Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Iets over geoorlofde en ongeoorlofde vermaaken.

(Volgens het Engelsch van richard warner.)

Eene algemeene en niet onderscheidende wraaking en veroordeeling van Vermaaken en Uitspanningen, in allerlei gedaante en maate, zou onbestaanbaar weezen met de Rede, en even zeer met den Godsdienst strijden. Onschuldige Vermaaken en schadelooze Uitspanningen worden door beiden gewettigd. Rede en Openbaaring beschouwen dezelve als zondig, wanneer derzelver natuur en strekking van dien aart zijn, dat

[p. 524]

ze onvoeglijke gewaarwordingen in de ziel verwekken; of wanneer derzelver herhaaling zo veelvuldig is, dat zij aanloopen tegen de redelijker en noodzaaklijker najaagingen, tegen de noodige of nutte bezigheden des leevens, en de weezenlijke pligten van den Godsdienst.

De Mensch vindt zich onvermijdbaar blootgesteld aan veel ongemaks en ramps, aan veel kwaads, zo natuurlijk als zedelijk. Zijn Schepper wil, dat hij, te midden van deeze, door tusschenbeiden komende uitspanning opgebeurd worde. De goede en gunstrijke god, die hem gemaakt en in deezen Proefstaat geplaatst heeft, schept genoegen in hem wel te vrede en gelukkig te zien; - te zien, dat hij de middelen tot geluk, voor hem verordend, met een dankbaar en vrolijk hart geniete. Doch dan hebbe men te bedenken, dat alle deeze bronnen van vertroosting en vermaak, hem door de Godheid geopend, verondersteld moeten worden eenigermaate te deelen in den aart en de natuur van derzelver Oorsprong; dat ze zuiver, kiesch, onschuldig en deugdzaam zijn; en, bij gevolge, dat geene Genietingen gods goedkeuring wegdraagen, dan die den stempel deezer beminnelijke characters draagen.

Uit deeze beginzelen vloeit, bij de wettigste gevolgtrekking, voort, dat alle die Vermaaken en Uitspanningen, welke, schoon niet daadlijk kwaad in zichzelven, nogthans, of rechtstreeks of zijdelings, tot Ondeugd aanprikkelen; welke allengskens de ziel wendig maaken van nuttige, loflijke en ernstige najaagingen; die bij trappen, hoe klein ook, de aandrift daartoe verminderen en de veerkragt verslappen; welke een wansmaak verwekken van deugdsbetragting en werken van Godsdienstigen aart; welke te wege brengen, dat men geen genoegen vindt in de bedaarde geneugten des huislijken leevens, en een afkeer krijgt van de noodzaaklijke pligten van stille overdenking en zelfonderzoek; - dat, zeg ik, alle die Vermaaken en Uitspanningen noch zuiver, noch kiesch, noch onschuldig, noch met de deugd bestaanbaar zijn; dat zij ongeoorlofd, schadelijk en gevaarvol voor de ziel moeten gekeurd worden; en dat men met dezelve in geene naauwe verwantschap kan treeden, zonder Liefhebbers der Wereld en Vijanden gods te worden.

Zal, naa deeze bedenking wel overwogen te hebben, de gezagvoerende stem der waarheid ons niet dringend doen bekennen, dat, indien wij mogen oordeelen over de natuur en strekking der hedendaagsche Vermaakneemingen en Uitspanningen, uit den tint, welken zij geeven aan het Volkscharacter in 't algemeen, dezelve, voor verre het grootste gedeelte, onder het vonnis der afkeuringe en veroordeelinge vallen? naardemaal aan derzelver heilloozen invloed grootendeels moet toegeschreeven worden die onbehaagelijke beuzelagtigheid en verwijfdheid van zeden, dat volslaagen gebrek van bedagtzaamheid en standvastigheid, die algemeene ontbinding van vaste,

[p. 525]

manlijke en regtmaatige beginzelen, - gebreken, door allen opgemerkt, door alle bedagtzaamen veroordeeld, en van welker besmetting zo weinigen zich vrij houden.

Van hier is het, dat het eigen huis weinig beter geacht wordt dan eene naare gevangenis; ten zij het vervuld moge weezen met gasten, even bedagtloos en aan uitbundigheid overgegeeven. - Van hier is het, dat de streelende geneugten van huislijken ommegang, de zagte uitvloeizels van huwelijksgeluk, bespot en uitgelachen worden. - Van hier is het, dat de najaagers van vermaak steeds zamenvloeijen in openbaare zamenschoolingen, om een nieuwen prikkel tot vermaak te ontvangen, zonder welken zij elendig zouden weezen, en onder wiens werking zelve zij nog vaak lustloos en onvoldaan blijven, en de smerten der teleurstelling ondervinden in den schoot des verwagten genots. - Van hier is het, dat, in de eene Sexe, de losbandigste beginzels en snoodste bedrijven ontsprooten, opgegroeid, met den stempel der Mode gewettigd, en in algemeenen omloop gekomen zijn; terwijl, bij de andere Sexe, de tedere kieschheid, het omzigtig wantrouwen, de vrouwlijke zagtaartigheid en aanloklijke aandoenlijkheid, die ten zelfden tijde zich tot het hart en het verstand ver voegt, in maar te veelvuldige gevallen verwisseld zijn voor stoutmoedigheid, zelfsvertrouwen, en het aanmaatigen van iets manlijks in het voorkomen. De door de Mode beleezene en bedroogene Jongedogter, alle de bevalligheden, oorspronglijk aan haare Kunne eigen, vaaren laatende, volgt, in losheid van zwier, in schikking der kleeding, de bejammerenswaardige Dogters der openbaare verleiding, die den Leidsman haarer jeugd verlaaten en het verbond met haaren god verbrooken hebben!

Mogt 'er in dit kleine Tafereel min waarheids weezen!