Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1808

Ernst en Falk. Gesprekken voor Vrijmetselaren. Naar het Hoogduitsch. Amsterdam, bij J.S. van Esveldt-Holtrop. 1807. In kl. 8vo. 50 Bl.

De talrijke alom verspreide en alom vereenigde Broederschap der Vrijmetlelaren trok reeds eeuwen lang een' ieders opmerkzaamheid; en nog blijft derzelver doel voor den ongewijden een raadsel. Het gelukte, naar het schijnt, den schrandersten waarnemer nog nooit, den sluijer op te ligten, en, ofschoon het Genootschap toch ook wel een en anderen valschen Broeder gehad heeft en hebben zal, nog nooit werd door een van deze het geheim verraden; of het moet dan al aanstonds gelukt zijn, omtrent zoodanige ophelderingen het algemeen weder in de war en in het onzekere te helpen. Zoo is er dan misschien in het geheel geen geheim, noch bedoeling? maar daartoe telde de Broederschap en telt zij nog een te groot aantal verlichte waardige leden onder zich; en deze ontwijfelbare daadzaak doet ook het vermoeden vervallen van verkeerde, zedelooze bedoelingen; terwijl de groote hoop, het grootste gedeelte der Metselaren, losheid van zeden en beginselen bij velen, die toch ook Broeders zijn, als Broeders aangenomen en op den duur geduld worden, het ernstige, algemeen nuttige en zedelijke dezer stichting toch ook wel zeer doen betwijfelen. - Het moet wel waar zijn, dat er eenig doel, een groot en gewigtig doel, met deze stichting werd beöogd; maar dit doel moet slechts aan zeer weinigen bekend geweest zijn en nog zijn; omtrent dit doel moet men niet alleen de Broeders van den minsten, maar zelfs die van den hoogsten graad, onkundig kunnen houden, des begeerende, of althans hen kunnen misleiden; en er is misschien menig Grootmeester van den Stoel, die om-

[p. 14]

trent het echte der Metselarij en hare bedoeling even onzeker is als wij, die niet zijn ingewijd. Het is een groot werktuig, door weinigen bewogen, en waardoor men dan zoo nu en dan eene algemeen nuttige, schitterende daad kan uitvoeren, zonder dat zulks voor de eerste en oorspronkelijke bedoelingen nog iets bewijst. Nadeel voor Kerk of Staat wachten wij van zoodanige machine niet; de Mensch is toch geen enkel werktuig, en verlaagt zich daar maar zelden toe; iets van het plan en de strekking van hetzelve wordt dan vóór de uitvoering aan een te groot aantal bekend; ieder heeft zijn bijzonder inzigt, betrekking, en beginsel, dat hem terughoudt; het plan lekt noodwendig uit, en moet mislukken. Om even dezelfde redenen wachten wij er ook het goede, bij de beste bedoeling, maar weinig van; of zou men dan alle harten eenmaal voor het goede kunnen winnen? zoo moest men de ondeugden verkeerde beginselen geheelenal kunnen uitroeijen. De ondervinding heeft, dunkt ons, ten aanzien van de Metselarij, ons gevoelen ook reeds overvloedig bevestigd. Het goede eindelijk, dat altijd verlichting en veredeling vooraf vereischt, behoeft, wordt eenmaal verlichting en veredeling daargesteld, geene zoo verborgene raderen; bedoelt de Broederschap dit, daaraan werken ook buiten dezelve, Gode zij dank! nog duizenden; zij arbeiden daaraan, door allerlei middelen, openlijk. Wij voor ons laten alzoo de Vrijmetselarij in derzelver waarde, vreezen of hopen er weinig van; een verlicht Bestuur, in het Burgerlijke en Godsdienstige, verzekert ons tegen ieder gevaar, en geeft onze hoop een meer vasten grond. Wij vereenigen ons met iederen vriend van verlichting en veredeling, arbeiden daaraan openlijk, en wenschen ieder bij zijnen arbeid zegen en voorspoed. Deze aanmerkingen vloeiden ons uit de pen; de Lezer houde ons dezelve ten goede! Nu nog een woord over het voor ons liggende boekje.

Dit geschrift is het eerste over de Vrijmetselaren niet, en zal ook wel het laatste niet zijn; wij verwachten van zoodanige werkjes geene voldoende opheldering, en waren alzoo niet onder die genen, welke in hunne verwachting werden te leur gesteld. Falk is een schrander werver voor de Broederschap, is daarin zeer ijverig werkzaam, ofschoon hij daarvan in het geheel den schijn niet heeft. Iedien dit boekje waarheid bevat, is, onzes

[p. 15]

inziens, Wereldburgerschap het doel van de Metselarij; de echte Metselaar heeft dan met den echten Wereldburger dezelsde oogmerken en pligten. Burgerlijke Maatschappijen, (en wat misschien al meer!) zijn nuttig en noodig, maar toch een noodzakelijk kwaad; aan dezelve zijn uitnemende voordeelen, maar ook groote nadeelen verbonden; zonder nu die dingen weg te nemen de nadeelen af te leiden, te verminderen, zou dan de bedoeling dier Broederschap zijn. Burgerlijke wetten strekken zich niet verder uit dan de grenzen van den Staat; de Staat kan alzoo zoodanig eene afleiding noch bevelen noch bewerkstelligen; dit is een meer dan overtollig werk; de verstandigsten en besten van elken Staat (de Vrijmetselaars) nemen dit werk op zich. Zij metselen eigenlijk schoorsteenen, om den rook af te leiden, die onafscheidelijk is van het nuttig en onontbeerlijk vuur, maar die toch lastig is; en zoodanige schoorsteen-uitvinders en schoorsteen-makers zijn immers zeer nuttige menschen! Men kan dus een echt Vrijmetselaar zijn, zonder het te weten of ingewijd te zijn; men kan ingewijd zijn, en zelfs den hoogeren en hoogsten graad hebben, zonder echt Metselaar te wezen. Dit is intusschen maar iets en niet het geheel der Metselarij. Dit staat nu, onzes inziens zeggen wij opzettelijk, in dit boekje; want met volkomene zekerheid zeggen wij het niet; deze Zamenspraken zijn toch, gelijk zoo menig ander geschrift over dit onderwerp, overigens opgevuld met donkere, raadselachtige magtspreuken, die de Lezer zelve mag ontcijferen: b.v. ‘Die weinigen, die weten wat Metselarij is, kunnen het niet zeggen. De Vrijmetselarij is niets willekeurigs, niets ontbeerlijks; maar iets zeer noodzakelijks, dat in het wezen van den mensch en van de burgerlijke maatschappij is gelegen. - Zij heeft door alle tijden henen bestaan. - Zij is iets, dat zelfs de genen, die het weten, niet kunnen zeggen. - De ware daden der Vrijmetselaars zijn zoo groot, zoo verre uitziende, dat geheele eeuwen kunnen voorbijgaan, vóór dat men kunne zeggen: “dat hebben zij gedaan.” Niettegenstaande dit, hebben zij al het goede gedaan, wat nog in de wereld is, - let wel: in de wereld! - en zij gaan voort met aan al het goede te arbeiden, dat nog in de wereld komen zal, - let wel: in de wereld! - Goede daden, welke daar henen zijn gerigt om goede daden onbehoevend te maken.’ enz. De vonk had bij ernst vuur gevat;

[p. 16]

hij werd Metselaar; en wat hij daar in den beginne ontdekte, wordt ons in een volgend boekje beloofd. Wij hopen, dat dit berigt verstaanbaarder wezen zal dan het Voorberigt van eenen derden, voor dit boekje geplaatst, waarin wij lezen, dat de vraag, waarom, indien wij hier het ware der Vrijmetselarij vinden, men dat niet reeds lange met zulke ronde woorden gezegd heeft, gelijk is aan die: waarom in het Christendom de systhematische leerboeken zoo laat in het licht zijn verschenen: waarom er zoo vele en goede Christenen zijn geweest, die hun geloof op eene verstandige wijze noch konden, noch wilden openbaren? ‘Ook dit, dus besluit de Voorberigter, ‘zoude in het Christendom nog altoos te vroeg zijn gebeurd, dewijl het geloof-zelf misschien (misschien?) daarbij weinig hebbe gewonnen; indien Christenen slechts niet in het hoofd hadden gekregen, hetzelve op eene geheel tegenovergestelde wijze te willen openbaren.’

Wij besluiten onze aankondiging met den wensch, dat zoodanige daden van Vrijmetselaren naar buiten, om met den Schrijver te spreken, als in dit boekje worden aangestipt, zich mogen vermenigvuldigen, en vele navolgers vinden, ook buiten de Broederschap: en dat hunne daden, als Vrijmetselaren, naar binnen (en ook naar buiten), zoo deze niet onder de hersenschimmen behooren, daaraan mogen gelijk zijn.