Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

Kan het Christendom zegevieren? Of Berich(g)t van twee Mondgesprekken, gehouden met den Schrijver van het Παναχειον, den Heere S.V.L., door Dirk Cornelis van Voorst, Predikant te Amsterdam. Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. 1808. In gr. 8vo. 97 Bl.

Bij gelegenheid dat wij zoo menig woord over den beruchten Lierzang: ‘Leidens Ramp geene Godsstraf,’ lezen en hooren moesten, viel ons de Tweestrijd tusschen gymnastes en Kapitein tripet uit den Tristram gedurig in; en wij vereenigen ons hartelijk met yorick, als hij zegt: Ik wenschte wel, dat er niet een polemisch Godgeleerde in het Koningrijk was; een once prakticale Godgeleerdheid is meer waardig dan eene geheele scheepslading van alles, dat hun Wel Eerwaardens (en wij voegen er hun Wel Edelens bij) in vijftig jaren kunnen schrijven. - Er moet verteld zijn, dat de Heer van voorst een mondgesprek, ingevolge zijne uitnoodiging daartoe, over den genoemden Lierzang gehouden had, en daarin ad terminos non loqui was gebragt; hij vindt zich verpligt, dit gerucht te logenstraffen. Met E.S., de Dichter van dien Lierzang, schijnt de zaak nog niet afgeloopen; hij is nog niet komen opdagen, en, zoo hij zich niet aanmeldt, zal de Hr. van voorst (zie bl. 15) ten zijnen aanzien hoogstwaarschijnlijk bij eene of andere Regtbank of het Gouvernement reparatie van eer zoeken, hierin bestaande, dat hij verpligt worde tot een mondgesprek, en wanneer blijkt dat hij 's mans orde valschelijk heeft beschuldigd, dat hem daarover niets

[p. 324]

kwaads moge wedervaren, dat het hem vergeven worde, terwijl de Hr. van voorst (en zoo hij vertrouwt zijne geheele orde) voldaan zal zijn, wanneer de man verklaart: ‘de Christen-geestelijken zijn geene huichelaars.’

In het thans voor ons liggend boekje berigt ons de Hr. van voorst, dat hij eerst een onverwacht bezoek ontving van den Heer S.v.L., Dichter van het Panakeion, en nog een vriend W.G.; (dit eerste gesprek kon intusschen weinig afdoen;) dat er vervolgens, in eene vrije kamer in een Koffijhuis in de Kalverstraat, een nader mondgesprek gevolgd is, waarbij, behalve de genoemden, de Heeren J.F.H. en Mr. J.K. tegenwoordig waren, gelijk ook de Hr. van voorst drie vrienden, doch enkel als getuigen, medebragt, terwijl men ook zijn' zoon daar bij toeliet. Dan ook nu werd er niet veel belangrijks verhandeld. Men bepaalde het onderwerp des gespreks, - het Panakeion, hetwelk van voorst zou aantoonen dat van allen grond was ontbloot. Men las couplet voor couplet, en nam de aanteekening dáár op, waar op dezelve gewezen was. Op iedere stelling, die de Hr. van voorst daarin vond, was het antwoord, dat het satyre, burlesque was. Vrij lang en vervelend genoeg, immers voor ons, die het lezen moesten, werd het gesprek op die wijze gerekt. Eindelijk bragt Mr. J.K. (de Schrijver der Brieven van Sophia aan Mr. R.F.) het op den Lierzang, zeggende onder andere: ‘de Wijze van Nazareth heeft zich naar vooroordeelen geschikt; leefde hij nu, hij zou geheel anders spreken. - Ik stelle mij in de plaats van E.S., gij hebt dien uitgenoodigd, derhalve gij moet dit mijn stelsel weerleggen.’ Over deze verpligting van den Hr. van voorst kwam men nu in woordenwisseling. Intusschen was het reeds bij elf ure in den nacht geworden; en hoewel de Hr. van voorst zich ongehouden rekende, om met Mr. J.K., vooral thans, een mondgesprek over den Lierzang van E.S. te houden, zoo verklaarde hij zich daartoe op eenen anderen tijd genegen; en men maakte afspraak: Mr. J.K. zou in zijne Brieven van sophia met de pen die stellingen aanwijzen, welke men behandelen zou; de Hr. van voorst zou zijne bedenkingen daartegen in geschrift opgeven, en dan zou men met den eersten den tijd bepalen tot een nader mondgefprek. Van voorst heeft intusschen nog niets ontvangen; hij dringt er nu wederom nader op aan, en

[p. 325]

verlangt zeer ernstig zoodanig een mondgesprek, ook met den Heer J.F.H. en den Heer S.v.L., in 't openbaar, of althans onder vele getuigen; hij vertrouwt, de Consistoriekamer in de Nieuwe Kerk zal hem daartoe wel worden vergund.

Dit is, voor zoo veel wij ons na de pas geëindigde lezing herinneren kunnen, nagenoeg de inhoud van dit Berigt; had het gerucht dan vermeld, dat de Hr. van voorst overwonnen was, hij meldt ons het tegendeel, wat het Panakeion en den Heer S.v.L. betreft, immers zoo deze Heer en E.S. zich aan geen nader mondgesprek wagen; hij zal dan blijven uitroepen: ‘Het Christendom heeft gezegevierd, de Christen-geestelijken zijn geene huichelaars, de aanvallers op dezelven, E.S. en S.v.L. met de hunnen, zijn totaal verslagen!’

De Lierzang van E.S. en de stellingen van Mr. J.K., die het voor E.S. opnam, werden alzoo nog niet behandeld; en hoewel wij de redenen, die de Hr. van voorst opgeeft, waarom hij in den laten avond daar niet aan wilde, laten gelden, zoo is dit toch jammer voor zijn E., die op zulk een mondgesprek zoo bijzonder gezet is. Want het ‘Fronte capillata, cet.’ zal hier nu ook wel bewaarheid worden, zoo als wij vermoeden. Mr. J.K. had zich reeds in postuur gesteld, en wilde volstrekt dien avond nog aan den slag; dan de Hr. van voorst had dien avond geleerd, hoe zulk een mondgesprek moest gehouden worden, wanneer men waarheid zocht, dat de punten duidelijk moesten opgegeven, en dan een juist verbaal van het mondgesprek moest gemaakt worden, opdat men dan, door eeuwig te retireren, niet alles ontduiken kon. Ook was het toen reeds te laat; de Hr. van voorst wilde niet door ontijdig uitblijven ongerustheid in zijn huis verwekken, en een slecht voorbeeld van ongeregeldheid aan zijne huisgenooten geven.

Het verband tusschen den titel, ‘kan het Christendom zegevieren?’ en den inhoud van dit boekje, is ons duister; maar in zoo verre men, bijaldien het nader meer openlijk mondgesprek, tegen ons vermoeden, eenmaal nog gehouden wierd, en bijaldien de Hr. van voorst in hetzelve, ongedacht en onverwacht, dit spreekt van zelve, eens mogt te kort schieten, - in zoo verre men, zeggen wij, in dat geval, zich bevoegd mogt tekenen het besluit op te maken: ‘het Christendom kan niet zegevie-

[p. 326]

ren,’ - verklaren wij nu voor alsdan daartegen wel ernstig te doen protest, met verzoek om het van dezelfde kracht en waarde te rekenen, alsof het in het daar te houden Verbaal ware ingevoegd, terwijl wij het hier in onze Letteroeseningen reeds vooraf bij het geëerd Publiek aanmelden.