Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

Beschrijving van eene onbewoonde streek in het zuiden van Frankrijk.

Onlangs ben ik door eene streek in het zuidelijk gedeelte van Frankrijk gereisd, die zeer veel overeenkomst heeft met hetgene de reizigers aangaande Guyana verhalen, en even belangrijke tooneelen van de woeste Natuur zoude kunnen opleveren voor hun, die lust noch gelegenheid hebben om dezelve op zoo grooten afstand te gaan beschouwen. Ik heb het oog op het klein landschap, Crau-d'Orgon genaamd, bestaande uit een Eiland van tien of twaalf mijlen in den omtrek, tusschen eenen der armen van de Rhone, het kanaal Aignes-Mortes en de zee. Het is volstrekt woest, zonder eenige woonplaats, indien men de beruchte Zoutkeeten van Peccais daarvan uitzondere. Al het overige is bedekt met meren, zeeplanten, pijnbosschen, en bewoond van slangen, zeevogelen en wilde ossen. Deze streek, door 's menschen hand nooit aangeraakt, is derhalve geheel overgelaten aan de dieren, en vooral de zulken, die op lage en vochtige gronden best tieren, en, zoo als bekend is, de talrijkste klassen uitmaken. De natuurkenner zoude er een rijken oogst van waarnemingen kunnen inzamelen, te beter nog, omdat de gunstige ligging van deze streek soorten derwaarts lokt, die op deze breedte niet gevonden worden, onder andere den Flamingo (Phoenicopterus), welken men aldaar aan de oevers der meren in menigte ontmoet; het is de Heremiet van dezen oord.

Een onmetelijk pijnbosch, loopende van het Noorden naar het Zuiden, tot aan den oever der zee, in eene lijn van verscheiden mijlen, is als de hoofdstad van dit geheele landschap; het wordt van een talloos volk bewoond. Duizenden roofvogels onthouden zich in de toppen, en monsterachtige slangen kruipen langs den grond. Bunsems, vossen en hazen huppelen er onophoudelijk, sommige vervolgende, andere vervolgd wordende. Wanneer dit geheele bosch bij zonneöpgang ontwaakt, en elk bewoner het daggestarnte op zijne wijze groet, maakt dat alles, gepaard met het geruisch der zee, een concert uit, welks akeligheid zich bezwaarlijk laat beschrijven.

[p. 616]

Kudden van vier- of vijfhonderd koeijen, zoo zwart als ebbenhout, verschuilen zich in dit bosch, om er de heetste uren van den dag te slijten; dezelve duren van zonneöpgang tot aan s morgens ten negen ure. Dan komen zij wederom zen voorschijn, om de frissche zeelucht in te ademen, die alsdan zich verheft; onbewegelijk naast elkander staande en een onmetelijk front vertoonende, zoude men zich verbeelden, een in slagorde geschaard leger te zien. Een veedrijver te paard slaat hen van verre gade, om te beletten dat zij het kanaal of de rivier overzwemmen. Toen ik voor de eerste maal dien man zag, gezeten op een wit paard (allen hebben hier die kleur) vliegende langs het zeestrand, met eene ijzeren vork in de hand, vertoonde hij mij het volmaakt gelijkende beeld van neptunus met zijnen Drietand.

Uit dit bosch, of hoofdstad, als eene verzamelplaats, verheft zich alwat dezen oord verwoest. Hier loeren de sperwers op de legioenen wilde eendvogels, die zich uit zee naar de meren begeven. Zij vellen hen met een enkelen slag hunner vleugelen; dan dalen zij op den grond neder, en verzadigen zich op hun gemak met hunne prooi. Het is daarenboven achter dit bosch, welks strekking evenwijdig met den loop der Rhone is, dat dikmaals een Engelsch schip gaat liggen, van waar het de barken seint, die de rivier komen afzakken, en, even als de sperwer, zijne roofvleugelen uitspreidt, en in dit ongelijk gevecht de zege behaalt; iets, echter, hetgeen in het toekomende geene plaats zal kunnen hebben, sints de Bevelhebber van deze kust, de Heer auguste gleizes, eene Sterkte, ter bescherminge van dezen oord, in eene voordeelige ligging, heeft aangelegd; iets, hetwelk men tot hiertoe vergeefs had ondernomen, ter oorzake der dubbele overstroominge der zee en der Rhone, hebbende deze Sterkte aan een der hevigste aanvallen tegenstand geboden, waarvan men in geruimen tijd een voorbeeld had gezien.

Bij aanhoudendheid heerscht aan deze oevers, gedurende een groot gedeelte van het jaar, een verschijnsel, misschien eenig in zijne soort in Europa, en hetwelk alleen aan de warme landen van Afrika en Azië eigen is. Ik had mij op weg begeven om de Zoutkeeten van Peccais te gaan zien, toen ik, na een uur voorttrekkens langs de zee, mij op eens van water omringd zag, zonder eenigen weg te zien, welken ik konde inslaan; het was zoo goed als eene oogenblikkelijke overstrooming, en hetgeen een voorkomen van waarheid aan dit tafereel gaf, is, dat de boomen aan den gezigteinder ter halver wege in dit water gedompeld schenen, welk nogtans scheen terug te wijken naar gelange ik nader bij kwam, en het hoofd omdraaijende, zag ik het achter mij op de plaatsen, welke ik droogvoets was doorgetrokken. Thans herkende ik het verschijnsel, bij den naam van spiegeling (mirage) bekend, waarvan de Heer monge eene geleerde beschrijving heeft gegeven. Ik

[p. 617]

merkte op, dat het inzonderheid plaats had op de plekken, alwaar het zout tot aan de oppervlakte der aarde opwelde; het was de schittering van het verglaasde, ontstaan door de verzameling van verdikte en waterachtige dampen, waarin de zon werd terug gekaatst.

Nog een ander verschijnsel, aan warme landen eigen, hoewel in het klein, wordt aan deze oevers waargenomen; het zijn de zandheuvels, die, door den wind opgeworpen, aanhoudend van plaats veranderen, zich altijd als rondom een kern omwendende, bij voorbeeld rondom een kreupelboschje. Misschien zou de kunst van deze waarneming voordeel kunnen trekken, en het zand even gemakkelijk als het water afleiden, door naar goedvinden palen in den grond te slaan.

Sints lang was de Eb en Vloed der Middellandsche Zee hier te lande bekend. Terwijl het voor en tegen door de Geleerden aan de Hoogescholen wierd beweerd, wachtten de visschers van Aignes-Mortes het opkomen der Mane met zekerheid af, die in hun kanaal het water aanbragt, hetwelk zij om te varen noodig hadden. Zeer merkbaar is die beweging op de Rhone. Opmerkelijk is het, dat het water dier riviere, in den zomer lager dan het water in de zee, omtrent dezen tijd zout is tot den afstand van twee mijlen van haren mond; eene nieuwe ramp voor dit land, hetwelk geenen droppel zoet water bezit.

Intusschen, gelijk elk land zijne bijzondere voorregten heeft, is deze streek het Vaderland der Aspersien, die er in grooten overvloed zijn, en zeer lekker, hoewel een weinig bitter smaken: ik heb met dit gewas een lekkeren maaltijd gedaan; ik paarde daar nevens een anderen hierlandschen maaltijd, te weten van versche Kievits-eijeren, welke de lekkerbekken, zegt men, tegen een Louis het paar koopen.

Sints de maand Junij komen wolken van muggen, en andere Moerasinsekten, die landen overstroomen, en het voorts onbewoonbaar maken. Zij plagen de bewoners van Camargue en de naburige plaatsen; zij steken hen, en gonzen aan hunne ooren; zij roepen hun toe: hier zijn de kwaadaardige, hier zijn de derdendaagsche koortsen; doch vergeefs; de bewoner van Camargue steekt zijn pijp aan en brandt koeijemest, om de muggen te verjagen, en die van Nismes berolt zich in een muggendek (cousiniere.) Intusschen is het waarschijnlijk, dat deze diertjes dienstbaar zijn ter verbeteringe van de kwade lucht op de plaatsen, alwaar zij verschijnen; zeker is het althans dat zij ten bewijze van het aanwezen van kwade lucht dienen: want in gezonde landen verneemt men dezelve niet; en de Slangen kunnen niet in het leven blijven op Isle de France en het Eiland Bourbon, die voor de gezondste plaatsen der aarde worden gehouden.

Voor het overige bezit dit land een behoedmiddel tegen zij-

[p. 618]

ne nadeelen; en dit moest een gevolg zijn van de bewerktuiging der Natuur, of, om hooger op te klimmen, van de weldadigheid der Voorzienigheid. Dit behoedmiddel is de Tamarinde, die er allerwegen groeit, en in hare bladeren een zout bezit, van eene genoegzaam prikkelende kracht voorzien om het ligchaam op te wekken, en zich tegen de ophooping van vochten te verzetten, die de gewone oorzaak der tusschenpoozende koortsen zijn. Ik raapte ze telkens op in mijne wandelingen, en zoude er aldus met de grootste veiligheid de koortsachtigste maanden hebben kunnen doorbrengen.

Terwijljik dit en de naburige landen bezocht, en allerwegen de meer dan gemeene schoonheid der Vrouwen opmerkte, welke met hetgene de verbeeldingskracht der Grieken het uitgelezenst in zijne soort heeft opgeleverd, mag vergeleken worden, vraagde ik mijzelven, wat toch zoo mooije troniën op zoo verworpene plaatsen konde opleveren? Mij dunkt, dat, indien er eene Schaal van Gezondheid en Schoonheid konde gemaakt worden, betrekkelijk tot de temperatuur der aarde, de eerste moest gevonden worden tusschen het Oxigene en Azote, tusschen de Longziekte en de tusschenpoozende Koortsen. De bevalligheid van het gelaat staat in verband met het Oxigene, en de fraaiheid der gestalten met het Mephitisch Gaz. Indedaad, het is eene der opmerking waardige waarneming, dat de schoonste Vrouwen gevonden worden op alle de warme en vochtige plaatsen der aarde, aan de oevers der Zwarte Zee, in de moerassen van Arles, te Valence; doch een sterke luchtstroom is er onvermijdelijk noodig, zoo als er ontstaat door eene snel stroomende rivier, als de Rhone, of door de zoe, ten einde de overmate van ontvlambaar gaz te verdrijven; zonder hetwelk men geene andere dan bleeke en gezwollen aangezigten heeft, uit de werkplaatsen der Natuur eerder verworpen dan dat zij hare tempels zouden versieren. Niet zoo voordeelig is deze gesteldheid der lucht voor de mannen, die in deze landen verbasteren, en er niet zoo menigvuldig geboren worden als de vrouwen; en dit is ongetwijfeld eene der oorzaken van den geringen eerbied hier te lande voor het huwelijk, en van de losbandigheid der zeden.

j.a. gleizes.