Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 193]

Uittreksels en beoordeelingen.

Christelijke Vertroostingen bij het wegsterven van onze Geliefden, door R. Eijlert, Hofprediker te Potsdam. Naar den tweeden Druk uit het Hoogduitsch vertaald. Door Henrikus Brouwer, Superintendent en Predikant te Weender. Te Groningen, bij R.J. Schierbeek. 1810. 234 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-16-:

Het is eene in de natuur der zake zelve gegronde ervaring, dat niemand beter in staat is, om met een medelijdend hart lijdenden en treurigen te vertroosten en op te beuren, dan die zelf door eenig droevig geval behoefte gevoelt, om zijne nedergeslagene ziel te bemoedigen en door krachtige vertroostingen weder op te helderen en gerust te stellen. De Schrijver van dit Werk schreef hetzelve, gelijk hij ons in de Voorrede berigt, terwijl zijne ziel treurde over het wegsterven van teedergeliefde kinderen en van eene beminde zuster; gelijk ook de Vertaler, door het verlies van eene geachte schoonmoeder en van eene hartelijk beminde echtgenoote. De een en ander geeft ook in hetgeen hij bij dit Werk verrigt heeft duidelijke blijken, dat hun hart geroerd was, en dat het gevoel invloed gehad heeft op hun geschrijf. Vandaar, dat men in het beloop en den vorm van dit Werk veelal minder eene koelbloedige redenering, dan wel eene warme aandoenlijke wijze van voorstelling ontmoet, in welke met verstand op het gevoel gewerkt, en de harten der Lezeren geroerd worden.

De Eerw. eijlert, gedachtig aan de zielkundige wet, dat men, om eenen treurigen te vertroosten en op te beuren, zich onder anderen ook daarvan met een gewenscht gevolg bedient, dat men deszelfs hart van de naaste voorwerpen zijner grievende smarten zachtjes aftrekt, en hem van lieverlede tot het bepeinzen van zulke waarheden henen leidt, welke uit derzelver eigenen aard eene reeks van vrolijke gedachten in den bedrukten geest opwekken, en de zwarte wolken van eene sombere zwaarmoedigheid allengskens verdeelen en verdrijven kunnen, bepaalt zich in deze Vertroostingen tot zoodanige waarheden, te weten, vooreerst tot de vraag: Zullen wij elkanderen

[p. 194]

wederzien? Vervolgens tot eene tweede vraag: Waarom heeft God ons niet meer van de eeuwigheid geopenbaard? Vervolgens betoogt hij de stelling: Op aarde bereiken wij nimmer het einde van onze wenschen; eindelijk geeft hij ons: Onderrigtingen en Troostgronden, welke ons het Christendom bij de gedachte aan onze laatste scheiding van de onzen geeft.

Deze onderwerpen maken den inhoud uit van vijf Leerredenen, welke in dit Boek voorkomen, van welke de twee eerste bestemd zijn om de eerste vraag te beantwoorden, zoodat de eerste Leerrede bepaaldelijk het antwoord op dezelve behelst, terwijl de tweede Leerrede aantoont, welk eenen invloed deze waarheid op ons behoore te hebben.

Uitleggingen van den Tekst, die ten grondslag der Leerredenen gelegd wordt, moet men in deze Leerredenen niet zoo zeer zoeken; en wanneer eene enkele keer iets uitlegkundigs gezegd wordt, vond de kundige Vertaler reden, om iets beters in de plaats te stelien, waarvan op Bladz. 13 en volgg., met betrekking tot joann. XIV: 23, een voorbeeld in de Aanteekening voorkomt.

In de eerste Leerrede wordt de vraag: Zullen wij elkander wederzien? stellig met ja beantwoord, en wel voornamelijk op deze gronden: De hoop op een zalig wederzien is eene behoefte voor ons hart. - Zij is ons ingeschapen van den God der liefde. - Zij vloeit voort uit de zuiverste bron. - De verbindtenis der liefde en vriendschap zou, zonder deze hoop, grootendeels geene genoegsame bedoeling of oogmerk hebben. - Zij is noodzakelijk gegrond in de voorstelling, welke wij ons van eene betere wereld maken. - De Goddelijke openbaring bevestigt deze hoop, en verhest ze daardoor tot zekerheid.

Achter deze Eerste Leerrede heeft de Vertaler een Aanhangsel gevoegd, in hetwelk eenige bedenkingen of zwarigheden, welke tegen deze hoop en verwachting met eenigen schijn kunnen worden ingebragt, beantwoord en opgelost worden.

In de Tweede Leerrede wijst de Eerw. eijlert aan: Welk eenen invloed de hoop des wederziens op ons moet hebben? en doet zulks, ten aanzien van het leerzame, door het opgeven van deze vier bijzonderheden: ‘Zij besture ons in de keuze van onze voor-

[p. 195]

genomene verbindtenissen; - zij spore ons aan, om ons in deze verbindtenissen wederkeerig jegens elkanderen verdienstelijk te maken; - zij verhooge en veredele ons genot van vriendschap en liefde; - zij schenke ons eene Christelijke, eene hemelsche gezindheid.’

Ten aanzien van het vertroostende, hetwelk in deze hoop gelegen is, wordt alles tot deze punten gebragt: ‘Er legt (ligt) in deze hoop eene volheid van troost. Zij vertrooste ons dan bij de verwijde. ring van zulken, welken wij teeder beminnen; - zij vertrooste ons bij het smertelijk wegsterven van onze vurigst geliefden; - zij vertrooste ook ons zelven eens in het uur van ons verscheiden.’

De Derde Leerrede behandelt de vraag: Waarom heeft God ons niet meer van de eeuwigheid geopenbaard? Eene vraag, ontstaande uit de vrij gewone begeerte naar hetgeen nog met den sluijer der toekomste omsluijerd is. Het hoofdzakelijke van het antwoord op deze vraag, in deze Leerrede gegeven, trekt de Redenaar, Bladz. 136, dus zamen: ‘Eene meer ontwikkelde kennis nopens de toekomende betere wereld is voor onze natuur, zoo als dezelve nu nog op deze lage aarde is, ten eenenmale onmogelijk, omdat zulk eene veelomvattende kennis met de tegenwoordige gesteldheid en beperkte vatbaarheid der menschelijke ziel onbestaanbaar is, en deze thans ook daar voor geheel niet berekend is. Maar verondersteld eens, dat het ook zelfs mogelijk ware, hier beneden van de eeuwige toekomst eene uitgebreidere wetenschap te hebben, zoo zou ons dit echter veel meer schadelijk, dan voordeelig zijn, en ons voor deze aarde, voor onze betrekkingen en verrigtingen op dezelve geheel onbruikbaar, geheel nutteloos maken. Onze deugd zou in zuiverheid en voortreffelijkheid zeer veel verliezen, de scheiding van de onzen zou ons dubbeld smartelijk zijn, en de zaligheid van den hemel zou zelfs daardoor grootelijks bij ons in waarde verminderd worden.’

De Vierde Leerrede heeft ten onderwerp: De onder vinding, dat wij hier op aarde nimmer het einde van onze wenschen bereiken, noch ten opzigte van de kennis der waarheid; - van eene deugdzame gezindheid - van eene getrouwe waarneming dier

[p. 196]

pligten, welker beoefening te onzen laste staat - noch ten opzigte van ware zuivere hemelvreugde, waarvoor hier beneden geene volkomene bevrediging, geene eindelijke vervulling der gekoesterde wenschen mogelijk is.

De Vijfde of laatste Leerrede eindelijk geest onderrigtingen en troostgronden, welke het Christendom bij de gedachte aan onze laatste scheiding van onze beminden ons oplevert. Deze onderrigtingen worden in het eerste gedeelte dezer Leerrede dus opgegeven Bladz. 208. ‘Ouderen! voedt gemeenschappelijk uwe kinderen op tot godsvrucht en deugd; - draagt zorg voor hun tijdelijk welzijn; - zoekt, en behoudt u eenen regtschapen en getrouwen vriend; - leeft voor de eeuwigheid!’ -

De troostgronden, welke hier aangevoerd worden, zijn, Bladz. 221, de drie volgende: ‘God is het, die ons van de onze scheidt; - zijne liefde zal wel voor onze achtergelatenen zorgen, - en zijne goedheid zal hen aan ons, na eene korte scheiding, wedergeven.’

Deze is het beloop van deze Leerredenen, welke en uit hoofde van het belangrijk onderwerp, hetwelk er den inhoud van uitmaakt, en uit hoofde van de wijze van behandeling zich met genoegen zullen laten lezen; terwijl de vertaling den Vertaler eer aandoet. Hoe zeer wij, voor ons, deze Vertroostingen nog al eenigzins auders zouden wenschen ingerigt te zien, om ze tot regt Christelijke Vertroostingen te maken.