Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 381]

Berigt wegens een wijfjes-aap van de soort van den orang-outang. Door den Heer Sonnini.

De groote Aap, niet lang geleden te Parijs gebragt, is het dier niet, welk bij de Maleijers den naam voert van Orang-Outang, of wild mensch, bij ons gebruikelijk; het is de Jocko: somtijds wordt hij ook kleine Orang-Outang genaamd, uit hoofde van zijne menigvuldige overeenstemmingen met de groote soort, waarvan hij inzonderheid door een kleiner staart verschilt. De vermaarde buffon noemde hem insgelijks Jocko en kleinen Orang-Outang; linnaeus Simia Satyrus; audebert, een hedendaagsch Natuurkundige, die eene wel geschrevene en prachtig uitgevoerde Natuurlijke Historie der Apen heeft in 't licht gegeven, noemt hem enkel Jocko.

Niet de eerste maal is deze, dat er een levende Jocko in Europa verschijnt. In het begin van Julij des jaars 1770 werd er een jong wijfje van deze soort naar Holland gezonden aan de Menagerie van den Prins van Oranje, alwaar het in Januarij des jaars 1777 overleed. Het is te vreezen, dat het dier, dezer dagen te Parijs gebragt, en hetwelk insgelijks een jong wijfje is, er mede niet lang zal in leven blijven. De vermoeijenissen eener lange reize, en wel voornamelijk de koude, welke het heeft geleden, hebben het dier ongesteldheden veroorzaakt, van welke het, ondanks de zorge, die voor hetzelve wordt gedragen, bezwaarlijk zal kunnen genezen worden. Dit ware een verlies, niet slechts voor de Natuurlijke Historie, die daardoor van belangrijke waarnemingen zal ontzet worden omtrent dieren, welke in gedaante naar het menschelijke geslacht gelijken, maar ook voor de nieuwsgierigheid, welke zeldzaam zulke opmerkelijke voorwerpen worden aangeboden.

De overblijfsels der Jocko's, die in het Kabinet der Natuurlijke Historie (te Parijs) bewaard worden, en vooral de Jocko, die in de Menagerie van den Prinse Stadhouder in Holland heeft geleefd, hebben de Natuurkundigen in staat gesteld tot het doen van eene naauwkeurige beschrijving van deze dierensoort. Noodeloos acht ik het, hier verslag te doen van hunne beschrijvingen, die bij hen kunnen gelezen worden. Eenige bijzonderheden wegens de Jocko van Parijs zullen, vertronw ik, den Lezer niet onaangenaam zijn.

Het is, zoo als ik heb gezegd, een wijfje, slechts elf maanden oud. Op het eerste aanzien staat men verbaasd over zijn hoofd, eer met menschen- dan met dierenhaar bedekt; zijn hoog voorhoofd is met sterk uitkomende rimpels, niet overdwars, maar van boven naar beneden, doorploegd: eene bijzonderheid,

[p. 382]

welke de teekenaars niet hebben uitgedrukt, omdat zij slechts verdroogde vellen zijn gevolgd; voorts over zijne kleine en zeer fraaije ooren; de fraaije rijen tanden, die eenen zeer grooten mond vullen, beneden een zeer kleinen neus; en eindelijk over zijn gelaat en goedaardigen opslag van het oog, alsmede zijnen zachten aard. Deze Aap slaapt in eene soort van bedstede, waarin hij zeer stil op den rug ligt. Men heeft hem een kamizool met wijde mouwen aangedaan; met zijn ligchaam ligt hij onder de dekens, doch met het hoofd bloot. Ook houdt hij zijne armen boven het dek, doch opdat zijne handen geene koude vatten, verbergt hij dezelve in de mouwen van zijn kamizool, van welke hij een mof maakt. Wanneer er iemand bij hem komt, welken hij meermalen ziet, vat hij hem bij de hand, en drukt dezelve, ten blijke van genegenheid. Zeer is hij gesteld op gesuikerde dranken. Op zekeren dag werd in zijne tegenwoordigheid een Mannadrank gereed gemaakt; hij werd ongeduldig, omdat men te lang draalde met hem dien te geven; luid schreeuwde hij, en met een scherp geluid, even als een kind, dat iets wil hebben. Welhaast lagen zijne dekens buiten het bed, en de patient, half buiten het bed zich uitstrekkende, trok zijnen geneesheer met zoo veel krachts bij den arm en de kleederen, dat men hem zijnen drank wel moest geven; hij dronk dien, houdende het schoteltje in de beide handen, en even als de menschen in den mond gietende; hij gaf het schoteltje terug, en ging wederom liggen. Een oogenblik daarna wilde men hem een pots spelen, door in hetzelfde schoteltje water te gieten; hij betoonde hetzelfde verlangen en ongeduld; maar zoodra hij, den drank geproefd hebbende, bevond, dat men hem slechts klaar water had gegeven, draaide hij het hoofd om, hetzelve buiten het bed werpende, waarop hij straks het schoteltje terug gaf.

De ongesteldheid, van welke dit belangrijk dier is aangetast, schijnt eene ontsteking te zijn in den onderbuik. Zijn oppasser denkt dat hij zal hersteld worden, en is voornemens, zijnen Aap aan te bieden aan hare Majesteit de Keizerin en Koningin, voor de Menagerie te Malmaison. Inmiddels heeft een bijzonder vriend des eigenaars van de Jocko den kranke wel een verblijf willen aanwijzen, die met zijn gezigt en gebaren zijne dankbaarheid schijnt te betoonen aan zijnen edelmoedigen gastheer.

Het is bekend, dat de Jocko's in de digte en afgelegene bosschen van Borneo hun verblijf houden; ook is deze op dat Eiland gevangen, van waar hij overgebragt is naar Isle de France, voorts naar Spanje, en eindelijk te lande naar Frankrijk. Deze laatste reis, in den winter ondernomen, heeft hem meer dan de lange zeetogten vermoeid, en zijn leven in gevaar gebragt.