Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 462]

Onomasticon poëticum, in primis Virgilii, Horatii ac Ovidii, in usum juventutis, Masis operam dantis, cura G. Dorn Seiffen, J.U.D. Gymnasii Hieronymiani, quod veteri ad Rhenum Trajecto est, Praeceptoris. - Trajecti ad Rhenum, ex officina J. van Schoonhoven. MDCCCVIII.

De geleerde en werkzame dorn seiffen, van wiens hand wij onlangs eene vrij wel geslaagde Overzetting eeniger Lierzangen van horatius ontvangen hebben, geeft ons, in het bovenstaande Boek, een overtuigend bewijs van zijne aanhoudende en naauwkeurige beoefening der beste Latijnsche Dichters, en van zijne zucht, om de lezing daarvan voor eerstbeginnenden meer en meer gemakkelijk te maken. Door hem zelven eigenhandig verzocht zijnde, om dit werk te recenseren ten opzigte van het nut, taal, stijl en orde, gaan wij daaraan voldoen.

Wat dan het nut aangaat; hiermede wordt zeker niet de vraag bedoeld, of het boek ter bereiking van het voorgestelde oogmerk nuttig kan zijn, maar wel, of door het verschijnen van dit boek eene behoefte vervuld is, en of het dus noodzakelijk was. Dat dit de meening is, bewijzen deze woorden uit de Voorrede: quamquam enim hunc in finem duos in primis libros, alterum Bibliothecam classicam, alterum Torrentini parvum Dictionarium adesse haud ignoro; tamen, quod horum neuter huic commodo sufficiat, inutilem laborem suscepisse minime mihi visus sum. Wij moeten bekennen, het hierin met den Schrijver niet volkomen eens te zijn, maar de geheele onderneming, bij het bestaan der beide genoemde werken, voor tamelijk overtollig te houden. De Recensent kan ten minste voor zich opregtelijk verzekeren, noch als leerling, noch als onderwijzer, immer de behoefte van zulk eene handleiding te hebben gevoeld. En waarom ook? De patronymica en gentilia zijn wel in de beide genoemde werken, immers doorgaans, niet te vinden: doch zouden dezen voor den leerling niet zelden moeijelijker zijn, dan de eigene namen zelve, gelijk de Heer dorn seiffen zegt? Wij meenen, neen. Vooreerst, kan eene algemeene, en door den onderwijzer van tijd tot tijd herhaalde en met voor-

[p. 463]

beelden opgehelderde en gestaafde aanmerking, waardoor de leerling omtrent de gewoonte der Dichteren, van in plaats van de eigene namen dikwijls patronymica en gentilia te gebruiken, gelijk ook omtrent derzelver doorgaande formatie, onderrigt wordt, hier zeer veel afdoen. Ten tweede, moet men in het oog houden, dat leerlingen, die nog zoo weinig gevorderd zijn, dat zij inderdaad bij de patronymica en gentilia zwarigheid ontmoeten, nimmer het dagelijksch onderrigt van hunne onderwijzers missen, en daardoor telkens alle de bij hunne eigene voorbereiding overgeblevene zwarigheden uit den weg geruimd zien. - Doch, al zijn de bedoelde zwarigheden grooter, dan wij gelooven; dan nog zouden wij van oordeel zijn, dat het boek daarom had kunnen achterblijven, dewijl men het den leerlingen niet al te gemakkelijk moet maken. Dit bevordert niet alleen de natuurlijke traagheid van velen, maar maakt ook alle eigen nadenken overbodig, en is dus dubbel schadelijk. Wij kunnen het nut van dit werk om deze redenen niet erkennen. - En zelfs toegestaan, dat een dergelijk boek eene behoefte was, en dus de vraag, door den Schrijver zelven niet bedoeld, en daarom door ons verworpen, of namelijk het boek ter bereiking van het voorgestelde oogmerk nuttig kan zijn, aangenomen; dan komt ons het plan des werks te bekrompen voor, en wij meenen, dat, behalve virgilius, horatius en ovidius, ook catullus, tibullus en propertius hier in aanmerking hadden moeten komen. Immers, wij kunnen het niet goedkeuren, dat op de Latijnsche Scholen, althans in groote steden, niets van de drie laatstgenoemde Dichters zou gelezen worden: en de uitmuntende r. van ommeren schijnt ook van dit gevoelen geweest te zijn, toen hij in zijne Anthologia vrij wat uit alle drie deze Dichters overnam. Nu geve men den leerling, schoon dit boek bezittende, eens de derde Elegie van het vierde Boek van propertius, door van ommeren met reden in zijne Anthologia overgenomen, te lezen, en hij zal bij het 20 en 21 vers:

Dignior obliquo funem qui torqueat Ocno,

Aeternusque tuam pascat, aselle, famen.

even weinig met dit Onomasticon te regt komen, als met het parvum Dictionarium Torrentini, maar de Bibliotheca

[p. 464]

classica of iets dergelijks moeten ter hand nemen. Uit dit alles besluiten wij, dat het nut van dit boek den prijs, waarvoor het verkrijgbaar is, niet opweegt.

Doch laat ons de nuttigheid der onderneming onderstellen, en zelfs aannemen, dat het min uitvoerig plan des Schrijvers doelmatig zij; dan valt te beoordeelen, of het werk, naar het genoemd bekrompen plan, wel zij ingerigt, dat is, volgens de woorden des Schrijvers, of taal, stijl en orde te roemen zijn. Te dezen aanzien moet ons oordeel gunstiger uitvallen. Wij hebben den letter A doorgeloopen, en niets gevonden, 't welk, wat de taal betreft, onzes oordeels, berisping verdient. Tegen den stijl hebben wij, op genoemden letter, een paar aanmerkingen te maken. Op het woord Academus lezen wij: fuit civis Atticus, qui mille passus ab Athenis amoenissimos hortos possedit, qui locus nemorosus postea academia dictus est, ubi Plato, qui prope habuit aedes, primus philosophiam docuit. Niemand, dunkt ons, die eenig gevoel van stijl, en vooral van Latijnschen stijl heeft, zal alle de hier voorkomende relativa verdragelijk kunnen vinden. Van acrisius heet het: fuit Argivorum rex, Abantis ex Ocalia silius, Danaës pater, Persei avus, cui quum Oraculum, se nopotis manu interiturum, respondisset, etc. Hier heeft de zucht tot kortheid den stijl bedorven. Se kan, gelijk van zelf spreekt, op oraculum niet slaan; en evenwel laat de aard der Latijnsche taal niet toe, dat het op cui, dat is, op acrisius, slaat. Tegen de gevolgde orde kunnen wij niets inbrengen.

Bij het nazien van gemelden letter A zijn ons nog een paar misslagen voorgekomen, waarvan echter de eerste misschien eene drukfout is. Op het woord achemenides lezen wij: unus ex Ulyssis sociis, qui, cum trojam iter faceret, etc. Dit moet zeker zijn: cum troja iter faceret. (Doch in allen gevalle is de stijl van dit Artikel niet zeer juist). Op het woord actiacus heet de later genoemde augustus nog octavius, schoon hij reeds verscheiden jaren te voren, als aangenomen Zoon van julius caesar, niet meer octavius, maar octavianus genoemd was.

Wij hopen, in weêrwil van ons oordeel over de noodzakelijkheid van het boek, dat een goed vertier en niet onoordeelkundig gebruik het welgemeende doel des Schrijvers bevorderen zullen.