffelijke begaafdheden zoo duidelijk ten toon spreidt. Volgens eene aankondiging van den Secretaris der loffelijke Maatschappij in het Voorberigt, welke, voor deze bijdrage tot verbetering van het Nederlandsche Schoolwezen, in naam van het Publiek, onzen warmen dank ontvange! is dit Werkje, wat het beschouwende gedeelte betreft, hiermede afgeloopen, en maakt alzoo een geheel uit; terwijl het voor als nog, om redenen, niet vermeld, onzeker is, of, in een Vierde Stukje, het meer beoefenende gedeelte van 's Mans arbeid door de Maatschappij zal overgenomen en uitgegeven worden.

Hoogstbelangrijk, even als van de voorgaanden, is ook de inhoud en strekking van dit Stukje. Eerst handelt de geachte Schrijver over de Pligten eens Schoolleeraars na den Schooltijd; welke zich, hoofdzakelijk, bepalen tot het, door de Schoolleeraars, gegevene onderwijs en hunne Scholieren - tot het Schoolvertrek - tot de Opzieners der Schole, den Predikant of Pastoor van het dorp - tot de bezigheden der Schoolleeraren buiten hunnen post - tot de verdeeling van den dag - en, eindelijk, tot het gedrag der Schoolleeraren omtrent de Ouders hunner leerlingen. Heilzaam, en, ginds en elders, maar al

[p. 278]

te gegrond, is de raad, welken de Heer overberg nan de Schoolleeraars omtrent hun gedrag jegens de Schoolopzieners en den Predikant of Pastoor geeft. ‘Wacht u bovenal (zoo schrijft hij) vóor die verachtelijke trotschheid, waardoorzich sommigen uwer, bij den eenen en anderen, billijker wijze, zoo zeer gehaat maken. Verbeeldt u niet, dat uw bekomen bewijs van bevoegdheid tot uwen post, uwe Acte van algemeene toelating, u in verstand en kennis boven hen verheven heeft, of dat gij daardoor den hoogsten trap van bekwaamheid zoudt bereikt hebben. Verbant toch, bidden wij u, dezen verkeerden waan, die u tot de verachtelijkste wezens maakt; want nimmer zijt gij oud of wijs genoeg - (dit zal moeten zijn: te oud of te wijs) - om te leeren, en hoe gunstig ook uwe Acte van toelating van uwe bekwaamheid moge getuigen, blijft er echter toch altoos nog veel, zeer veel ter volmaking van uw verstand, of ter verbetering van uw hart over’ Aan zulke Schoolleeraren, wier post geen behoorlijk bestaan oplevert, veroorlooft de Heer O., met vermijding van alles, wat hen te zeer verwijderen, of tot regtmatige ergernis aanleiding zoude kunnen geven, zich te mogen bezig houden met de bijenteelt, de boomkweekerij, een gemakkelijk en zindelijk handwerk, als het knoopmaken, boekbinden, kunstdraaijen, alsmede den tuinbouw en veeteelt; welke laatste hij, echter, wil, dat zij niet te ver zullen uitbreiden. Hoogstbelangrijk is ook het onderwerp der Tiende en Elfde Les, de laatsten van dit Stukje; zij handelen, onderscheidenlijk en zeer uitvoerig, eerst over het beloonen en straffen in het algemeen, en daarna in het bijzonder. Het hierover gezegde, in vereeniging of vergelijking met eene bekroonde Prijsverhandeling over dit onderwerp, door de loffelijke Maatschappij, eenige jaren verleden, in het licht gegeven, mag wel als iets volledigs, dit gewigtig gedeelte der Opvoeding van de Jeugd betreffende, worden aangemerkt. Wenschelijk is het hierom, dat alle Schoolleeraars, die hunnen achtenswaardigen post, welke, meer dan doorgaans wordt geloofd, invloed heeft op den zedelijken en ligchamelijken welstand van het menschdom, doelmatig willen waarnemen, het

[p. 279]

Werkje van den Heere overberg en de gemelde Prijsverhandeling zich aanschaffen, onpartijdig lezen en bestuderen, en hunne behandeling van de hun toevertrouwde jeugd naar de voorgeschrevene regels inrigten. Wij kunnen niet nalaten, het slot van des Schrijvers onderrigtingen omtrent het beloonen, als, helaas! ten aanzien van vele Schoolleeraren doel treffende, het slot tevens van dit Werkje, hier nog af te schrijven. ‘Ten besluite, geachte Onderwijzers der Jeugd! moeten wij, ten uwen behoeve inzonderheid, er dit nog bijvoegen: hoe minder middelen gij ter belooning bezit, van zoo veel te grooter belang is het voor u, om uwen leerlingen eerbied en liefde jegens u in te boezemen, en u van het vertrouwen der ouders te verzekeren, omdat gij u langs dien weg meerder middelen ter belooning kunt verschaffen; zoo veel te behoedzamer moet gij, voorts, over het algemeen, u van dezelven bedienen, op dat de weinigen, die gij nog bezit, door eene verkeerde aanwending, niet vruchteloos, of wel volstrekt schadelijk worden; zoo veel te dieper moet gij, verders, uwe leerlingen trachten in te prenten, dat al het goede ook goede gevolgen heest, schoon men dezelve niet aanstonds ontwaar wordt, en dat deze zich steeds meer en meer ontwikkelen en vermenigvuldigen, wanneer zij niet door eigene schuld worden vernietigd, welke laatste waarheid gij door de gelijkenis van het groeijen en vermenigvuldigen van eene enkele zaadkorrel kunt duidelijker maken; zoo veel te meerder moet gij u, eindelijk, toeleggen, om de tijdelijke belooningen en straffen tot gedenkteekens te stellen van die eeuwige vergeldingen, welke wij alleen aan gene zijde des grafs, in eene andere wereld, waarin ons lot voor altoos zal beslist worden, te wachten hebben.’