Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

Aanmerkingen, aangaande de betrekkelijke eigenschappen van sommige kwikmiddelen. Door Adolphus Ypey, Hoogleeraar der Geneeskunde aan de Universiteit te Franeker.

Onder de zonderlinge uitwerkingen, die somwijlen door de Kwikmiddelen in het menschelijk ligchaam worden voortgebragt, is diegene zeer aanmerkenswaardig, in welke de toegediende bereidingen van dat Metaal zich, in zijnen glansrijken staat hersteld, in de beencelletjes en elders verzamelen, en onder andere

[p. 446]

tot verschrikkelijke, levenslang durende, pijnen aanleiding geven.

Dat zulks meermalen plaats grijpe, is reeds waargenomen door fernelius (de cura Luis venereae Cap. VII) en door falloppius (de morbo gallico Cap. LXXVIII.) Ook vond onder andere brodbelt (Samll. auserles. abhandl. fur pract. Aertzte, B. XIX. s. 547.) in een venerischen lijder, die eindelijk aan de Waterzucht overleden was, het tongbeen, benevens het schildvormig en het ringvormig kraakbeen van het strottenhoofd, sterk met Kwikbolletjes besprengd; terwijl het zelfde insgelijks plaats greep bij de overige beenen van dat lijk, hoewel op eene min duidelijke wijze.

Geenszins valt het te verwonderen, dat eene gevaarlijke inwendige Kwikherstelling het gevolg kan zijn van het aanhoudend gebruik van zoodanige Kwikmiddelen, in welke de verkalking slechts op eene gebrekkige manier door wrijving is volbragt, gelijk bij de Plenckiaansche Kwikbereidingen plaats grijpt, alsmede bij de Pilulae mercuriales cum succo Glycyrrh., de Pil. mercuriales mellitae en de Pil. ex amylo &c. Want hoezeer hier eene verzuring door wrijven plaats grijpe, zoo komen er echter doorgaans een aantal van zeer fijne, niet ontlede, Kwikbolletjes mede in het ligchaam, die, door een ruim en aanhoudend gebruik, ligtelijk aanleiding tot nadeelige Kwikverzamelingen zouden kunnen geven, hetgeen echter het matig en gepast gebruik der drie laatstgemelde middelen niet uitsluit, omdat men somwijlen zeer zwakke en prikkelbare gestellen aantreft, welke de sterkere Kwikmiddelen niet kunnen verdragen. Zie hecker, venerische Krankheiten, p. 478. Ondertusschen kunnen niet alleen, door het ineensmelten der fijne onzigtbare Metaalbolletjes, inwendige Kwikverzamelingen ontstaan, maar zelfs schijnen de sterkste, door scheikundige bewerkingen bereide, Kwikverzuursels niet veilig voor de werking der dierlijke vochten. De beroemde fourcroy (Annales de Chimie, Tom. XXVIII. p. 250.) zegt daar ten minste van: ‘Het is voor lang bewezen, dat het geel en rood Kwikverzuursel, door de werking der dierlijke stoffen, zwart worden; dat deze werking [van ontzuring] in de dierlijke ingewanden plaats grijpt; en dat men, buiten tegenspraak, aan deze omstandigheid de loopende Kwikbolletses moet toeschrijven, welke men zelfs tot in de been-

[p. 447]

celletjes der menschen gevonden heeft, die een langdurig misbruik van Kwikmiddelen hadden gemaakt.’

Loopen nu zulke hoogverzuurde Kwikmiddelen gevaar van, door de werking der dierlijke vochten, eene Metaalherstelling te ondergaan, dan is deze bedenkelijkheid nog grooter bij zoodanige bereidingen, bij welke slechts eene geringe verzuring plaats grijpt, gelijk het geval is van de zoogenoemde oplosbare Kwik van hahneman, als zijnde een zwart Kwikverzuursel, bereid door de nederploffing der Kwik, uit hare zeer zuivere salpeterzure oplossing, door middel van Kalkwater. Schoon derhalve dit middel aanprijzenswaardig blijft in gewone gevallen, in welke doorgaans eene geringe hoeveelheid van hetzelve ter genezing voldoende is; zoo geloove ik, dat men best doet, zich daarvan te onthouden in hardnekkige en verouderde kwalen, in welke een langdurig gebruik van Kwikmiddelen noodzakelijk is; te meer, daar alsdan ook zoo weinig doordringende middelen niet voldoende worden bevonden. Dezelfde bedenking past op de aschgraauwe Kwik van moscati, hetgeen wel een zeer voortreffelijk, doch insgelijks maar weinig verzuurd Kwikpoeder is, dat bereid wordt, door de zoete Kwik, een tijd lang, in Zeepzieders loog te digereren, en dezelve dus van haar zoutzuur te berooven.

Ondertusschen bestaat er eene andere klasse van zeer zuchte Kwikmiddelen, die aan de gemelde zwarigheid in het geheel niet onderhevig zijn; te weten die, in welke de Kwik met Zwavel is verbonden, dewijl de werking der dierlijke vochten niet sterk genoeg is, om de-Kwikdeeltjes van de Zwavel los te maken. Het gewoon sulphuretum Hydrargyri nigrum, of de minerale Moor, is dus al een aanprijzenswaardig middel in ligte gevallen, in welke teffens eene groote gevoeligheid plaats grijpt. Veel aanprijzenswaardiger is nog de Aethyops mineralis auratus, die bereid wordt, door gelijke gewigten van Kwik en van Spiesglasgoudzwavel, door eene langdurige wrijving, met elkanderen te vereenigen, in welk geval niet alleen de Zwavel, maar ook het Spiesglasverzuursel ten naauwste met de Kwik wordt verbonden; zijnde zoodanig een middel voornamelijk aanprijzenswaardig, wanneer de Venusziekte met huidziekten gepaard gaat, die dus insgelijks eene meerdere bepaling van de Kwik naar de huid vorderen. Een

[p. 448]

oogmerk, hetwelk ook uitmuntend door de zoogenoemde Pilulae aethyopicae bereikt wordt, vooral wanneer er in de confectie Spaansche Zeep, in de plaats van Honig, wordt gebruikt.

De zoogenaamde zoete Kwik, het zachtste der gewone middelen, in welke de Kwik met minerale Zuren is verbonden, schijnt minder geschikt, dan de enkele Verzuursels, om tot den Metaalstaat in onze ligchamen weder te keeren, dewijl de dierlijke vochten daar geen vat op hebben, en dus met geene mogelijkheid het Halfverzuursel der Kwik van het Zoutzuur kunnen scheiden. Want schoon de dierlijke vochten eene aanmerkelijke werking op het Kwiksublimaat uitoefenen, zoo kunnen zij hetzelve toch niet verder, dan tot den staat van zoete Kwik, herleiden, gelijk berthollet door voldoende proefnemingen heeft bewezen. In gevallen derhalve, waarin het vergift der ziekte niet te diep is ingeworteld, of in welke men niet door de afgangverwekkende kracht van dit middel wordt gehinderd, is voorzeker de wel bereide en, door middel van heet water, van de daarmede dikwijls meer of min vermengde Sublimaat gezuiverde zoete Kwik een der veiligste en der minst ontleedbare Kwikmiddelen.

Schoon de zoete Kwik en de zachte Kwikverzuursels, in ligte en niet diep ingewortelde gevallen, dikwijls ter genezing voldoende zijn, zoo leert toch de ondervinding, dat dezelve, in zware en diep ingewortelde kwalen, veelmalen niet toereikende zijn, en dat daartegen, vooral in het begin der behandeling, een scherper en meer doordringende prikkel gevorderd worde. Door de aanprijzing van wijlen den beroemden van swieten, is, ten dien einde, jaren lang, de oplossing van het Sublimaat in Koornbrandewijn in een algemeen gebruik geweest, gelijk zij ook nog dagelijks ten dien einde wordt voorgeschreven. Door sommigen is dit middel, vooral bij het leven van van swieten, als onfeilbaar ten hemel verheven; doch door anderen als onvoldoende, en teffens als allergevaarlijkst, afgeschilderd. Zeker is het, dat het Sublimaat dikwijls niet voldoet, en dat de in schijn genezene lijders spoedig wederom instorten: zoodat men zich, over het algemeen, veel beter bij de, in het gebruik zoo gemakkelijke, Pillen met het Nitras Hydrargyri bevindt. Ondertusschen heeft dit middel, zoo het enkel met broodkrui-

[p. 449]

mels wordt bereid, deze zwarigheid, dat de Pillen eerlang te droog, en daardoor, in de eerste wegen, bijna onoplosbaar worden; hetwelk ten gevolge heeft, dat zij onopgelost, en dus zonder uitwerking, geloosd worden, of dat zij, in het ligchaam opgehoopt, en toevallig in een merkelijk aantal teffens ontbonden wordende, gevaarlijke toevallen verwekken.

Het best bereidt men derhalve deze nuttige verbinding op de volgende wijze:

℞ Solut. Mercurii vivi in aqua forti saturat. gtt. XL.
Micae panis,
Sacchar. alb. con. aa. drach. j.M.F. Pil. n. XL. e sem. Lycopod.

Door de bijgevoegde Suiker blijven deze Pillen ten allen tijde oplosbaar. Men neemt van dezelve in den beginne 's morgens en 's avonds eene Pil, en vermeerdert de gifte, naar mate der omstandigheden, tot twee, drie, vier enz. Zoo de vermenging te droog is om er Pillen uit te maken, kan men er wat water bijdoen: terwijl men, voor hun, die geene groote Pillen kunnen innemen, uit de opgegevene hoeveelheid een dubbel getal van Pillen kan laten maken, en daarvan ook eens zoo veel laten gebruiken.