Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

Geschiedenis van het Leven en de Regering van Paus Leo den Tienden. Door William Roscoe, geassocieerde van het Koninklijk Institut van Holland. Verrijkt met Aanmerkingen van H.P.K. Henke. Hoogleeraar in de Godgeleerdheid aan de Universiteit van Helmstädt. Naar het Engelsch en Hoogduitsch. Tweede Deel. Te Haarlem, bij F. Bohn, 1809. 388 Bladz. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 3-:-:

Dit Tweede Deel van dit Klassiek Werk, van welks Eerste Deel wij gesproken hebben in deze Bibliotheek voor 1809, 1ste Stuk, Bladz. 219, volgg., vervolgt de geschiedenis van het leven van Paus leo X, beginnende met het jaar 1499, in welk jaar deze toen Kardinaal, om den bedenkelijken staat van zaken tot eene reize door Europa besloot; en beschrijvende den togt van lodewijk XII, Koning van Frankrijk, naar Milaan, de bemagtiging van dat Hertogdom door de Franschen, de gevangenis en dood van lodewijk sforza; vierde herhaalde poging van de medici, om in Florence terug te keeren, het verdrijven van frederik, Koning van Napels, uit zijne Staten door de Franschen en Spanjaarden; in het zesde Hoofdstuk, hetwelk eindigt met den dood van Paus alexander VI, in het jaar 1503. Met zeer veel naauwkeurigheid worden de bijzonderheden van den dood van dezen Paus onderzocht en beoordeeld door den Schrijver, waarbij echter de aanmerkingen van den Hoogl. henke niet vergeten moeten worden. Achter dit zesde Hoofdstuk volgt, Bladz. 60-90, een Aanhangsel ever het karakter van de beruchte lucretia borgia,

[p. 84]

dochter van dezen Paus alexander VI en zuster van den niet min ten kwade befaamden cesar borgia, welke lucretia in de geschiedenis doorgaans geteekend wordt, als de bloedschendige dochter van den gemelden Paus, en als de gemeenschappelijke bijzit van haren vader en hare beide broeders, een van welke laatste den anderen zou vermoord hebben. Alle welke stukken hier met alle mogelijke onzijdigheid getoetst en beoordeeld worden.

Het zevende Hoofdsiuk beschrijft de gebeurtenissen, in Italie voorgevallen, onder het korte Pausschap van pius III en dat van julius II, van het jaar 1503 tot 1507.

Het achtste Hoofdstuk vervolgt deze gebeurtenissen tot het jaar 1512, in welk jaar de Kardinaal de medicis, die daar als Pauselijk Legaat tegenwoordig was, in den veldslag bij Ravenna door de Franschen gevangen genomen, en naar Milaan, en eindelijk vandaar naar Frankrijk gevoerd werd.

De geschiedenissen der jaren 1512 en 1513 maken verder den inhoud van het negende Hoofdstuk uit, eindigende met den dood van Paus julius II, wiens karakter Bladz. 255 dus beschreven wordt: ‘Koen, ondernemend, eerzuchtig en onvermoeid, begeerde hij zelf geene rust en gunde die ook aan anderen niet. Het zou in der daad moeijelijk zijn om eenen Stadhouder van Christus te kunnen vinden, wiens zeden en gedrag meer lijnregt strijdig waren met den zachten geest des Christendoms en het voorbeeld van deszelfs Stichter. Doch dit voorbeeld had het Conclave ook niet voor oogen gehouden, toen het eenen Paus verkoos, van wien niemand verwachten kon, dat hij zich van alle wereldlijke zorgen ontslaan en enkel tot het geestelijk welzijn zijner kudde zou bepalen. Men moet hem daarom niet beoordeelen naar eenen maatstaf, dien hij zelf niet gekozen had, en naar welken niemand verwachtte, dat hij zich zou regelen. Zijn levendige en werkzame geest van onderneming stemde overeen met de heerschende denkwijze van zijnen tijd, en zijn geluk verhief hem tot eene hoogte, dat hij op de vermogendste Vorsten der aarde met gevoel van trotschheid nederzag. Zijne eerzucht was echter geenszins de hartstogt van eenen kleinen en beperkten geest en streefde ook niet enkel naar tijdelijk ge-

[p. 85]

win, den heiligen Stoel eene magt te verschaffen, die zich over geheel Europa uitstrekte, alle de eigendommen der Kerk te herwinnen, alle vreemde, of, zoo als men dezelve toenmaals noemde, barbaarsche magten uit Italie te verdrijven en inboorlingen op de troonen van dit land te plaatsen: zie daar het groote ontwerp van zijnen veel omvattenden geest. Deze wensch zag hij nog bij zijn leven grootendeels vervuld, en welligt ware denzelven geheel vervuld geworden, zoo julius den Pauselijken Stoel vroeger beklommen had.’ -

Het tiende Hoofdstuk begint met de komst van leo X, als opvolger van julius II, op den Pauselijken troon, en hetgeen verder in het jaar 1513 is voorgevallen. Breedvoerig en naauwkeurig wordt zijne Verkiezing tot Paus beschreven, en voornamelijk onderzoek gedaan naar de beweeggronden der Kardinalen tot het doen van deze keuze.

Eindelijk, het elfde of laatste Hoofdstuk levert een tafereel van den staat der geleerdheid, gedurende dit Tijdvak, en een uitvoerig berigt van de geleerde mannen en derzelver ondersteuning door leo X, zoodra hij het Pausschap aanvaard had.