Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1811

[p. 27]

Proeve eener Historische en Ontledende Verhandeling over de meest in gebruik zijnde Lampsoorten, enz. door C.F. Schmidt. Te Amsterdam, voor rekening van den Auteur. 127 Bladz., met drie gekleurde Figuurplaten. In gr. Octavo. De prijs is ƒ 1-4-:

Twee belangrijke beweegredenen vorderen van ons, dat wij dit hier boven aangekondigd Werk, ofschoon niet bijzonder onder het bevang van Letterkundige oordeelkunde vallende, onzen Lezeren, zoo veel ons bestek toelaat, eenigzins nader doen kennen; de eerste is de omstandigheid des tegenwoordigen tijds, waarin alle uitgedachte middelen ter bezuiniging der onontbeerlijke behoeften des levens, aan elk, van welken stand hij ook zoude mogen zijn, niet dan hoogstaangenaam kunnen wezen; de tweede, de verpligting, waaronder elk verstandig en weldenkend mensch ligt, om de vernuftige, en tot algemeen nut strekkende uitvindingen, zoo veel mogelijk, bekend te doen worden, en derzelver schrandere uitvinders, door eenen welverdienden lof, tot aanhoudende werkzaamheid aan te moedigen.

Het is buiten tegenspraak, dat het licht een der onmisbaarste behoeften van den mensch is; veel, zeer veel, ligt er dus aan gelegen, die middelen te leeren kennen, waardoor men zich daarvan op de onkostbaarste en tevens aan elks verkiezing en smaak beantwoordende wijze kan voorzien.

De Heer c.f. schmidt^(*) heeft dus onzen Landgenooten eenen ongemeenen dienst bewezen, door deszelfs zoo vernuftig uitgevondene als sierlijk vervaardigde Spaarlampen, wier gebruik aan derzelver benaming volkomen beantwoordt; gelijk zulks door hen, die zich dezelve door aankoop reeds eigen gemaakt hebben, algemeen getuigd wordt.

(*) De Auteur, bereids alom met roem bekend, door zijne weleer te Utrecht opgerigte Lampfabrijk, is ook Oprigter van het Bureau voor Inlandsche Vlijt te Amsterdam.

[p. 28]

Ter nadere kennisse en aanbeveling dezer Spaarlampen heest de Auteur deze welgeschrevene en uitvoerige Verhandeling over de meest in gebruik zijnde lampsoorten zamengesteld, daarbij mede opgevende de chronologische bereiding, berekening en zuivering der meeste brand-oliën.

In de Inleiding derzelve vindt men een beknopt verslag van de verbetering, welke sedert eenige jaren door nieuwe uitvindingen aan het Lamplicht zijn toegebragt. De Eerste Afdeeling van dit Werk vervat de vernuftige uitvinding van nieuwe kunstlampen, door den Heere argand omstreeks 1785 gedaan, waarvan de geschiedenis beknopt verhaald, en wier zamenstel, werking en soortelijk ouderscheid naauwkeurig beschreven wordt; daarop volgt, in de Tweede Afdeeling, de beschrijving van de door den Auteur zelven uitgevondene Spaarlampen in hare onderscheidene soorten, benevens eene volledige aanwijzing, hoe men dezelve behoort te behandelen. Het getal derzelve beloopt ongeveer op veertig onderscheidene soorten, wier uitvoerige beschrijving door zoo vele naauwkeurige gekleurde Figuren, zoo van derzelver geheele zamenstel, als bijzondere deelen derwijze ondersteund wordt, dat de Lezer zich een volkomen juist begrip van derzelver gedaante en gebruik maken kan. Ten einde onzen Lezeren eenig begrip der groote verscheidenheid dezer Lampen, die toch elk tot een bijzonder gebruik dienen, te geven, zullen wij hier derzelver benamingen, naar de orde, waarin zij in dit Werk beschreven worden, opgeven; daar de inhoud deszelfs geen ander uittreksel ter proeve duldt: 1) De Conische Lantaarn. 2) De Conische Rijtuig-Lichter. 3) De Vorstelijke Lamp. 4) De vriendelijke Lamp. 5) De Kunstwerkers Lamp. 6) De Maçonnique (Vrijmetselaars) Lamp. 7) De Voet-, Kroon- en Hanglamp. 8) De enkele Tafelspaarlamp. 9) De dubbele Hanglamp en Kroonlampen. 10) De Pilaar Lamp. 11) De Scheepslamp. 12) De Lustre Lamp. 13) De Gang- of Bak-Lamp 14) De dubbele Beugel-Lamp. 15) De enkele Beugel-Lamp. 16) De Zieken-Baker-Lamp. 17) De Dames Hand-Lamp. 18) De bezuinigende Keuken-Lamp. 19) De Portaal-Lamp. 20) Hang-Lampen voor Fabrijken, enz. 21) De Studeerlamp. 22) De Ventilator- of Stoomlamp. 23)

[p. 29]

De Nacht-Lamp. 24) De Secreet-Lamp. 25) De Chinesche Lamp, 26) De Engelsche Spillamp. 27) De Russische Tafel-Lamp, 28) De Studenten Komsoor-Lamp. 29) De Parijzer Lampe Merveilleuse of Wonder-Lamp. 30) De Fransche Billiard- of Gang-Lamp. 31) De Engelsche Billiard-Lamp. 32) De hangende Urn. 33) Het Klooster-Lampje. 34) De Pomp-Lamp. 35) De Roet-Lamp. 36) De vergrootende Lamp. 37) De Lamp-Fournuis. 38) De Militaire Tent-Lamp, en 39) De Magische Lampketel.

Na de omstandige beschrijving van al deze onderscheidene soorten van Spaarlampen, wier benamingen derzelver onderling verschillend nuttig gebruik genoegzaam aan den oplettenden Lezer kunnen herinneren, geeft de Auteur nog eene volledige Beschrijving der Fransche Hydrostatische Lampen, en een duidelijk onderwijs, hoe men met Spaarlampen moet omgaan; waarna hij, na in de Derde Afdeeling over de Pitten, derzelver onderscheidene soorten en gebruik, gehandeld, en in de Vierde en Vijfde Afdeeling over de verschillende zelfstandigheden ter Brand- en Lichtbevordering, derzelver Bezuiniging en Berekening gesproken te hebben, zijn Werk besluit.

Stijl en spelling zijn zuiver, en doorgaans vindt men in dit Werk, hoezeer ook, uit zijnen aard, niet dan enkele beschrijvingen van gelijksoortige zaken kunnende vervatten, echter eene verscheidenheid van uitdrukkingen, die deszelfs lezing, voor zoo veel de stoffe zulks duldt, onderhoudend en aangenaam maakt.