Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 412]

Leerrede over Psalm CXII: 9, gehouden in de Joodsche Kerk te Groningen, op Zondag den 25 Jan. 1807, bij gelegenheid der gedane oproeping van zijne Majesteit den Koning van Holland, ter milddadige ondersteuning, voor de, op den 12 Jan. 1807, zoo zeer ongelukkig geworden Inwoners der Stad Leijden. Door den Wel Eerw. zeer geleerden Heer Samuël Berenstein, Opper-Rabbijn der Joodsche Gemeente te Groningen. Met eene Voorrede en Inleiding. Uit het Hoogduitsch vertaald, door S.J. van Coevorden. Te Groningen, bij H. Eekhoff, Hz. In gr. 8vo. 45 Bladz., behalve het Voorwerk.

Eene Leerrede van eenen Joodschen Leeraar is een zeldzaam verschijnsel, en moet natuurlijk de opmerkzaamheid gaande maken, - maar behoort ook met toegeeflijkheid beoordeeld te worden, uit aanmerking dat men bij eenen Joodschen Godgeleerden niet die oefening in de Redekunst verwachten kan, welke men van iederen Christen-Leeraar verlangt. Evenwel hebben wij deze Leerrede niet zonder genoegen gelezen, en onzes oordeels verdient dezelve wel niet de eerste, maar ook geenszins de laatste plaats onder het aantal van Predikatien, betrekkelijk Leijdens Ramp, in het licht gegeven. Zonder eenig inmengsel van hetgeen de Joodsche denkwijze karakterizeert, vervat dezelve aanmoedigingen tot deugd in het algemeen en tot weldadigheid in het bijzonder, met toepassing op den deerniswaardigen toestand der ongelukkige Leijdenaren. Eene logische verdeeling vindt men in dezelve niet aangewezen en ook niet gevolgd: veeleer schijnt de Leerrede zoo op 't papier gesteld, als de denkbeelden, zonder kunstmatige rangschikking, bij den Schrijver opkwamen. Maar juist dit minder oordeelkundige doet 's Mans welmeenenden ijver te sterker uitblinken, waarvan ook zijn bloeijende, doch niet genoeg beschaafde stijl, ten bewijze verstrekt. - In eene Inleiding (welke echter niet tot de Leerrede behoort, maar geheel op zich zelve staat,) handelt de Schrijver over de vereischten in eenen Leeraar, waartoe hij bijzonderlijk de Menschkunde rekent. De Dorpsleeraar moet, volgens

[p. 413]

hem, ook bedreven zijn in de Landhuishoudkunde en in de Geneeskunst. Het eerste stemmen wij toe, en het tweede, schoon niet noodzakelijk, achten wij zeer nuttig en wenschelijk. Doch dat de Eerw. berenstein de uitlegkunde der H. Schrift van den Predikstoel wil verbannen hebben, hieromtrent kunnen wij hem onze toestemming niet geven. Een' Tekst blootelijk als eene spreuk aan het hoofd eener Leerrede te plaatsen, zonder van denzelven eenig verder gebruik te maken, is eene zoo geheel verkeerde handelwijze, (strijdig bovendien met de instelling van het Predikambt en de oorspronkelijke gewoonte in de Joodsche en Christen Kerken,) dat dezelve tegenwoordig door de beroemdste Leeraren onder de Christenen wordt gewraakt, en men daarvan allengs meer en meer terug komt. Indedaad de uitlegging der Schriftuur is een voornaam oogmerk der openbare Leerredenen, en men heeft aan die Predikwijze den voorrang te geven, volgens welke niet alleen het onderwerp, maar ook de verdeeling der Leerrede, uit den Tekst genomen wordt. Immers zulks geeft den Toehoorder groot gemak in het nagaan en onthouden der Leerrede, en verschaft den Predikant veel verscheidenheids in de behandeling van het zelfde onderwerp bij verschillende gelegenheden.

In de Voorrede belooft de Eerw. berenstein de uitgave van eenige Leerredenen en ook van andere Schriften. Zijne Brieven over de gesteldheid, staat en cultuur zijner Geloofsgenooten, zien wij met verlangen te gemoet; doch raden zijnen Vertaler, zich alvorens wat meer te oefenen in de Nederduitsche Taal, bijzonderlijk in de woordvoeging.