Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

Waarnemingen, aangaande de groote nuttigheid van den belladonna-wortel in den kinkhoest. Door den Hofraad Widemann, te Eichstädt.

Veelmalen had ik het genoegen, bezwaarlijke aanvallen van Kinkhoest, met de Belladonna, volgens de manier van den Hofraad schaefer gebruikt, voorspoedig en snel te genezen; gelijk de volgende Waarnemingen, uit ontelbare meerdere van dien aard gekozen, kunnen toonen.

In het Voorjaar van 1803, wanneer deze ziekte zeer menigvuldig voorkwam, gaf ik aan een Meisje van zes jaren, hetwelk geweldig door dezen hoest, met brakingen enz. gekweld was, het poeder des Belladonna-wortels, driemalen 's daags tot vijf greinen, met suiker. Door deze, anderzins ongewoon groote gifte der Belladonna, ontstonden niet alleen geene kwade toevallen, maar reeds na verloop van twee dagen hielden de geweldige brakingen op; terwijl de hoest zoodanig verminderde, dat dezelve, bij dag, bijna verdwenen was, en zich slechts somwijlen, bij nacht, met groote tusschen-

[p. 359]

ruimten, openbaarde. Hierom liet ik nu vervolgens, alleen 's morgens en 's avonds, bij het slapengaan, eene gifte nemen; doch bepaalde mij, van wegen de aanhoudende beterschap, na verloop van vier dagen, alleen tot de avondgifte. Duidelijk bleek nu het nut, 't geen de Belladonna gedaan had; want de ziekte keerde eerlang weder, bijna met haar vorig geweld. Hierom gaf ik wederom twee giften op ieder dag; hetgeen ten gevolge had, dat de ziekte, na verloop van acht dagen, geheel was verdwenen.

Een ander Meisje van drie jaren was door deze kwaal reeds veertien dagen lang gekweld geweest, en wel in den geweldigsten graad, met zwaar braken enz. Morgens en avonds gaf men haar vijf greinen Belladonnawortel, door welks eerste gifte het braken reeds ophield, terwijl de hoest aanmerkelijk verminderde. In het vervolg nam de zieke nog twaalf poedertjes, onder welker gebruik de kwaal zoodanig afnam, dat er geene geneesmiddelen meer noodig waren.

Nog een ander Meisje, voor hetwelk ik het ergste vreesde, omdat het, in den geringen ouderdom van zes jaren, reeds tweemalen een uitterenden slijmhoest had gehad, werd, door die zelfde algemeene besmetting, zeer geweldig aangetast, en ontlastte een zeer overvloedig geel slijm. Aanstonds gaf ik haar het Belladonna-poeder, dagelijks drie keeren, tot 5 greinen, en voegde, bij ieder gifte, van wegen de voormelde complicatie, 8 greinen Benzoëbloemen. Alle avonden bekwam het kind eene aanmerkelijke hitte, met een blaauw aangezigt; welke toevallen eerst na verloop van vijf dagen verdwenen. Doch de zware hoest hield nog aan, en verminderde eerst na verloop van acht dagen, waarna dezelve ook allengskens verdween.

De in het laatst geval waargenomene hitte, met een blaauwrood aangezigt, welke blaauwheid zich somwijlen over het geheel ligchaam uitbreidde, werd menigmalen bij de kinderen, die aan den Kinkhoest snkkelden, waargenomen, wanneer men hun de Belladonna liet gebruiken; gelijk de Hofraad schaefer ook reeds had opgemerkt. Dit verschijnsel was eene waarschuwing voor den Geneesheer, dat, zoo de gifte der Belladonna niet reeds te groot was, dezelve ten minste nu niet behoorde vermeerderd te worden. Het komt ook hier, gelijk in alle gevallen, op de eigendommelijke geaardheid der Aan-

[p. 360]

doenlijkheid (Intitabilitas) aan, om de best passende gave van een zoo werkzaam Geneesmiddel te kunnen bepalen.

Dus werd een Kind van drie jaren, door het gebruik van één, ja van een half grein, zoo geweldig verhit en aangedaan, dat ik met het gebruik des middels moest ophouden.

Een ander Kind van één jaar bekwam, door alle twee uren een vierde van een grein te nemen, de vermelde hitte en blaauwroode kleur; terwijl zich bij een derde Kind, door tweemalen 's daags maar een vierde van een grein te nemen, dezelfde toevallen openbaarden. Bij het eerste Kind verdween die hitte enz., nadat men gedurende vijf dagen met het middel had aangehouden; doch bij het laatste moest men de gift, nog onder een vierde van een grein, verminderen.

In zoodanige gevallen, in welke ik de Belladonna in giften, kleiner dan van een grein, moest geven, schreef ik dezelve, eveneens als de Heer schaefer, in een Aftrekfel voor, het welk ik, met gepaste Wateren en Siropen gemengd, van tijd tot tijd; lepelswijze, of met eijerlepels, liet gebruiken, om de 2 of 3 uren.

Bij het gebruik der Belladonna verzuimde ik echter de overige geneesmiddelen niet, naarmate dezelve werden aangewezen. Veel gebruik maakte ik dus van Braakmiddelen en van Koortsbast. De Tinctuur van Spaansche Vliegen voldeed mij, volgens de aanwijzingen van hufeland, ook dikwijls zeer wel, in langdurige hoesten; doch de Middelen, door den Heer vogler, in het XVde Deel van het Journal van hufeland, als steeds voldoende, aangeprezen, schoon door mij bij vele Kinderen gebruikt, hebben geene de minste uitwerking gedaan. De Zinkbloemen deden zekerlijk meerder nut; doch de Belladonna overtrof alle andere hulpmiddelen in werkzaamheid.

Het is voorzeker aanmerkelijk, dat, niettegenstaande een zoo prikkelend narcotisch middel, in zulke groote giften, aan kleine Kinderen werd gegeven, daardoor geene nadeelige uitwerkselen, en zelfs niet eens de gewone verschijnselen, werden verwekt; terwijl er daarentegen dagelijks beterschap werd bespeurd. Edoch, wanneer wij in aanmerking nemen, dat, door de hevigheid der stuipachtige aanvallen van den Kinkhoest, het

[p. 361]

buitendien zoo zwak werkingsvermogen der kinderlijke ligchamen nog meer verzwakt wordt, zoo kan ons het achterblijven eener algemeene sterkere terugwerking der gezamenlijke bewerktuiging niet meer verwonderlijk schijnen: en er blijft ons niets anders over, dan de aangename opmerking der qualitative verandering, welke dit middel, in de beleedigde gevoeligheid van het zenuwgestel, ten voordeele der gezondheid, te wege brengt.

Om eindelijk nog nader te betoogen, dat de door mij gebruikte Belladonna-wortel geen krachteloos geneesmiddel was, gelijk mogelijk, uit de ruime giften van denzelven, vermoed zou kunnen worden, zal ik nog een verhaal van het volgend geval hier bijvoegen.

Door het vochtig en koud weder, hetwelk gedurende deze Kinkhoest-besmetting heerschte, werd een Jongetje van vier jaren door eene, met dien hoest niets gemeens hebbende, Verkoudheidskoorts aangevallen. Daarvan, in den beginne, niet overtuigd, en vreezende, dat de hier aanwezende hoest van een kinkhoestigen aard zou kunnen worden, oordeelde ik het veiligst, ook hier de werking der Belladonna, al ware het maar als een Voorbehoedmiddel, te beproeven. Ik gaf hierom aan dit Kind een lepel vol eener Belladonna-Mixtuur, die, in deze gifte, ongeveer de kracht van een grein zal hebben bezeten. Terstond daarop volgden donkerroode vlekken in het aangezigt, die wel naar Scharlakenkoorts-vlekken geleken, met eene vermeerderde volheid in den polsslag. Na verloop van twee uren herhaalde ik dezelfde gifte, waardoor de uitslag vermeerderd werd en zich over de geheele huid uitbreidde. Teffens werd de pols kleiner en rasscher, en de ademhaling bezwaarlijker; waarop een heftiger en langer durende aanval van hoest, dan tot hiertoe plaats had gehad, volgde, die teffens met brakingen verzeld ging. Wat later werd het Kind ijlhoofdig, zag dingen, die niet aanwezende waren, en gaf blijken van eene verhoogde kracht van geheugen, waardoor het zich dingen herinnerde, die lang vergeten waren; al hetwelk plaats had met verwijderde pupillen, en met wrijven aan den neus. Kortom, ik zag hier sterker, dan mij lief was, den geheelen omvang van de prikkelend-narcotische werking der Belladonna. In den namiddag waren deze toevallen op zijn ergst, en verminderden tegen den nacht. Ondertusschen had men, ge-

[p. 362]

durende den geheelen volgenden dag, nog werks genoeg, om dit Kind, door verzachtende en openende middelen, uit zijn' door konst verergerden toestand te redden.