Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 131]

Mengelgedachten over der menschen zeden en levenswijze.

(Ontleend uit The Life and Works of the Rev. Mr. medley.)

De Mensch is een gezellig wezen; aangename ommegang stort een saus over alles; het leven zou zonder denzelven vervelend wezen.

Gelijk wij niet enkel voor onszelven en de eenzaamheid geboren zijn, zoo zijn wij ook niet geschapen om steeds in eenen maalstroom van bezigheden, of in de vermaken der gezellige zamenleving, onszelven te vergeten. Wij moeten vooral leeren alleen te kunnen zijn. Hij, die zichzelven niet weet te onderhouden en in eenzaamheid vergenoegd te wezen, zal altoos de slaaf van anderen zijn, en, door laffe inschikkelijkheid, ten speelbal van hunne grilligheden strekken.

Voorspoed is veler val geweest. Dit ligt in de natuur der dingen. Tegenspoed is het beste behoedmiddel tegen trotschheid en zelfvertrouwen. Niets gaat vaster, dan dat rijkdom en magt nooit misbruikt worden, voor dat men een van beide verkregen heeft.

De Deugd neemt een aanvang met het verzaken van de Ondeugd, en de eerste stap tot Wijsheid is, geene Dwaasheid te plegen.

Zeer ligt vergeten wij onze misslagen, wanneer zij aan niemand dan onszelven be end zijn.

Zij, die naar de stem des Gewetens niet willen hooren, zullen het knagen van den worm des Gewetens voelen.

Hij is geen dwaas te achten, die laat vallen 't geen hij niet kan houden; wanneer hij verzekerd is, dat hij beloond zal worden met hetgeen hij niet kan verliezen.

Wij beminnen altoos de zoodanigen, die ons bewonderen; doch wij beminnen niet altoos, die wij bewonderen.

Wij oordeelen weinig lieden van verstand te ontmoeten, dan de zoodanigen, die met ons in begrippen overeenstemmen.

Zeldzaam belijden wij onze eigene onvolmaaktheden en gebreken, dan uit trotschheid.

Een mensch zou weinig vermaaks genieten, indien hij niet bij wijlen zichzelven vleide.

Mistrouw uzelven, en gij zult niet bedrogen uitkomen.

Een man van Vernuft kan zich dwaas aanstellen; doch een man van Oordeel heeft een Beschutsengel.

Gedraag uzelven zoo, dat elkeen op u vertrouwen stelt; doch vertrouw zelf weinigen.

[p. 132]

Het grootste gedeelte van de lastigheden des Ouderdoms is doorgaans toe te schrijven aan eene verkeerd bestede Jeugd.

Indien wij ons niet van tijd tot tijd afzonderen, en acht geven op 't geen wij gehoord, 't geen wij gezien, en 't geen wij zelve gedaan hebben; indien wij onszelven in 't verborgene geene levenslessen geven, en ons niet onttrekken aan de woelende en onrustige menigte, - is het bijkans onmogelijk, voor te komen, dat ons verstand en ons hart bedorven worden door eenen gestadigen ommegang met de wereld.

De geest van tegenspraak verandert de aangenaamste verkeering in de bitterste: wie zich daardoor laat beheerschen, kan niet missen aan de eene of andere zijde aanstoot te geven.

Elke Dwaas denkt dat hij vernuft heeft; doch een Wijze steunt op zijn verstand niet.

Stoutheid in 't spreken en 't voordragen van zijn gevoelen doet menigwerf een kleinverstandige voor een man van kloeken geest doorgaan; terwijl de zedige voorstelling eens kloekzinnigen niet gehoord of geteld word.

Op den reisweg des levens mist men niets rasser dan Opregtheid, en niets valt moeijelijker weder te bekomen; schoon het mangel daaraan de rijke en bittere welbron is van de meeste rampen dezes levens, het gebrek aan Opregtheid de Verkeering ten valstrik maakt, den Handel in Bedrog verkeert, en den Godsdienst een louter schaduwbeeld doet worden.

De zoodanigen, die een hart bezitten, vaardig en gereed om hulpe te verleenen, hebben regt, om de verkeerdheden, waaruit des Naasten ongelegenheid ontstaat, te bestraffen: zulks anderzins te doen, is onregt, en kan van wreedheid niet vrijgesproken worden.

Indien gij iemand ongelijk hebt aangedaan, erken zulks veeleer dan dat gij het verdedigt; langs den eersten weg wint gij vergiffenis, langs den tweeden verdubbelt gij het kwaad, en verzwaart uwe rekening.

In onze Gebeden zeggen wij: god, uw wil geschiede! maar wij meenen al te dikwijls onzen eigen; ten minste wij handelen in dier voege.

Wij moeten noodwendig onszelven in verwarring brengen, als wij alleen zien op 't geen wij verloren hebben; maar indien wij overwegen hoe weinig wij verdienen 't geen ons nog is overgebleven, zal ons misnoegen bedaren, en ons morren in dankzeggen veranderen.

Vermijd Gezelschap, 't geen noch nuttig noch noodzakelijk is, zoo veel mogelijk; vindt gij er u ingewikkeld, spreek weinig.

Stilzwijgen is wijsheid, waar spreken nood- en nutteloos is, en altoos veilig.

Laat in alle geschilvoeringen waarheid en geen zegepraal uw

[p. 133]

doelwit zijn: tracht veeleer uwen tegenstander te winnen, dan hem ten toon te stellen.

Niets doet meerder regts aan de Rede, dan bedaardheid in hem, die haar in zijne zaak gebruikt: want de Waarheid lijdt dikwijls meer door de hitte harer verdedigeren, dan van de bewijzen der tegenstanderen.

Vertrouw alleen op uzelven, en een ander zal u niet bedriegen; openhartigheid heeft somtijds het nadeel, doch nimmer het booze van bedrog.

Vrees en Winst zijn de groote bedervers des Menschdoms; en waar een van beiden heerscht, wordt het Regt geschonden.

Doorgaans verwaarloozen de Menschen, zichzelven te onderzoeken en te beproeven zoo als het behoort: want zij vreezen niets meer dan het gezigt van zichzelven, dewijl zij zich moeten schamen over 't geen zich aan hun oog opdoet.

Men neme het niet voor toegestaan, dat alles, wat van een Vriend komt, waarheid zou wezen; en even min, dat alles, wat een Vijand zegt, valsch zou zijn.

Het is dwaasheid voor een opregt handelend Mensch, te verwachten, dat zijne Vrienden hem zullen beloonen, of dat zijne Vijanden hem vergiffenis zullen schenken.

Hoe meer iemand zijn gevoelen klaar voordraagt, hoe aangenamer hij wordt den genen, aan wien hij zijne gedachten mededeelt. Veelvuldige waarneming heeft mij geleerd, dat, voor één Man die spreekt om verstaan te worden, er tien zijn, die spreken enkel om bewondering te verwekken.

Het is altoos gebrek aan verstand, 't welk iemand schuldig maakt aan vloeken en zweren. Iemand heeft te regt opgemerkt, dat tot deze dwaasheid en verkeerdheid geen mensch verzoeking heeft, welke voor verschooning pleit; dewijl geen mensch met eene vloekende en zwerende gesteltenis geboren wordt. Eenige weinige rammelende woorden, en klanken zonder zin zamengevoegd, maken iemand tot een uitgeleerd Vloeker en Zweerder.

Maar al te dikwijls is het gebeurd, dat de dwalingen van Godvruchtige Menschen grooter nadeel aan den Godsdienst gedaan hebben, dan de geslagenste Vijanden des Christendoms.

Indedaad is het eene smertvolle waarneming, dat vele menschen geen Godsdienst in 't geheel hebben; dat de meesten geen Godsdienst van zichzelven bezitten: want hetgene Godsdienst is enkel van Opvoeding, en die niet op Overtuiging rust, is de Godsdienst van een ander.

Menschen, die, te midden van zoo vele blijkbare oorzaken van verschil in Godsdienstige begrippen, besluiten geen

[p. 134]

Godsdienst in 't geheel te omhelzen, tot dat allen in Godsdienstgevoelens zamenstemmen, handelen even verstandig, alsof zij besloten nooit te eten, voor dat alle de klokken in eene groote stad, op 't zelfde oogenblik, twaalf uur sloegen.

Een Godgeleerde, over de oorsprongen der Atheïsterij handelende, merkt op, dat een hoofd vol ijdele en nietsbeduidende begrippen, een hart aantreffende vol trotschheid en eigenwaan, den mensch regtstreeks tot Atheïsterij vervoert.

Onverduldigheid kan niets goeds uitwerken, en brengt altoos heillooze gevolgen voort. Onverduldigheid heelt de wonden des rampspoeds niet, noch verzacht onze smerte; zij weert geen onheil, vergoedt geene schade, maar vermeerdert veeleer ons ongemak en verzwaart onze smerte; kwelt ons indedaad meer, en beschadigt ons geweldiger, dan het leed, waaruit die onverduldigheid ontstond. - De Rede leert ons overzulks het oefenen van geduld.

Wederzin en boezemleed kunnen op zichzelven niets goeds uitwerken.

Niets is zoo zeer te duchten als bestendige en onafgebroken Voorspoed: de menschen zijn, over 't algemeen, te slechter, naar gelange het hun altoos voor wind en stroom gaat; het is maar al te gemeen, dat onze ondeugden en voorspoedige levensomstandigheden met gelijken wasdom aangroeijen De Wereld doet ons het grootste kwaad, wanneer zij ons bestendig toelagcht.

Niets is zekerder dan de dag onzes doods, - en echter leven wij, alsof die de eenige onzekere ware.