Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 485]

De Losbol, door August Lafontaine. Met Platen. Te Haarlem, bij F. Bohn. 1808. II. Deelen. In gr. 8vo. Te zamen 656 Bl.

De Titel van dit Werk lokt juist niet bijzonder uit; doch des Schrijvers naam bewijst reeds genoeg, dat men hier niets lezen zal, hetgeen de zedelijkheid eenigzins kan kwetsen. De Losbol, die hier geteekend wordt, is een der edelste menschen; en hoewel de oppervlakkige beschouwer van zijne daden hem voor een ligtzinnig loshoofd houden moet, zoo kent hem ieder Lezer, die van alles den zamenhang weet, voor een jongeling van de zuiverste en edelmoedigste beginselen, en draagt hij bij iedere daad goedkeuring en bewondering weg. Deze daden zijn intusschen dikwijls zoo geheel en al van dien aard, en hij zoo zeer tot het weigeren van opheldering gedwongen, dat ook de harten, die hem het meest liefhebben en vereeren, hem moeten miskennen en zijne braafheid betwijfelen; er zijn zoodanige booswichten in 't spel, dat de Lezer gedurig in angst is voor de uitkomst, en zich herinneren moet: ‘ik leze een' Roman,’ om aangaande die uitkomst gerust te zijn; terwijl intusschen zich eindelijk alles schikt, hij tot het toppunt zijner wenschen komt, en de boosheid haar loon ontvangt.

Intusschen, hoezeer wij de uitmuntende beginselen, den standvastigen zedelijken moed, en den werkzamen menschlievenden geest van dezen Losbol met geheel ons hart goedkeuren, zoo kunnen wij echter zijn voorbeeld niet in ieder opzigt en zonder uitzondering aanprijzen ter navolging. Het verteren namelijk en besteden, al is 't dan ook met het menschlievendst oogmerk, van zoo vele duizenden, door eenen jongen mensch, die zich daarenboven aan geene vaste beroepsbezigheden of ambt naar 't schijnt verbond, maar eenvoudig en ruimschoots, edelmoediglijk, aan den man hielp, hetgeen anderen voor hem gewonnen hadden of nog werkelijk wonnen, is juist niet navolgenswaardig voor iederen Lezer, en waarlijk tegenwoordig althans in Holland ook maar voor weinigen doenlijk; en, al kwamen de vroegere dagen van winst en voorspoed hier nog eenmaal terug, op die wijze zou men er dóór raken, al had men, zoo als men zegt, een Konings goed! - Over 't geheel speelt en handelt men in dezen Roman op zoodanig eene wijze met honderden en duizenden, dat wij de Duitsche namen voor verzierd houden moesten, indien wij ons de geschiedenis als werkelijk gebeurd wilden voorstellen, en niet weten zouden, in welken hoek der wereld wij die rijke landen konden opzoeken. Onder de uitmuntende spreuken in dit Werk behoort ook deze: ‘tot liefde behoort, God dank! alleen een hart, geen goud;’ en wij wenschten wel, de Schrijver

[p. 486]

had dit denkbeeld steeds doen uitkomen, en alzoo zijne voorbeelden meer algemeen bruikbaar ingerigt. De Hollandsche Vertaler had dit, al ware 't hier en daar door eene aanteekening, wel mogen aanstippen en ook wel een weinig mogen verhelpen. - Het wordt tijd, dat de Hollander leere, ook zonder veel geld, menschlievend en weldadig, groot en edel te handelen!

Overigens is geheel dit Werk in lafontaine's bekenden geest; de liefhebbers van zijne schriften herlezen ook dezen Roman meer dan eens met een nieuw genoegen, en vinden de vele en groote onwaarschijnlijkheden door de vele en uitmuntende schoonheden overvloedig vergoed.

Ziet hier een huisselijk tooneeltje, hetwelk deze keurige Schrijver altijd zoo meesterlijk teekent: - Een der handelende personen herinnert zich, in eenen brief aan zijn' vriend, aan zijne vroegere en eerste liefde; verhaalt, hoe hij zijn meisje 't eerst aantrof bij 't opgaan van een' luchtbol; hoe hij met haar in kennis kwam; hoe zij in 't gedrang van hare moeder af raakte, en hij haar te huis bragt. Geheel 't schoone verhaal is te uitvoerig voor ons bestek; dan 't volgende willen wij mededeelen:

‘Daar trad ik binnen, lieve Pastoor, in het eenigste vertrekje, waar de zindelijkheid mij uit elken hoek te gemoet lachte; de zindelijkheid, en eene vergenoegde armoede, die reeds op netheid en opschik denkt. De moeder keek hare dochter in eens voort aan; zij had de vraag op de lippen: was mijn Heer ook bescheiden? Maar de dochter had hare geheele vrees vergeten. Zij vertelde van al de heerlijkheden van hare vaart, van de gondels met muzijk, en nu onder de bescherming van de eerwaardige moeder, met zoo veel vertrouwen op mij, met zoo veel dankbaarheid, met zoo veel lieftalige goedheid, dat toch ook de moeder opgeruimd werd. Zij was de Weduwe van een' Dorpsprediker, die van 't klein vermogen, 't welk haar Heer zaliger, (zoo noemde zij haren man,) van wien zij met eene levendige liefde sprak, van zijne kleine bezolding gespaard had, en een klein weduwen inkomen, leefde.

De dochter had terstond haar breiwerk in de hand. Mijne koets bleef zoo lang weg, dat ik allen tijd had, mijne beide luidjes regt gemeenzaam met mij te zien worden, en te bespeuren dat lotje een meisje van geest was, die slechts niet beschaafd was.

Waar komt 't van daan, lieve Pastoor, dat ik mij altijd in de kleine beperkte huishoudingen van schuldelooze menschen zoo wel bevonden heb? - Het naaikussen onder het spiegel, en daarbij een almanak, aan een fraai rood lintje hangende, trok mijn oog tot zich. Ik vertoefde met genoegen op eenige kopjes, die op eene tasel stonden, en tusschen dezelve een paar porseleinen beeldjes.

Mijne koets kwam mij veel te vroeg. Ik hale u nog eens

[p. 487]

weder af, zeide ik tegen de moeder, tot een speeltogtje te water. Zij deden mij beide uitgeleide aan de koets, en lotje reikte mij de hand tot afscheid. Ik reed het Paleis voorbij, dat verlicht was. Bij den hemel! riep ik, als er maar half zoo veel geluk in alle deze zalen was, als in dat enge vertrekje, dan was 't toch iets. Onze Dames zouden meesmuilen, als zij van den Heer zaliger hoorden; maar ik zou willen wedden, dat hij al zalig was toen hij leefde, en zijne vrouw daarbij.’