Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Bezoek van den Vesuvius; tegenwoordige staat diens volkaans. Door den Heer van Buch.

Men komt aan den Krater van den Vesuvius langs eenen zeer hobbeligen weg, die rondom de kruin des bergs kronkelt. De weg bereikt den rand des Kraters, dicht bij de plaats, alwaar die rand de minste hoogte heeft. In den jaare 1799, toen ik deezen Volkaan voor 't eerst zag, daalde men van deezen rand in eene kolk neder, meer dan vierhonderd voeten diep. Zeer verschilt daarvan de tegenwoordige staat; de Krater, in stede van eene kolk, vertoont eenen bajert van laagten en hoogten, op eene zeer vreemde manier gewijzigd. Het geheel doet, op het eerste aanzien, eene uitwerking, gelijk aan die, welke een oogslag op een platten grond van Zwitzersche bergen doen zoude. De weg, daar ik van sprak, daalt in eene holte van dertig voeten diep; daarnaa is men genoodzaakt eene schuinte van niet

[p. 395]

zamenhangende, rollende uitgebrande brokken te beklimmen, die bovenaan van eene breede spleet wordt doorsneeden, welke zeer heete dampen uitwaassemt. Thans komt men op eene kleine effene vlakte, die door den hoogsten der Conussen of Kegels wordt bestreeken, die binnen in den Krater liggen, en van wiens boveneinde men een zeer zonderling uitzigt heeft over alle die stapels brokken, steenen en lavablokken van allerlei afmeetingen. Deeze heuvel steekt 153 voeten boven den rand des Kraters uit. Nog verder ligt een fraaie Krater, regelmaatig cirkelrond, hebbende eene middellijn van vijftig, tegen eene diepte van veertig voeten; tegen het Noorden is hij open, en aan den kant van den weg geslooten. Tusschen den Konus van de tweede hoogte en den Krater, boven vermeld, kwam, in September 1804, de Lava voort; den geheelen inhoud des Kraters hadt zij even als een vat gevuld; en zij was eindelijk overgeloopen op eene plek, alwaar vervaarlijke klompen, majestueus op elkander gestapeld, ons nog de kragt des schoks aankondigden, die deezen klomp tegen den rand des Kegels hadt voortgestuwd, van waar hij langs de steile helling was neergestort. Deeze Lava hadt eindelijk een gedeelte des hoogen rands medegevoerd, die haar insloot, en het grootste gedeelte der Lava, die het binnenste des Kraters vulde, was aan deeze zijde voortgestroomd. Naa deeze ontlasting heeft de Kegel zich geopend, en gloeiende brokken en dampen uitgeworpen. Ten tijde onzer beklimminge scheen dit alles eeuwen geleeden te zijn voorgevallen. Wij trokken over verscheiden spleeten, waaruit zeer heete en zomtijds zwavelagtige dampen opreezen; doch de Krater was in volmaakte rust.

Eindelijk kwamen wij aan eene plek, tegenover dien vervaarlijken regtstandigen muur, afdaalende van den top, vijfhonderd voeten boven den benedensten rand verheven. Daar zagen wij eindelijk den mond, alwaar wij dagten den weg des altijd werkzaamen fornuis bereikt te hebben. Kort daarop liet zich een sissen hooren; het neemt toe, en binnen weinige oogenblikken schiet een prachtige krans van brandende scorien om hoog, tot boven den zwarten en donkeren muur, die ons bestreek; en een schrikwekkend gedruis laat zich hooren, gelijk aan dat van eene menigte Stoommachienes, wier kleppen zich allen gelijkelijk openden. De scorien vallen hagelswijze neder, en bedekken den kleinen Kegel met eene vuurlaag. Weinige oogenblikken daarnaa is alles uitgedoofd; alles is in rust, en volmaakt bedaard. Dit duurt twee of drie minuten; nu hervat zich het schudden van den grond; het wordt gevolgd van eene kleine uitbarsting van dampen, gelijkende naar het zuchten eens gedrukten; straks daarop eene nieuwe uitwerping van scorien, en zoo vervolgens. Deeze uitwerpingen gingen verzeld van zeer zwarte en dikke dampen,

[p. 396]

die golvende tot boven den berg omhoog klommen, en zomtijds zelfs de waarneemers omvatteden. Wij wierden 'er niet door gekweld; zij waren zekerlijk voor een groot gedeelte wateragtig; maar hunne reuk trof ons gelijkelijk: ‘Het riekt naar Joodenlijm,’ zeiden wij, ons tot elkander wendende. ‘Deeze reuk is volmaakt die van Steenolie.’ Die indruk hervatte zich, zoo dikmaals wij van de zelfde dampen omringd wierden. Wij merkten op, dat zij zuur waren, uit hoofde van den spoed, waarmede het ijzer, welk 'er van aangeraakt wierdt, begon te roesten; doch deeze eigenschap scheen meer tot eenige bijzondere sprongen dan tot den geheelen klomp te behooren. De scorien vielen als traanen op den kleinen Kegel, dien zij daarstelden: zij waren vloeibaar. Het gelukte ons, eenigen van nabij te zien, die nog gloeiende waren, die men gemakkelijk kon wrijven; doch welhaast was alles uitgedoofd en zwart: een zeker bewijs, dat alle die warmte medegedeeld was, en dat de scorien zelve geen brandend beginzel in zich bevatteden.

Vervolgen wij den togt rondom den Krater. De kleine Kegel, die zoo schitterende en schrikwekkende verschijnzels tevens vertoont, stoot onmiddelijk tegen den regtstandigen muur in eene diepe holligheid, die zich tot aan den uitgang der Lava uitbreidt. Deeze holligheid is bijkans gelijk in diepte aan de hoogte van den binnenrand des Kraters. Naast den mond, na het Noorden, ziet men eenen kleiner, welke, op dit oogenblik, slegts bij tusschenpoozen rook uitwierp. Doch deszelfs Kegel is zeer merkwaardig: bijkans tachtig voeten boven zijn voetstuk wordt hij van eene breede en diepe spleet doorsneeden, die zich tot aan den top des heuvels uitstrekt. In deeze spleet, welke drie of vier voeten wijd was, zogten wij door te dringen; de onverdraagelijke hitte dreef ons terug. Deeze spleet is gevloerd met eene zoutagtige korst, twee of drie duimen dik. Wij verzamelden dit zout; de kristalschieting en de smaak overtuigden ons, dat het gemeen zout was. Zie daar dan een treffend voorbeeld van de opdrijvinge (sublimatie) van dit zout, zoo lang en zoo hardnekkig wedersproken, en wier blijkbaarheid de dikte deezer beddinge buiten geschil stelt.

Zwavel hebben wij bijkans niet gezien; het groenagtig geel veld, aan den voet van eenige Kegels, van verre niet kwalijk gelijkende naar verwelkt groen, zou eene laag zwavel boven de scorien kunnen doen vermoeden; doch die kleur wijst veeleer de tegenwoordigheid van een metaalagtig oxide aan.