Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 495]

Voorloopig berigt en waarneming, wegens de genezing van een' aanmerkelijken borst-kanker.

Briefswijze medegedeeld

aan den Hoogleeraar m. van geuns, Koninklijken Lijfarts, enz. enz. te Utrecht,

en den zoo ervarenen als beroemden Heelmeester b. hussem, te Amsterdam,

door

G.J. van W Y,

Anat. Chirurg. & Art. obstetr. Lector, te Arnhem.

Hooggeachte Vrienden!

De mededeeling van dit voorloopig berigt, ten algemeenen nutte, dient ook om UEd. nieuwe blijken te geven van mijne bereidvaardigheid, om UEd. nader te doen bekend worden met mijne proefnemingen ter genezing van Kanker, in de borsten der Vrouwen vooral; welke vernielende kwaal, door involging van eene verderfelijke modezucht van vele berispens-, andere beklagenswaardige vrouwen en jonge meisjes, (ik bedoel de opvijzeling der gevoelige en teedere boersten, met baleinen, of andere stijve, opdrukkende en knellende werktuigen,) sints eenigen tijd, meer en meer toenemen, en gevaarlijke, zoo niet meestal doodelijke gevolgen hebben zal; en daarenboven, om van mijne hoogachting, met betrekking tot Ulieder Genees- en Heelkundige verdiensten, overtuigende bewijzen aan den dag te leggen.

Men zal het niet ongepast kunnen achten, dat ik, bij gelegenheid der volgende waarneming van een' genezenen Borstkanker, welke ik getrouw voor het oog van het Publiek brenge, mijne weltevredenheid openbaar betuige, wegens het ontdekken van een in vele gevallen geschikt middel, ter uitroeijing van die schandvlek der edele

[p. 496]

Heelkunst, welke ook mij bijzonder, sints vele jaren, zoo zeer gesmert heeft, daar ik, blijkens mijne Prijsverhandeling, in 't jaar 1779, vooral ook mijne Heelkundige Mengelstoffen, IIden Deels 1ste Stuk, te Amsterdam, bij j. van selm, in 't jaar 1785 uitgegeven^(*),

(*) Luidende de Inleiding aldus:

Reeds in het eerste begin, wanneer ik mij op de Heelkunde begon toe te leggen, kwam mij eene naauwkeurige beschouwing van den aard en de kenteekenen van die ziekte, in welker genezing de kunst meestal, of liever altijd, te kort schiet, allernoodzakelijkst voor; het onderzoek tot meerdere kennis, ter betere, veiliger, en zekerder geneeswijze van die gebreken, scheen mij toe des Heelmeesters pligt te zijn - en voor mij zelven dacht ik nooit beter veld, zoo tot nut van het algemeen, als tot het bejagen van eene geoorloofde eerzucht, (een vrijgeboren mensch, in eenige kunst of werenschap onderleid, zoo welvoegelijk) geopend te hebben, dan, in het onderzoek dier zoogenaamde ongeneeslijke gebreken, het voetspoor van groote mannen te volgen, en van hunne vermogens en kunde, tot nadere ontdekkingen, gebruik te maken.
Onder deze gebreken was het de Kanker voornamelijk, die mijne oplettendheid en aandacht, voor eenen tijd, geheel tot zich trok - eene ziekte, wier verschrikkelijke woede zoo vele Moeders van hare teedere echtgenooten en kinderen, zoo vele ongehuwde Dochters uit de armen van hare nabestaanden rukt - die hare vergiftige schichten op het mannelijke geslacht zelfs uitschiet, zonder dat of genees- of heelkunst het gif, immers wanneer het tot zekeren trap gekomen is, eenigen paal of perk stellen kan: - dit deed mij, zelfs eer ik de beöefening der kunst aanvaardde, de noodzakelijkheid zien, zoo wel van het raadplegen der voornaamste genees- en heelkundige Schrijveren, die dit gebrek, min of meer bepaald, behandeld hebben, als van het kiezen van eene met het meeste gevolg beproefde handelwijze, tot het verzachten dier ziekte, en voor all' van een nader onderzoek, tot bepaling eener veiliger geneeswijze. - En na dat ik reeds eenigen tijd met deze pogingen bezig geweest was, besloot het Geneeskundig Genootschap, Servandis Civibus, eene gouden medaille uit te loven aan dien genen, welke de vraag: Kunnen wij ons overtuigd houden, dat een ware Kanker immer zonder de afzetting tot genezing is gebragt? Welke ongemakken zijn het veelal, die zich onder de gedaante van deze woedende kwaal vertoonen, en onder dien naam of genezen, of, door erger dwaling, als ongeneeslijk behandeld worden? Hoe velerlei is de oorsprong van dusdanige misslagen, naar de verscheidenheid der lijdende deelen, naar de onderscheidene soorten van Kankers, of naar den bijzonderen aard van het bedriegelijk ongemak, 't welk men er te onregt voor aanziet? En kan, eindelijk, ook zoodanig een ongemak ooit wel tot wezonlijken Kanker ontaarden? - genoegzaam voldoende zou beantwoorden. De zucht tot eerlaurieren gaf mijnen arbeid sporen, en het geluk wilde dat ik slaagde; dezelve werd door beroemde mannen niet geheelenal verworpen - neen, maar met den beloofden prijs bekroond. - De tijdige afzetting van het Kankergezwel was mij, na een naauwkeurig onderzoek, als het beste, het voortreffelijkste, het zekerste middel voorgekomen, tot redding van het leven en de gezondheid dier genen, die met het Kankergift plaatselijk besmet waren.
Het oordeel van Genees- en Heelkundigen was de rotssteen, waarop ik bouwde: naderhand heeft mijne eigene ondervinding mij de voortreffelijkheid van deze kunstbewerking nog nader doen beschouwen, wanneer ik eene ellendige Lijderesse, door dit kunstmiddel, den dood ontrukte.
Ik was, wel is waar, overtuigd, dat niet alle Genees- en Heelkundigen evenzeer van het nut der wegneminge des Kankergezwels overtuigd waren - dan, de kracht der bewijzen en waarnemingen, van het gelukkig gevolg dier kunstbewerking, deed mij tot het voordeel van het wegnemen des Kankergezwels besluiten - een besluit, waarvan ik nooit berouw gehad heb, en dat mij, voor zoo verre ik nog inzie, nooit berouwen zal.
Dan, daar het wegnemen van het Kankergezwel in de minste gevallen kan, of mag in gebruik gebragt worden - zoo moet men ook op middelen bedacht zijn, om die ongelukkige lijders, waarbij deze kunstbewerking niet te stade komt, het gebrek zelf, en het leven dragelijk te maken. - Herhaalde beproevingen daartoe, met de meest beroemde middelen, stelden mijne pogingen te leur - tot dat ik eindelijk, in 't jaar 1783, een Vertoog van m. martinet, in 't Hollandsch vertaald, en te Amsterdam bij de Erven p. meijer, en g. warnars, uitgegeven, over het gebruik van de Spir. Salis ammon. c. Calce viva, in den Kanker, in handen kreeg, en door het verhaal zijner gelukkig geslaagde gevallen genoopt werd tot de beproeving van hetzelve, in hopelooze gevallen.
Deze proeven waren het, op welke ik in mijn voorloopig Berigt, geplaatst in de Algem. Vaderl. Letteroeff. VIIde D. N^o. 2, het oog had. - Het geneesmiddel, hoezeer in den eersten opslag hevig werkende, had mij van zijne kracht, om het Kankergift te verbeteren, reeds vele blijken gegeven. - Het Kankergift, de pijn, de bloeding, de slank, alles week, op de behoorlijke applicatie van dit middel - de Kankerzweer werd zuiver, gelijk eene versche wond, en vlak. - Welk een treffend bewijs voor de heilzame werking van dit middel op het Kankergist!
Deze waren dus de redenen, die mij tot het plaatsen van dit voorloopig Berigt noopten, en dezelven zetteden mij nu aan tot nadere opheldering van het aldaar gestelde. - Het gebruik dezes middels moge, in de handen van onkundigen en kwakzalvers, gevaarlijk zijn; in die van een' Heelmeester is het een balsem, waardoor het leven der ellendige lijders verlengd en dragelijk gemaakt wordt. - Dan, gelijk alle middelen door een gepast gebruik eerst Geneesmiddelen worden, en men zeer veel voorzigtigheid in het appliceeren van dit middel gebruiken moet, zoo heb ik ook eerst door den tijd geleerd, welke trap en wijze van toediening de beste ware.
Ik had zeer gaarne een volledig verslag gedaan, wegens de meer dan gewone voordeelige uitwerking van het middel van martinet, althans voor zoo verre de palliative kuur des Kankers betreft, vooral door de inachtneming der voorgeschrevene regelen en bepalingen van camper, richter, balthazaar en schrage, vereenigd met den eerstgemelden; dan, hoe veel voordeels ik ook gezien heb, in den eigenlijken Kanker, ter betengelinge, bestendige voortbrenginge van goede etterstoffe, en zuivering der Kankerzweren, zoo kan ik alsnog geene ten einde afgeloopene gevallen, ter daarstellinge van het uiterste genezingsvermogen of onvermogen, opgeven; dewijl sommige proefnemingen nog niet ten einde afgeloopen, en andere, door bijzondere bijkomende omstandigheden, in haren loop ter rijpwordinge gestremd zijn: dit kan ik er met zekerheid en bij ondervinding reeds van zeggen en getuigen, dat ik van geen middel, hoegenaamd, immer die voordeelige uitwerking gezien heb, als van 2 uncen Kina, in een afkooksel van 16 uncen water, waarbij één, tot één en een half, en somwijlen tot 2 uncen, Sp. Sal. amm. cum Calce viva parat. gemengd was.
De bekendmaking, door m. martinet, van de Sp. Sal. amm. c. Calce viva, derhalve, heeft den grondslag gelegd tot mijne proefnemingen; de mislukking hiervan maakte mij bedacht op bijvoeging van de Kina, weleer inzonderheid door den beroemden Leidschen Heelarts balthazaar en anderen aangeprezen; en eindelijk, de vermeerdering der alcalia, op de gronden van schrage en anderen, hebben mij tot die volkomene overtuiging, wegens het grootste vermogen ter verbeteringe der verbasterde vochten, gebragt, dat ik thans geloove, dat de beste onderhoudende, verbeterende, zoo niet Geneesmiddelen, alcalla volatilia zijn, en dat de genezing, indien immer mogelijk, langs dezen weg zal moeten gezocht worden: hiertoe zal ik niet nalaten, alle beproevingen, ten nutte aangewend, wereldkundig te maken, zoodra ik, met gronden van zekerheid, overtuigend genoeg besluiten kan.

[p. 497]

en daarna, tot hiertoe, onvermoeid, het er steeds op toegelegd heb, om een zoodanig heilzaam middel te

[p. 498]

vinden, of op te sporen, waardoor vele ellendige slagtoffers van 't onvermogen der anders zoo zeer aan de

[p. 499]

volkomenheid genaderde Heelkunde gered konden worden; een zoodanig heilzaam middel althans, wanneer men in de behandeling de gulden les van ovidius wel gadeslaat, welke, uit het Latijn vertaald, dus luidt:

't Beginsel dient gestuit: Geneeskunst baat toch niet,
Wen 't kwaad door langen tijd te diepe wortels schiet.

terwijl alle twijfel der genezing van de Lijderese, in deze Waarneming vermeld, verdwijnt, daar ik met den grooten ruisch zéggen kan: Venite & videte. Voorts verbinde ik mij, ten algemeenen nutte, de eerste te zullen zijn, om mislukkingen der Kankerbehandelingen, onder mijn bestier voorkomende^(*), welke aan geene andere bijkomende ziekelijke of afzonderlijke toevallige omstandigheden toe te schrijven zijn, openbaar te maken; mij verzekerd houdende, dat zulke openhartige bekendmakingen zullen aangezien worden voor belangstellende deelneming in de toelichting der Heelkunde, ten zekeren

(*) Waarvan reeds een voorbeeld aanwezig is, (betreffende eene Kankerlijderesse, van welke ik reeds bij herhaling, voor de applicatie des middels, en van mij afwezige behandeling, ronduit, aan twee Med. Doctoren beneffens een ervaren Chirurgijn, verklaard had, dat, en het voorwerp, en het gebrek, belde ongeschikt waren, om van het middel ter genezingsbeproeving goede verwachting te kunnen hebben; doch men kwam overeen, om, desniettegenstaande, het middel, als eene uiterste poging, naar de les van celsus, te beproeven, dewijl geene andere geneesmiddelen bekend waren, de wegneming door het mes niet geschieden konde, en de Lijderesse, in gevolge van haar Kankergebrek, eerlang stond te bezwijken.) en 't welk ik, des noodig oordeelende, niet terug houden, maar algemeen mededeelen zal, te meer, omdat de onverwachte dood, te midden van de gunstigste verwachting, welke de werking des middels opleverde, niet raadselachtig, of onduidelijk, maar klaar, aan andere toevallige oorzaken, buiten de uitwendige arsenioale plaatsmiddelen, moet toegechreven worden.

[p. 500]

gids, waar al, of niet, dit zoo heilzaam middel, al ware het maar in enkele gevallen van waren Kanker, die anders volkomen zeker doodelijke gevolgen hebben moet, ter radicale genezing, te passe komt.

Vooraf vinde ik mij evenwel verpligt te zeggen, dat ik mij voorbehoude, niet verantwoordelijk te zijn voor de behandeling van anderen mijner Kunstgenooten, waaronder, zoo als de ondervinding mij alreede geleerd heeft, er gevonden worden, die van de werking des door mij ontdekten Kankermiddels meer begeeren, dan men in sommige volstrekt te veel verouderde, te verre uitgebreide, of van andere ongesteldheden verzelde Kankergebreken, of ook te verre gevorderde zwakheid des ligchaams, ouderdom, of geheele Kankerverbastering der vochten, als anderzins, billijk verwachten kan; behalve nog, dat de ondervinding mij geleerd heeft, dat de bewerking ter ontlasting, of uitschilling (als ik het volgens de ondervinding zoo noemen mag) van het Kankergebrek, door middel der Kankerzalf, zoo wel (en vooral) als de verdere in- en uitwendige behandeling, ter volkomene genezing, meer dan gewone oplettendheid, bovenal bedrevenheid in heelkundige kennis vordert, en die men niet wel, dan door veeljarige behandeling va velerhande soorten van kwaadsappige Ulceratien, bekomen, en geen plaats kan hebben bij zulke Heelkunstoefenaren, die, de leerschool der ondervinding te kort of onbedachtzaam bezocht hebbende, alles willen ondernemen.

Nog vinde ik noodig, langs dezen weg van voorloopige berigtgeving, het voorschrift ter behandeling met het Kankermiddel, zoo als het ten rigtsnoer voor zulke ervarene Heelkundigen, als van welken ik de vereischten opgegeven, en aan sommige toebetrouwde Heelartsen reeds toegezonden heb, voldoende kan geacht worden, thans mede te deelen; ten einde daardoor voor mij het gemak te verschaffen, om aan alle die Heelkunstoefenaren, het middel op hunlieder verzoek toezendende, den inhoud der brieven in antwoord te kunnen bekorten.

Manier van gebruik des Kankermiddels.

Men moet, volgens de juiste grootte of uitgebreidheid van het Kankergezwel, eene pleister, ter dikte van een zes

[p. 501]

stuivers stukje, op zacht kabretleder smeren, aanleggen, en met kruislings overdekte welklevende pleisterstrooken, ter breedte van een vinger, tegen afvalling beveiligen, en deze aanlegging, na drie, vier of vijf dagen, naar omstandigheden (ter beoordeeling van ervarene Heelkundigen) vernieuwen. - Vervolgens en laatstelijk legt men ten derden male eene nieuwe pleister, van dezelfde en juiste grootte als de vorigen, en laat deze ongemoeid liggen, tot dat het gezwel, door de daar op volgende inflammatie en verettering, zich in den omtrek van het gezonde vel en vleesch losgemaakt heeft, en na eenige weken uitvalt. Gebeurt het echter, dat de uitvalling van het gezwel niet volkomen geschiede, door dat het middel niet diep genoeg doorgedrongen heeft, 't welk het geval kan zijn bij zwaarborstige Vrouwen, alsdan behoort men de aanlegging der pleister te hervatten, en dezelve tot aan de geheele uitvalling te laten liggen.

Er zijn gevalien, (staande insgelijks ter beoordeeling van ervarene Heelkundigen) waarin men ook volstaan kan, te berusten bij de eerste aanlegging der pleister.

Ontsteking werende zoo wel als verettering bevorderende pijnstillende en versterkende in- en uitwendige middelen, gedurende de behandeling, moeten pro re nata aangewend, en de verdere genezing van de, na de uitvalling van het Kankergebrek veroorzaakte, zweer bewerkt worden door digestiv-zalf, b. v.r. Bals. Arcaei ℥jpulv. subtiliss. merc. praecip. rub. dr. β. m. - of andere; naar omstandigheid vereischende, zuiverende hulpmiddelen, inzonderheid met ol. Thereb. vermengd.

Eerste Waarneming.

Mejuffrouw wilmina gerritsen, Huisvrouw van den Heer j.m. brandis, omtrent 56 jaren oud, alhier woonachtig, eene anders bestendig gezondheid genietende Vrouw, had sints zes jaren, voor dat ik haren Borstkanker, op verzoek van haren gewonen Heelmeester, den Heer j.l. breseman, op den 25 April 11. voor het eerste zag, niet gemenstrueerd, en, naar gissing nu vijf à zes jaren geleden, een harden stoot op 't midden der regter borst bekomen, welke daarna gevolgd was van trapsgewijs toenemende, en onlangs verheffende scherpe pijnen, met lastige jeukte, en nu en dan ontlasting van een geelachtig vocht uit den tepel,

[p. 502]

vergezeld gaande. Ik bevond, dat het midden - gedeelte der gemelde borst, in den omtrek des tepels, aanmerkelijk, ter grootte van drie duim, uitgebreid, knoesten knobbelachtig verhard was; terwijl zich, in het midden (eenigzins ter zijden den tepel) van het Kankergebrek, een meer verhevene, blaauwe of paarse miskleurige knobbel vertoonde, van waar, en voorts rondom het Kankergezwel, geelachtige, glanzige, diepe vorens, in de huid verder uitbreidende, en als cicatrisen, strak gespannen, zich vertoonden. Voorts bespeurde men diepe koordachtige verhardingen rondom het midden des Knoest- of Kreeftgezwels, welke zich niet tot in den oksel verspreidden, of met de glandulae axillares verbonden waren; ofschoon, bij naauwkeurig onderzoek, in de diepte van den oksel, een zeer klein, rond, verhard gedeelte van gemelde klier (misschien per consensum, of door eene andere onbekende oorzaak, even zoo als men zeer dikwijls, inzonderheid in de liezen, zonder nadeelige gevolgen, of in verband staande met andere naburige gezwellen, van een' gansch verschillenden aard, aantreft) gevoeld wierd: - om kort te gaan, er deden zich alle ware, kenbare Kankerverschijnselen op, welke men karakteriseerend bij de geäccrediteerdste Schrijvers geboekt, en ook in mijne Prijsverhandeling aangeteekend en bijeenverzameld lezen kan.

Na eene wel beradene en doordachte keuze tusschen de weinig goeds belovende wegneming der geheele borst, met het klein gedeelte der opgezette okselklier, ('t welk toch, in de onzekerheid, waarin men verkeerde, of zich namelijk dezelve per consensum aldaar vertoonde, of dezelve, afgescheiden van den Borstkanker, zich misschien reeds vooraf als onbeduidend aanwezig bevonden had, dan of dezelve in hinderlaag des Kankergezwels verborgen lag, die alsdan door het mes mede moest weggenomen worden, en dus wegens 't gewigt eener zoodanige operatie voor de Lijderesse te bedenkelijk ware) besloot ik, om het uitroeijend Kankermiddel, ter genezingsbeproeving, de voorkeur te geven; 't welk ook den, in de genezing der Lijderesse veel belangstellenden, in de Heel- en Verloskunde verdienstelijken, en bij mij geachten breseman, verkieslijk voorkwam.

Ingevolge dan van mijn gemaakt en wel doordacht plan ter genezingsbeproeving, appliceerde ik, den 26 April voorgemeld, mijn ontdekt Kankermiddel, en vernieuw-

[p. 503]

de hetzelve den 29 dito, in welken tusschentijd er geene belangrijke pijnen door de aangelegde pleister veroorzaakt waren; zoo dat het, door mij voorgeschreven, rustverwekkend en pijnstillend drankje zelden noodig geoordeeld werd te gebruiken; terwijl ik op laatstgemelden dag, de eerste pleister wegnemende, eene ontvelling van de huid en ligte ontsteking in den omtrek des Kreeftgezwels bespeurde, welke, na de aanlegging der tweede pleister, vermeerdering van pijnen aankondigde en ook ten gevolge had, zoo dat het bovengemelde drankje, ter verdoovinge der pijnen, inzonderheid in de volgende rustelooze nachten, noodzakelijk, en met succes gebruikt werd.

De pijnen, koorts, ontsteking en zwelling der borst, namen trapsgewijze toe, doch verhinderden mij niet, door kloekmoedigheid der Lijderesse aangemoedigd, om, ter volkomene zekerheid der geheele vernietiging des gebreks, op den 2 Mei, de derde en laatste pleister aan te leggen.

Tot aan den 8sten van laatstgemelde maand namen de pijnen, ontsteking, koorts en zwelling, dagelijks toe, doch verminderden daarna, door verdubbelde toediening van wel gesatureerde Kina-dranken, zoo wel als van andere, van tijd tot tijd, behoorlijk toegediende dienstige middelen, langzamerhand, zoo dat de Lijderesse, in den nacht van den 18 daar aan volgende, zeer gerust sliep, de spanning, zwelling, ontsteking en koorts, veel verminderd waren, en het door de pleister gedoode Kreeftgezwel zich aanmerkelijk van de borst af, en opgeheven vertoonde.

Den 27sten daar aan volgende begon de crena van separatie in den omtrek des meer en meer opgeheven gezwels zich kennelijk te vertoonen; terwijl de volkomene separatie van het Kankergebrek op den 6den Junij duidelijk gezien wierd. Gedurende deze behandeling en het voortdurend gebruik van een wel verzadigd decoct. Cort. Peruv. had ik naauwkeurig acht gegeven op de toediening van uit- en inwendige ontstekingwerende hulpmiddelen, beneffens eene levensregeling, daarmede overeenkomstig, en vond nu goed, de toediening van haren Kina- drank te vermeerderen, zoo dat zij binnen de 24 uren een afkooksel van 2 uncen, met bijvoegselen naar omstandigheden, gebruikte.

In het begin van Julij was het gezwel meer en meer

[p. 504]

in separatie gevorderd, en vertoonde een' aanmerkelijken dooden klomp; terwijl in deszelfs omtrek sterke verettering zich meer en meer instelde; welke etterende rano met de bekende etterbevorderende en zuiverende zalf bedekt, en voorts de tumor naar omstandigheden (te omslagtig om door omschrijvingen mede te deelen) door den Heer breseman en mij behandeld werd.

Omtrent dezen tijd heb ik eene naauwkeurige afmeting gemaakt van den dooden klomp, door het Kankermiddel veroorzaakt, en, over kruis afgemeten, bevonden, dat hetzelve in diameter 4¾ duim, Rhijnlandsche maat, hield.

Vele observatien, die gedurende de behandeling opmerkzaamheid vorderden, van veel nut en belangrijk waren, en welke ik alsnog onder geene bewoordingen weet te brengen, ook thans, omdat ik geene verhandeling, maar een voorloopig berigt ter take gekozen heb, niet te pas komen, moet ik in deze eerste Waarneming, om niet te verre uit te weiden, voorbijgaan en achterlaten, besparende zulke en navolgende ontdekkingen tot nadere gelegenheid, indien ik, ter verdere volmaking dezer behandeling, bij leven en gezondheid gespaard moge blijven.

Tot aan den 5den Julij ging de suppuratie bij vermeerdering, in den omtrek en de diepte des gezwels, merkelijk voort, als wanneer bij de verbinding het geheele door het Kankermiddel uitgepelde Kreeftgezwel, zonder eenige de minste verzellende bloeding, uitviel; terwijl, niettegenstaande dezen aanmerkelijken klomp, geene diepte in de borst bespeurd wierd, maar eene in deszelfs plaats aangevulde oppervlakte van zuivere vleeschheuvels, ter cicatriseering neigende, zich aanbood.

Van nu af aan, tot aan den 25sten, vond ik, om reden der overvloedige suppuratie, noodig, tweemalen daags de verbanden te veranderen, en in de applicatien, ter heeling, pro re nata te werk te gaan.

De zuivere zweer werd voorts, tot aan de volkomene genezing, op den 27sten Augustus, eens daags, eenvoudig en plat verbonden; terwijl ik, zoo dra de verettering verminderde, op den regter arm, eene etterdragt, (met voornemen om dezelve nog lange na de genezing des Borstkankers te doen aanhouden) deed appliceeren, met oogmerk, om verhinderingen in de genezing, of voltrekking van het velteeken, zoo wel als

[p. 505]

bestendige afwending van kwaadsappige ongesteldheden van de geledene plaats te bewerken, zoo als ik in 't jaar 1784, in de Algemeene Vaderlandsche Letteroefeningen, VIde Deel, No. 3, Mengelwerk, bl. 100-110, en in mijne Heelkundige Mengelstoffen, Iste Deel, bl. 241 enz., bij de mededeeling van eene door mij afgezette borst, beneffens een gedeelte der okselklier, met voordeelige gevolgen, ter duurzame genezing, zoo wel als naderhand, in dergelijke gevallen beproefd en werkzaam gehouden had.

Ik heb het genoegen, aan het einde dezer Waarneming en voorloopig Berigt aan mijne geachte Kunstvrienden, ter algemeene bekendwording, wegens de bestendigheid der gezondheid mijner Lijderesse, verdwijning der opgezette okselklier, wel voltrokkene en gladde, zoo wel als zuivere huidkleurige lidteekenvorming, ook andere Kunstgenooten te kunnen verzekeren; zoo als reeds aan mijne genees- en heelkundige Vrienden, de Heeren o. de ruuk, beverly herefort, boelhouwer, otten, brinkman en breseman, op den 28sten en 29sten Aug. II. gebleken is; terwijl ik dit voorloopig Berigt en Waarneming besluite met den welmeenenden en hartelijken wensch, dat voortaan alle ondernemingen van Kankergenezing, in navolging van mijne mededeeling, even zoodanige gevolgen hebben zullen, en ik nog lange het genoegen hebben zal, mij te mogen rekenen onder die genen uwer Vrienden, welke door eenstemmige zucht tot welzijn der lijdende Maatschappije ijverig pogen mede te werken, en te blijven,

Hooggeachte Vrienden!

Ulieder hoogwaarderende en dienstvaardige Vriend,

Arnhem, 31 Angustus

1808.

o.j. van wij.