Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1809

[p. 666]

Dissertatio Philosophico-Juridica Inauguralis de Libertate quam .... publico ac solenni examini offert B.H. Lulofs, Zutphania-Gelrus, ad diem 21 Junii 1809. Groningae apud J.J. Homkes. pp. 191. 8vo.

De voor ons liggende Verhandeling van den Heer lulofs over de vrijheid, welke hij, ter verkrijging van het Meesterschap in de Regten, op den 21 Junij l.l., openlijk, en, zoo als wij hooren, met den grootsten lof verdedigd heeft, levert ons bij zoo vele andere een nieuw bewijs op, dat de beoesening der wijsgeerige Regtsgeleerdheid aan de Groninger Hoogeschool nog geenszins verflaauwt; en het is zoo wel de belangrijkheid van het onderwerp zelve, als de belangwekkende wijze, waarop de jonge Schrijver hetzelve behandeld heeft, welke ons haast doet maken, om onze Lezers met den inhoud dezer Verhandelinge een weinig nader bekend te maken.

Na in de inleiding het belang der zedelijke vrijheid aangetoond, en daaruit de redenen afgeleid te hebben, welke den Schrijver, bij het ontwerpen van eene Verhandeling over de regtelijke vrijheid, bewogen hebben, iets over de zedelijke vrijheid te laten voorafgaan, verdeelt hij zijn onderwerp eigenaardig in twee Hoofdstukken, waarvan het eerste ten opschrift heeft over de zedelijke vrijheid, het tweede over de regtelijke. Reeds in de inleiding had de Schrijver gezegd, dat hij in het eerste Hoofdstuk eigenlijk onderzoeken wilde, of de mensch vrijheid van handelen hebbe, niettegenstaande het zoogenoemd beginsel van oorzakelijkheid alle vrijheid volkomen schijnt uit te roeijen; en derhalve verdeelt hij dit Hoofdstuk, na eerst de bepaling der vrijheid, als afwezigheid van dwang, en eenige waarschuwingen, die men in het behandelen van dit stuk onder het oog diende te houden, opgegeven te hebben, in drie Afdeelingen, van welke de eerste de bewijzen der Fatalisten tegen de vrijheid bevat, en wel de eerste § die, welke bij de ouden voorkomen, de 2de § die, welke bij de nieuweren gevonden worden, en de 3de § de slotsom dezer bewijzen.

De tweede Afdeeling bevat het betoog der vrijheid, zoo als dit vóór kant geschiedde, en geeft kort en duidelijk zoo wel de gevoelens der Diterministen als der Indifferentisten op; terwijl eindelijk de derde Afdeeling van dit Hoofdstuk de leer der Critische wijsgeerte ten opzigte van dit onderwerp voorstelt. In deze derde Afdeeling worden, na eene krachtige en mannelijke inleiding, waarin de duisternis vóór kant, en het licht, door hem ontstoken, met een enkel woord wordt opgegeven, § 1, deze drie vragen beäntwoord; vooreerst,

[p. 667]

hoe heeft kant de bewijzen der Fatalisten aangerand, door dezelve binnen hunne grenzen te bepalen? van § 2 tot 9; ten tweede, hoe heeft hij aangetoond, dat vrijheid met noodzakelijkheid in hetzelfde onderwerp kan verbonden gedacht worden? § 10; en ten derde, hoe heeft hij de menschelijke vrijheid als een postulaat onzer practische rede boven allen twijfel verheven? § 11 en 12; terwijl deze geheele Afdeeling eene korte, en, naar het den Recensent toeschijnt, zoo duidelijk mogelijke, ten minste in het Latijn mogelijke, verklaring van de voornaamste resultaten van het theoretisch gedeelte der Critische wijsgeerte bevat; welke verklaring in deze Verhandeling niet weinig veraangenaamd wordt, niet alleen door een', den Schrijver zoo bijzonder eigenen, beeldrijken stijl, maar vooral door de zoo gepast aangevoerde verzen, met welke hij zijn stuk hier en daar doorweven heeft, en welke inzonderheid in dit anderzins droog betoog eene aangename afwisseling verschaffen.

Het tweede Hoofdstuk heeft ten opschrift, over de regtelijke vrijheid, en bevat, na een kort betoog van derzelver bestaan, en eene beäntwoording van de vraag, wat de regtelijke vrijheid in het algemeen zij, twee Afdeelingen, waarvan de eene ten opschrift heeft, over de natuurlijke regtelijke vrijheid, de andere, over de burgerlijke regtelijke vrijheid, of over de regtelijke vrijheid in den burgerstaat.

In de eerste Afdeeling geeft de Schrijver eerst op, wat hij door de natuurlijke regtelijke vrijheid verstaat, namelijk eene afwezigheid van dwang in een anders willekeur in den Natuurstaat, dat is in dien staat, welke tusschen den staat van eenzaamheid en van de burgermaatschappij gedacht moet worden; en handelt hij vervolgens, in drie Onderafdeelingen, over den aard der natuurlijke vrijheid, van § 2-9, over de grenzen der natuurlijke vrijheid, § 10, en eindelijk over de bepaling der natuurlijke vrijheid.

Ofschoon ondertusschen het regt een en eenvoudig is, zoo kan men echter geschikt hier eenige verdeeling maken, en derhalve handelt de Schrijver § 3 over het regt van te leven, en daarbij met een enkel woord in eene noot over den Zelfmoord, § 4 over het regt om zich de middelen om te leven te verschaffen, § 5 over de vrijheid van geweten, § 6 over het regt tot een goeden naam, en § 7 over het regt om volgens den verklaarden wil van een ander iets te verkrijgen, gevende in § 8 hiervan het algemeen resultaat op, en handelende in § 9, met een enkel maar krachtig woord, over de slavernij, en vervolgens, in de tweede en derde Onder-afdeeling, over de grenzen en de bepalingen der natuurlijke vrijheid.

De tweede Afdeeling van het tweede Hoofdstuk handelt over de regtelijke vrijheid in den burgerstaat, en bevat, na een kort betoog van de, uit de menschelijke natuur voortvloeijende,

[p. 668]

noodzakelijkheid van het aangaan van eene burgermaatschappij, § 1-3, over derzelver doel, hetwelk de Schrijver te regt in veiligheid van regten stelt, § 4, over de staatsmagt, § 5, zijne bepaling dezer vrijheid, met de opheldering en verdediging dezer bepaling, van § 6-8.

Vervolgens handelt de Schrijver in deze Afdeeling over de vier volgende stukken: over de natuurlijke grenzen van de magt van den oppersten gebieder in den staat, welke hij daar in stelt, dat hij niets anders doen mag, dan hetgeen de burgers gerekend kunnen worden gewild te hebben dat hij doen zoude ter bereiking van het slaatsdoel; uit welken algemeenen regel hij dan § 11 deze drie gevolgen afleidt: vooreerst, dat hij ter bereiking van dat doel geene onregtvaardige middelen mag bezigen; ten tweede, dat zich zijne magt niet mag uitstrekken tot zulke dingen, welke uit de natuur der zaak niet onder zijn gebied vallen, derhalve niet tot enkele meeningen (opiniones), en eindelijk ten derde, dat zijne magt bepaald wordt door de natuurlijke gelijkheid, welke tusschen alle burgers plaats heeft. In de tweede plaats handelt de Schrijver over de magt van den oppersten gebieder, en wel § 12 en 13 ten opzigte van het leven, § 14 ten opzigte van de goederen, en § 15 ten opzigte van de daden der burgers. In de derde plaats geeft hij op. wat er voornamelijk vereischt wordt tot de aanwezigheid der burgerlijke vrijheid, of liever tot de uitoefening van dezelve; waartoe hij brengt, vooreerst, wat in de staatsinrigting zelve daartoe vereischt wordt, namelijk grondwetten (leges fundamentales) § 17 en 18; ten tweede, wat er in den oppersten gebieder vereischt wordt, indien men hoop kan hebben op eene ongeschondene en geruste uitoefening der vrijheid, namelijk regtvaardigheid, goedheid en wijsheid, § 19 en 20; en ten derde, wat er daartoe bij den burger zelven vereischt wordt, te weten wijsheid, regtvaardigheid, vrijheid en vaderlandsliefde, § 21; waarbij hij eindelijk met een enkel woord over de wetten spreekt, als uitoefeningen van de staatsmagt. Eindelijk besluit de Schrijver zijne Verhandeling met een onderzoek over het ophouden van de uitoefening der burgerlijke vrijheid en over het beveiligen van dezelve; in welk onderzoek hij dus te werk gaat, dat hij eerst de vraag beäntwoordt, of de burgers somtijds een oppersten gebieder, die zijne magt misbruikt, kunnen bedwingen? waarin hij onderscheid maakt tusschen den oppersten gebieder als zoodanig, en tusschen den oppersten gebieder als mensch, § 23-25; vervolgens onderzoekt, wanneer, § 26, en eindelijk, op welk eene manier zij dit kunnen bewerkstelligen, § 27; volgende de Schrijver in dit geheele stuk het gevoelen van den beroemden feuerbach, hetwelk dezelve der geleerde wereld medegedeeld heeft in zijn boekje, waaraan hij den titel gegeven heeft, Anti-Hobbes.

[p. 669]

Ziet daar den inhoud van deze fraaije Verhandeling, welke even zeer door de menigvuldige belangrijke stukken, daarin voorkomende, als door den mannelijken stijl, waarin alles is voorgedragen, boven de meeste Akademische Verhandelingen uitmunt, en zoo wel den jeugdigen Schrijver, die haar in het licht gaf, als der Akademie, waar derzelver Schrijver gevormd werd, tot eer verstrekt.