Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

[p. 289]

Geschied- en Staatkundig Tafereel der Lotgevallen van Frankrijk, van de vroegste tijden af, tot aan den dood van Lodewijk den XVI, vergezelt(d) met eene vlugtige beschouwing der Wetenschappen, Kunsten en Gebruiken in die Eeuwen, door Mr. Frfd. Wilh. Gordon. Te Zutphen, bij H.C.A. Thieme. In gr. 8vo. 243 Bl.

Geen mensch zal den Heer gordon betwisten, dat een terugzigt op het voorledene gemakkelijker en zekerder toegaat, dan zich te wagen in het wijde en onafzienbare veld van het toekomende. 't Was de overweging hiervan, welke hem aanporde, om de Gedenkboeken der eeuwen op te slaan, ten einde die Natie, welke thans de hoofdrol speelt op dat treffend Tooneel, 't welk wij in Europa vertoond zien, nader te leeren kennen. - Hij voelde daartoe een nieuwen prikkel, nadat hij dezelve, als 't ware, in haar eigen element beschouwd, en hare Nationale voortbrengsels, in den loop der eeuwen uitgeleverd, van nabij had gadegeslagen. - Hieruit nu, zegt hij, werd eene korte schets geboren, welke door eene bijzondere aanleiding in een uitgebreider tasereel hervormd is, en daarbij tevens bestemd werd, om door den druk in de wereld te verschijnen.

Na, in weinige bladzijden, iets vermeld te hebben van de oude Lands-, Volks- en Regeringsgesteltenisse, geeft hij eene Tijdrekenkundige Tafel der Koningen, die het Rijk der Franken bijkans veertien eeuwen bestuurd hebben; zij maken het getal van zes-en-zestig uit, en zijn uit drie verschillende Stammen voortgesproten; met het jaar van den aanvang en de opgave van de jaren, in welke de drie Stammen, de Merovingische, de Karlovingische en de Kapetische, geregeerd hebben.

Voorts verdeelt hij de ten toonspreiding van Frankrijks Lotgevallen in vijf Tijdperken. - Het eerste Tijdperk bevat het aanwezen van den eersten Frankischen Stam. - Het tweede vangt aan met pepyn, het hoofd des tweeden Stams, en strekt zich uit tot aan den dood van lodewijk den V, den laatsten Koning van dien Stam. - Met de troonbeklimming van hugo kapet vangt het derde Tijdperk aan, en loopt af met de rege-

[p. 290]

ring van karel den schoonen. - Filips van valois opent, als de eerste Vorst uit een nieuwen tak, het vierde Tijdperk, 't welk met het verdorren van dien tak besloten wordt. - Het vijsde neemt een begin met de troonverhefsing van hendrik den IV, den eersten Koning uit de Familie van Bourbon, en loopt af met het ombrengen van lodewijk den XVI.

Welk een voorraad van schrijfstoffe leveren bijkans veertien Eeuwen en zes-en-zestig Koningen op! Zulks te verwerken in 243 bladzijden, geeft voor 's hands te kennen, dat het beknopt en ineengedrongen moet zijn, en ook de beschouwing der Wetenschappen, Kunsten en Gebruiken, op den Titel vermeld, met waarheid den naam van vlugtig mag dragen. Dan ook hoeveel verschillen zij van de meesterstukken, die een robertson ons in de Historie van karel den V leverde!

Wel is waar, onder dit aantal Koningen, zijn er niet weinige, die voor 's Heeren gordon's Tafereelen geene of geringe stoffe aanboden; doch hoe velen verdienden eene gezetter en meer uitvoerige schildering, zou het Tafereel aan het voorwerp beantwoorden! De korte schets, van welke de Schrijver spreekt, als hier in een uitgebreider Tafereel hervormd, moet wel zeer kort geweest zijn.

Veelal zijn de Karakter-opgaven den Vorsten voegende. Doorgaande komen de Priesters en de Vrouwen er slecht af; doch verdienen die, welke wij hier ontmoeten, een beter lot? De Schrijver, wel verre van te hunnen opzigte de trekken te verzachten, bedient zich van de sterkste; en, of het niet genoeg ware dit in den Tekst te doen, dient eene menigte van ophelderende aanteekeningen aan den voet der bladzijden, om dit alles nog in klaarder dag te halen, en door Aneedotes het reeds stekende nog stekender te maken. Dit zal het grootste gedeelte der Lezeren wel gevallen; die saus smaakt veler verhemelte. Of zulks anderzins in die ruimte aan een Geschied- en Staatkundig Tafereel voege, is eene andere vraag; eene vraag, waarop strikte oordeelkunde misschien neen zou antwoorden. Dan men hebbe den smaak eens Schrijvers iets toe te geven.

Wat den stijl en de wijze van voordragt betreft, deze is zichzelven niet zeer gelijk; nu eens deftig en aan den sierstijl grenzende, dan laag vallende. De taal is ver-

[p. 291]

re van geuischt. De geslachten zijn geenszins zoo zeer in acht genomen, als men hedendaags doorgaans aantreft en met reden verlangt, daar de hulpmiddelen, om zich voor grove misslagen in dit geval te hoeden, zoo gereed voorhanden zijn, en niet mogen verwaarloosd worden van eenigen Schrijver. Te meer heeft deze ongelijkheid van stijl en onzuiverheid in taal ons getroffen, dewijl de Heer gordon uit een en ander ons is voorgekomen, den aanleg, om eenpariger en zuiverder werk te leveren, niet geheel te ontbreken.