Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 649]

Iets, over den regeringsvorm van Moldavie en Wallachie.

(Overgenomen uit thornton's Present State of Turkey.)

‘Na hetgene wij, in een voorgaand berigt, aangaande het Karakter, de Zeden en Gewoonten van de Bewoners dezer uitgebreide Provincien hebben medegedeeld, oordeelen wij, dat het volgende verslag van derzelver Regeringsvorm, door den Heer thornton, een bevoegd regter, velen onzer Lezeren niet onaangenaam zijn zal.’

De Regeringsvorm is monarchaal of eenhoofdig. De Vorst vertegenwoordigt den souverein, en de Divan, zamengesteld uit de voornaamste Boyards, verrigt het werk van Raad. 's Vorsten magt is alleen bepaald ten aanzien van het opleggen van belastingen, en de wijze der heffinge van dezelve. Hij is verpligt, daaromtrent het gevoelen van den Raad in te nemen, en zijn gevoelen aan dat des Divans te onderwerpen, in gevalle van eenparigheid. Voor het overige is zijne magt volstrekt, doch wisselvallig, omdat hij door de Porte kan worden afgezet.

De Prinsen van Moldavie en Wallachie ontvangen van de Porte de aanstelling, op de zelfde wijze als de Pacha's en Viziers. De Groot-Vizier omhangt hen met eigen handen met het eergewaad, en zij leggen den eed af in de handen van den Grooten Heer, met het groot ceremonieel der openbare gehoorgevingen.

De voornaamste hof bediende dezer Prinsen is de Maarschalk of Postelnik. Gemeenlijk is hij een Griek, en bij hem moeten zij allen zich vervoegen, die met den Prins zaken te verhandelen of van hem gunsten hebben te verzoeken.

Tevens is de Divan het opperste Gerigtshof, ontvangt de beroepingen der mindere regtbanken, en zijne uitspraak, door den Prins bekrachtigd, is zonder beroep. De lijfstraffelijke regtbank bestaat uit edelen van de tweede klasse, die de lagere posten bij den Divan moeten hebben waargenomen. De lijfstraffelijke pleidooijen worden alle Zaturdagen door den Prins nagezien, in tegen-

[p. 650]

woordigheid van den Gouverneur der openbare gevangenissen. De straffen zijn geeseling, of de kruiwagen, voor zekeren tijd, naar gelange der omstandigheden. Om zwaarder misdaden worden den gevangene de ooren afgesneden, of wordt hij voor zijn leven tot de Zoutmijnen verwezen. De doodstraffe wordt zelden geoefend, hoewel dezelve niet geheel is afgeschaft.

De oudste Boyards geven voor, afkomstig te zijn van de Slavoniers; doch eigenlijk zijn zij niets meer dan rijke eigenaars, die voorwenden, eene van het volk onderscheidene klasse uit te maken: want het meerdergedeelte van den Moldavischen en Wallachischen adel is zijne verheffing aan de groote ambtenaars der Porte verschuldigd, die geenen adel erkent.

De Grieken, die de posten van burgerlijk bestuur en andere onder zich verdeelen, worden allen bedankt, zoo dra hun opperhoofd zijne waardigheid verliest, immers indien zijn opvolger hen niet in hunne posten bevestige. Indien zij in het land trouwen en landeigendommen bezitten, worden zij na drie regeringen genaturaliseerd, en verkrijgen den rang en de regten van Boyards. De adel en de geestelijkheid, zoo wereldlijke als reguliere, zijn vrij van allerlei belastingen, buitengewone gevallen uitgezonderd.

Er zijn geene Turksche bezettingen binnen de Prinsdommen; maar zij zijn van sterkten omringd aan den Donau en de Dniester, wier Turksche bevelhebbers het regtsgebied oefenen over het omgelegen land.

De wetten van Moldavie en Wallachie zijn die van het wetboek van justinianus; maar niemand verstaat of volgt dezelve, en de geschillen worden beslist naar vroegere voorbeelden en de niet beschrevene en willekeurige gebruiken.

De voornaamste bronnen van 's Lands inkomsten zijn het hoofdgeld, de zoutmijnen, de tollen, en de belastingen op de weilanden, de bijen, den wijn en den tabak. In Moldavie wordt het hoofdgeld alle maanden, en in Wallachie om de drie maanden betaald. De gewoonte, om de belastingen te verpachten, is algemeen.

In zaken van den Godsdienst oefent de Regering der beide Prinsdommen de verdraagzaamheid, naar het voorbeeld der Turken. De Roomsch - Katholijken zijn er talrijk, en stonden voormaals onder de bescherming van Polen; doch sedert het verdrag van Jassy zijn zij on-

[p. 651]

der de bescherming der nationale regeringe terug gekeerd. Alle overige godsdienstige aanhangen worden insgelijks verdragen. De Protestanten hebben eene Kerk te Bucharest, en de Joden eene groote menigte Synagogen in de beide Prinsdommen.

Te Jassy en Bucharest heeft men Artsen, die van Landswege bezoldigd worden; om raad en hulp kunnen de landzaten zich bij dezelve vervoegen.

Ook zijn er openbare hospitalen, doch die zoo slecht onderhouden worden, dat alleen de uiterste ellende kan doen besluiten, om tot dezelve de toevlugt te nemen.

De Prinsen van Moldavie en Wallachie liggen onder de verpligting, een groot getal postpaarden te onderhouden, ten dienste van Turksche Officieren en Koeriers. De pleisterplaatsen liggen gemeenlijk vier mijlen van elkander, en men reist er vrij spoedig in ligte wagens, met vier paarden bespannen; intusschen heeft men er zeer dikmaals ongelukken. Men betaalt niet meer dan tien aspers voor een paard voor eene mijl, makende voor eenen weg van vier mijlen met vier paarden twee en een derde franks. Zoo slecht zijn dikmaals de wegen, dat men somtijds tien of twaalf paarden noodig heeft, wil men niet in den slijk blijven zitten.

De kinderen der Boyards worden opgevoed door de Priesters, en gedeeltelijk door de Bohemiers of Egyptenaars, die hen omringen. Even als de Polen, zijn zij op kleederpracht, zoo voor zich zelven als voor hun gevolg, gesteld. Veel werks maken zij vooral van bals, het spel en andere vermakelijkheden; hunne tafels staan voor hunne bekenden open, doch op dezelve heerscht meer overvloed dan smaak.

De Grieken bootsen de Aziatische weelde na, en eischen van hunne bedienden dezelfde onderdanigheid, als aan Turksche grooten wordt bewezen; doch hun ontbreekt de deftigheid der Turken, en elk oogenblik verraadt zich hunne kinderachtige trotsheid door eene wreede en honende behandeling van hunne minderen.

Wanneer de Prins sterft, of afgezet wordt, aanvaardt de Divan het openbaar bestuur; alle afhangelingen van den Prins worden afgedankt, en bij voorraad andere bedienden benoemd, tot op de komst des opvolgers. De afgezette Prins keert terug naar Konstantinopel als een gemeen man en zonder eenig gevolg. Aldaar begeeft hij zich naar de plaats, die hem wordt aangewezen, zijn-

[p. 652]

de gemeenlijk den oever der Dardanellen. Hij neemt de hoedanigheid van Rajah aan, en heeft slechts een enkelen bediende in zijn gevolg.

De Luitenant of Caimacan van den nieuwen Prins kondigt de benoeming van zijnen meester aan, doch bemoeit zich niet verder met zaken, dan het nazien van 's Prinsen inkomsten.

Bij het verdrag van Kainardgi, van 21 Julij 1774, heeft Rusland zich het regt voorbehouden om zich met het bestuur van deze beide Prinsdommen te bemoeijen; en de Russische Gezanten te Konstantinopel hebben in last, door hunne vertoogen, de maatregels van den Divan, rakende Moldavie en Wallachie, te wijzigen. Rusland heeft Faktoors en Konsuls in alle de havens en steden van het Ottomansche Gebied, en Residenten te Bucharest en Jassy. Het laatstgemelde werd hetzelve lang betwist, en de Prinsen zelve voedden heimelijk de tegenkanting der Porte, uit vreeze dat door buitenlandsch toezigt hun gezag zou verminderen. Eindelijk werd de Porte, in den jare 1781, genoodzaakt, aan de dringende vertoogen der Kabinetten van Weenen en Petersburg kamp te geven, en de Prinsen lieten zich vergenoegen met den trotschen waan, van in gelijken rang te worden geplaatst met de souvereinen van Europa, bij welke de Mogendheden gezanten en residenten hebben. Zij ontvangen de gezanten van Weenen en Petersburg met alle de statelijkheid, bij het ontvangen van Ambassadeurs bij de Porte gebruikelijk.

Ten tijde van den inval der Russen in Moldavie, in den jare 1770, werd in alle Kerken afgekondigd, dat de beide Prinsdommen voor eeuwig onder de bescherming van Rusland zouden blijven. Doch invallende omstandigheden deden het Kabinet van Petersburg besluiten, van deze eischen af te zien, en Bessarabie, Moldavie en Wallachie werden, bij het verdrag van Kainardgi, aan de Porte teruggegeven.

Rusland waarborgt den landzaten de handhaving van hunne voorregten, en dit beding werd door de Porte in den jare 1784 bekrachtigd. Het verdrag van Jassy behelsde nog andere bepalingen van de souvereiniteit der Porte over de Prinsen en inwoners dier twee provincien. De Turken, genoodzaakt toe te geven, hebben deze verbindtenissen gedeeltelijk ontdoken, en den Russen redenen tot klagten en vertoogen gegeven.

[p. 653]

Zeer veel invloeds had Rusland, in den jare 1802, op de benoeming van Prins ypsilanti voor Moldavie, en van Prins murusi voor Wallachie; en men kwam bij deze gelegenheid overeen, dat deze Prinsen van hunne posten niet zouden kunnen verlaten worden, ten zij dezelve zich schuldig maakten aan eenigen stap, die, naar het oordeel des Russischen Staatsdienaars, die afzetting zoude schijnen te verdienen. Intusschen heeft deze toestand van zaken nooit iets bijgedragen ten voordeele van het volk, noch van de Prinsen, omdat er geen voorbeeld van de tusscherkomst der Russische Konsuls voorhanden is, dienende om de ellenden des volks aan den dag te brengen, de dwingelandij der Grieken te beteugelen of in bedwang te houden, en de onderdrukte inwoners op eene krachtdadige wijze te bevoordeelen.