Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 68]

Iets over het serail en den harem in Turkije.

(Uit j.e. beauvoisins, Notice sur la Cour du Grand-Seigneur.)

Het Serail en de Harem moeten onderscheiden worden. Een Serail in 't algemeen is een paleis; 't is het Persische woord, in de Turksche taal behouden; terwijl de Harem de gewijde plaats is, bij uitsluiting ter huisvestinge der Vrouwen bestemd. De eenvoudigste burgers hebben een Harem, maar alleen de voornaamste Heeren Serails. Elk mag in een Serail komen, doch niemand in een Harem, behalve het hoofd van het huis, hetwelk er geen manspersoon toelaat, zelfs zijnen Vader niet. Dit onderscheid is niet zeer algemeen bekend.

Het Serail, of paleis van den Grooten Heer, is van zeer groote uitgestrektheid, hoewel het er verre af is van zeven mijlen in den omtrek te beslaan, zoo als zommigen verhaald hebben.

De muren, welke het insluiten, zijn van zulk eene hoogte, dat niemands oog, wie hij ook zij, daarin kan doordringen. Deze omvang bevat Moskeën, tuinen en gebouwen, groot genoeg om twintig duizend zielen te huisvesten. De gedaante van hetzelve, uit zee gezien, is verrukkelijk; doch van nabij verdwijnen de koepels, de cijpressen, de minarets; het gezigt van dezen hoogen muur doet van schrik rillen; en die schrik neemt toe, als men, hetgeen dikmaals gebeurt, menschenhoofden, zoo even afgehouwen, op eenen mesthoop ziet liggen.

Het verdient opmerking, dat alle de Sultans in het Serail, of paleis, onmetelijke schatten begraven, bestemd om nimmer wederom het licht te aanschouwen. Het zoude eene schande voor den regerenden Vorst zijn, indien hij genoodzaakt ware, den schat zijns Voorzaats aan te raken. Bij het overlijden van elken Grooten Heer wordt zijne schatkamer gesloten, met het zegel van den Groot-Vizier verzegeld, en met gouden letters boven de deur geschreven: Schatkamer van Sultan N.N. Hieruit volgt, dat indien er sedert ma-

[p. 69]

homet den II, die het Grieksche Keizerrijk vernietigde, veertig Keizers geweest zijn, het Serail veertig schatkamers moet bevatten, die, door elkander, ieder voor het minst op zes millioenen Hollandsch geld geschat, eene somme van tweehonderd veertig millioenen gemunt goud zouden uitmaken. Voeg hier nevens de edele gesteenten, de kostbaarheden, de geschenken, aan alle de Turksche Keizers sedert driehonderd-vijftig jaren gedaan, de verbeurd-verklaarde goederen van bijzondere personen, Pacha's enz., en men zal den verbazenden schat niet kunnen berekenen, sedert meer dan drie eeuwen in het Serail begraven, zonder immer het licht gezien te hebben.

De Harem maakt een gedeelte uit van het Serail. Dezelve bevat de zeven tenten der zeven wettige Vrouwen van den Grooten Heer, ieder van welke hare tuinen, hare afzonderlijke vermaken, haar huis en hare slavinnen heeft. Alle, immers de meeste Reisbeschrijvers verhalen, dat de Groote Heer den zakdoek toewerpt aan die Vrouw, welke hij met zijn bijslaap wil vereeren. Dit verhaal is valsch: zie hier, wat tot die dwaling aanleiding kan gegeven hebben. Alle de Oosterlingen, in het algemeen, hebben de gewoonte, aan hunne vrienden, of aan de personen, die hen komen bezoeken, en wien zij eere willen betoonen, een geschenk te doen van neteldoeksche zakdoeken, met zijde of met zilver geborduurd: en de gewoonte van den Grooten Heer, of van ieder ander eigenaar van een Harem, die het maar eenigzins in zijne magt heeft, om aan de Vrouw, die bij hem moet slapen, een nachtzak te zenden, bevattende een vrouwen nachtgewaad, als hemden, onderbroeken, mutsen en geborduurde zakdoeken, kan de gebrekkig onderrigte reizigers in het denkbeeld gebragt hebben, dat de Groote Heer den zakdoek toewierp aan de Vrouw, welke hij met zijne gunst wilde vereeren.

Voor het overige wordt de Vrouw, welke hij bestemd heeft om hem te worden voorgesteld, door alle hare gezellinnen gevierd en gestreeld. Zij brengt den dag door in het bad, wordt van top tot teen bewierookt, en vervolgens bij den Sultan binnengeleid, die, der Vrouwen zat, door tijdverveling vermoeid, onbekwaam om te beminnen en zelfs om te begeeren, haar dikmaals naar den Harem terug zendt, zonder haar gesproken te hebben, omdat de luim, welke hem haar heeft doen ont-

[p. 70]

bieden, plaats heeft gemaakt voor een anderen luim, die van geen langer duur zijn zal.

De buitenste poorten van den Harem worden bewaard door driehonderd Zwarte Gesnedenen, die de leelijkste, de woestste en de onbeschoftste dieren zijn, die men met mogelijkheid zien kan. Zij leven onder elkander als wilde Zwijnen in een kot. Doch hun opperhoofd, Kislar Aga genoemd, geniet groote voorregten, een groot gezag, en dikmaals al het vertrouwen zijns Meesters. Hij is een groot Officier van het Keizerrijk.

Onder eene menigte ambtenaars van het Serail ontmoet men ook Stommen; deze oefenen zich voor de Moskee der Ichtoglans in de kunst om zich in de taal door teekens te volmaken; sommigen brengen het hierin zoo verre, dat zij zich niet slechts omtrent zaken van het dagelijksche leven doen verstaan, maar zelfs een verhaal kunnen doen van een voorval met deszelfs omstandigheden, of van hetgene zij van de fabelen der vroegste Mahometanen weten, en in het algemeen van alles, hetgene andere menschen met de tong kunnen uitdrukken.

Deze Stommen waren eertijds de uitvoerders der doodvonnissen. Zie hier eene der oorzaken, welke die gewoonte hebben doen afschaffen. Dgezzar-Pacha, onlangs als Pacha van S. Jean d'Acre overleden, liet dezelve in zijne tegenwoordigheid komen; en toen de firman hem was bekend gemaakt, schoot hij den bode met een pistool door het hoofd, deed het hem afhouwen, en het nevens de firman in een lederen zak pakken, en zond het naar Constantinopole. Dit slag van antwoord verhinderde niet, dat vijf of zes Capidgis-bachy elkander in deze boodschap vervingen, tot dat de Porte eindelijk het zenden van lieden moede werd, wier hoofden zij tot éénig antwoord ontving.

Een zekerder middel heeft men verzonnen, om zich van de Pacha's te ontdoen, welke in ongenade zijn vervallen: aan een anderen belooft en schenkt men den post des genen, van wien men zich wil ontdoen. Van hier dat de oudste dienaar of de naaste bloedverwant van den Pacha het hoofd zijns meesters of zijns vriends afhouwt, om zijn Pachadom te bekomen. Zulke lieden moeten een hoog denkbeeld hebben van de vriendschap en de dankbaarheid!

Dikmaals ontstaat er brand te Constantinopole; zie hier, wat de Heer beauvoisins deswege berigt. De Groote

[p. 71]

Heer, hoe willekeurig hij ook regere, is verpligt, zoo dikmaals er brand ontstaat, het zij binnen of buiten de stad, met zijne Bostangis zich naar den brand te begeven. Uit vreeze voor de morringen en scheldnamen des volks zoude hij niet durven thuis blijven: van hier dat in alle saisoenen, en ter aller ure bij dag en nacht, zoo dra zich brand openbaart, de Groote Heer daarvan wordt verwittigd, en er zich ijlings heen begeeft. Zoodanig is de willekeurige magt: Timet timentes, zegt tacitus; ‘hij vreest de vreezenden.’

Wil men een denkbeeld hebben van den eerbied, met schrik vermengd, welken des Sultans tegenwoordigheid inboezemt, de volgende anekdote zal daartoe kunnen dienen. De Groote Heer ging, op zekeren dag, uit het Serail, door eene der ijzeren poorten, die aan den zeekant uitkomen, alwaar hij moest scheep gaan. Een Capidgy (portier) in haast eene ijzeren traliedeur openende, beklemde de hand tusschen het traliewerk en den muur. De ellendeling loosde geen zucht. Zoo groot was zijne smert, dat hij buiten kennis werd weggedragen; bij het sluiten der deure vielen hem de vier vingers af. Eerder zoude hij gestorven zijn, dan eenig blijk van pijn te laten merken, om geene inbreuk te maken op de strenge wetten op het zwijgen, en niet nalatig te zijn in het betoonen van den eerbied, aan den persoon des Oppervorsts verschuldigd.

Het Serail wordt bewaard door ongeveer tienduizend man, die tegen een batailjon Europeanen niet zouden bestand zijn, doch die genoeg zijn om den diepsten eerbied in te boezemen aan het Constantinopolitaansche gepeupel, aan het zien van vreemde figuren niet zeer gewoon, en even min aan de niet minder vreemde kleederdragt van hetgene het binnenste wordt genoemd. De geringste Goujeat van het Serail, wanneer hij langs de straat loopt, matigt zich de houding en den gang van een Vizier aan; met fierheid, somtijds met verachting, behandelt hij de bewoners der stad, spreekt trotschelijk tot hen, en doet zich op den geringsten wenk gehoorzamen.