Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Historisch verslag omtrent Venetie.

De afstammelingen dier zelfde Venetiaanen en dier zelfde Franschen, die, in 1204, Constantinopole vermeesterden, en te zamen het Rijk der Latijnen stigtten, vereenigen, voor de tweede maal, hunne belangen; deezen zijn magtiger, genen zwakker geworden; doch de Venetiaanen, opgebeurd, versterkt door het vernuft van den werkzaamsten, den bekwaamsten der Helden, kunnen, in weerwil van het verlies hunner onafhankelijkheid, op het tooneel der glorie van nieuws met voordeel verschijnen, en de schoone dagen der hendrik dandolo's, der pisani's, en der carlo-zeno's zien blinken.

De ongehoorde wonderen der Fransche dapperheid hebben de verbaazendste der Vereenigingen gewrogt. Het rijke Venetie en het prachtige Genua, van ouds even geslagene vijandinnen als Carthago en Rome, zal men in vrede, zonder naijver, zonder jaloersheid zien leeven. In de vlakten van Austerlitz is het lot der beide Republieken door de overwinning onherroepelijk bepaald. De Adigo en de Pô zijn 'er trotsch op, dat zij onder de zelfde wetten stroomen; en de Adriatische Zee, dat zij de oevers van landen bespoelt, wier lot zich met dat der dapperste der Natien vermengt.

De Venetiaanen waren de Phentciers der middeleeuwe; zij bezaten nog alle hunne nijverheid en onverzaagdheid. Even als de Pheniciers, wierden zij de Makelaars van alle Natien, vooral geduurende de Kruistogten; en hunne schepen dienden tot net vervoeren van soldaaten en leevensmiddelen, zoo wel als ten geleide van koopvaardijvlooten. Zij scheenen zich in dit tijdstip te vermenigvuldigen met hunne tachtigduizend krijgslieden en hunne acht-en-twintigduizend matroozen. In Asie bezaten zij geheele Provincien, en waren meesters van de scheepvaart op den Archipel en de Zwarte Zee, zoo wet

[p. 122]

als op de Roode Zee, den Ethiopischen en den Indischen Oceaan. Venetie wierdt aanmerkelijk verrijkt; en in het toenmaals zoo arm, zoo eenvoudig, zoo onbeschaafd Europa, schitterde deeze Republiek met al de pracht van het Oosten; en deeze rijkdommen, ongehoorde zaak! verlamden haare kragten niet.

Sints de zesde eeuw was Venetie een vrije Staat, die evenwel zich onderwierp aan de hooge bescherming van het Grieksche Keizerrijk, waarvan de Venetiaanen eerst in den jaare 1124 afstand deeden. De Genueezen dwarsboomden hen in hunne zeebedrijven, en namen deel aan hunne groote rijkdommen en invloed. De onmin tusschen de twee Volken nam een begin in 1252, en ontstondt ter zaake van eene Kerk in Ptolemais, waarvan deeze Republikeinen elkander den eigendom betwistten; zij ontmoetten 'er elkander op zekeren dag, en vogten 'er bloedig, in plaats van 'er te bidden. Sedert nam de afkeerigheid toe; en, elkander op alle Zeeën opzoekende, hielden deeze twee Volken bloedige zeegevegten, die nooit beslissende genoeg waren om den ondergang der overwonnenen te bewerken.

Beurtelings voerden de Venetiaanen den krijg tegen de Grieken, de Saraceenen, de Siciliaanen, de Hungaaren, de Pisaanen en de Genueezen, met eene dapperheid, die zoms aan woede grensde; en hunne nederlaagen zelve dienden even zeer als hunne overwinningen om hen geducht te maaken bij alle hunne vijanden, zoo wel als om hunnen roem te vermeerderen. In verscheiden zeeslagen tegen de Siciliaanen en Genueezen bonden zij hunne schepen aan elkander vast, met oogmerk om alle hoop op ontvlugten af te snijden, en zich in de verschrikkelijke noodzaakelijkheid te stellen van te overwinnen of te sterven.

Eene hunner gedenkwaardigste overwinningen was, die zij, in den jaare 1175, op otto, Zoon van Keizer frederik, behaalden, die in hunne handen viel. Paus alexander de III, ter wiens bescherminge de Venetiaanen de wapens hadden opgevat, deeze tijding verneemende, van blijdschap opgetogen, ging den overwinnenden Doge te gemoet: ‘De naakomelingschap,’ zeide de Priester, ‘moet weeten, dat eene Zee, op welke de Venetiaanen zoo magtig zijn, hun moet onderdaanig zijn, gelijk de vrouw den man.’ Ter vereeuwiginge van dit krijgsbedrijf, gaf hij zijnen ring aan den Doge, die denzelven, ten blijke van vereeniginge, in de zee wierp, onder het uitspreeken van de woorden, sedert jaarlijks, bij de zelfde plegtigheid, door de opvolgers van den Doge herhaald: Desposamus te, Mare, in signum veri perpetuique dominii. ‘Wij trouwen u, Zee, ten teeken van waare en altijdduurende heerschappij.’ Deeze trotsche echtverbintenis verdubbelde den moed der Republiek.

In den jaare 998 gaf zich Dalmatie vrijwillig aan de Vene-

[p. 123]

tiaanen over, zich vergenoegende met onder hunne heerschappij te leeven, wier wijsheid inderdaad ongemeen was, in eene eeuw, waarin men van niets anders dan van plondering, moorden en brandstigtingen hoorde spreeken; in eene eeuw, waarin de Volken van Europa, door de ijslijkheden des Burgerkrijgs verwoest, slegts twee dagen ter weeke konden ademhaalen; eene soort van Zondvergiffenisse, welke de vaderlijke bezorgdheid der Paussen van de Leen-regeeringloosheid hadt verworven, en die in de Geschiedenis van Frankrijk bij den naam van Godsbestand bekend is.

In den jaare 1354 gaven de Venetiaansche Edelen aan Europa een schouwspel, even ongemeen als treurig, door in de zaal van den Grooten Raad den Doge marin falier te doen onthoofden, die eene zamenspanning hadt beraamd, om, uit haat tegen den Adel, de hoogste magt tot het Volk te doen overgaan. ‘Agter de portretten der Dogen,’ zegt de Heer anquetil, ‘plaatste men de afbeelding van een ledigen troon, met floers bedekt, en daaronder de woorden: Dit is de plaats van marin falier, om zijne euveldaaden onthoofd.’

Naa de verovering van Constantinopole, de ontdekking van Amerika, en vooral de ontdekking van de vaart na de Oostindien langs de Kaap de Goede Hoop, verdroogde de bron der rijkdommen te Venetie, en deszelfs magt nam spoedig af. Nogtans bestondt het, het Eedgenootschap van Kamerijk en de Fransche Furie te trotseeren; de Venetiaansche Republiek bleef nog al het middelpunt van alle onderhandelingen. 't Is bekend, dat schroomagtige Raaden lodewijk den XII een schrik wilden aanjaagen, met bij hem het beleid en de wijsheid der Venetiaanen te roemen. ‘Ik zal,’ zeide hij, ‘hun zoo veele gekken tot Raadsheeren geeven, dat zij met alle hunne wijsheid niets zullen kunnen uitvoeren.’ In den slag van Aignadel gaven, inderdaad, deeze gekken eene goede les aan de Republiek. - De Venetiaanen, moedig op hunnen ouden roem, en geholpen door de zelfde Franschen, heden hunne vrienden, hunne landgenooten, toonden, binnen de muuren van Candia, door een langduurigen en heldhaftigen tegenstand, dat zij van hunne voorvaderen niet verbasterd waren.

Zodanig is het oppervlakkig tafereel der geschiedenisse deezer Stad, gebouwd op paalen, op tweeënzeventig Eilanden van eenen niet zeer vasten grond, die zoo veele kleine Steden uitmaaken, door bruggen vereenigd, van welke de stoutste en prachtigste uit een enkelen boog bestaat, Rialto genaamd. In den Oostenrijks-Venetiaanschen Staat telt men nog zeven Provincien: de vaste kust van Venetie is eene der vrugtbaarsten en aangenaamsten van Italie. ‘Dit Land,’ schrijft malte-brun, in zijne Geographie Mathematique,

[p. 124]

‘vertoont overal rijke koornvelden, wijngaarden, en Olijvenen Moerbeien-gaarden.’ Waar is het, dat in Frioul uitgebreide stinkende moerassen de lucht aan de kusten bederven, en de nabijheid der Alpen in den winter spoedige koude veroorzaakt, die de opgezetenen noodzaakt, de Citroen- en Oranjeboomen te dekken. Wie heeft de bekoorlijkheden van Padua, het Vaderland van titus livius, niet hooren prijzen, welks grond zoo aangenaam is, dat hij den naam van Tuin van Venetie draagt? Wie heeft niet hooren spreeken van de bekoorlijke laanen, geformeerd door wijnstokken, bij wijze van kranzen van den eenen Moerbeiboom tot den anderen hangende, ‘onder wier schaduw het koorn,’ zegt de zelfde Aardrijkskundige, ‘beter voortkomt, dan op plaatzen, aan al de hitte der zonne blootgesteld.’ Trevise en Vicence leveren even verrukkelijke gezigten op. Frioul is rijk in timmerhout, in bosschen, en in wijnen, bijkans zoo hoog geschat als de Bourgondische.

De Provincien, die de Franschen bij het Verdrag van Campo-Formio hebben verkreegen, bevatteden eene bevolking van zeshonderd-tachtigduizend inwoonders; de Provincien, welke Oostenrijk bij het Verdrag van Presburg aan hun afstondt, bevatten tusschen de twaalf- en dertien-honderdduizend zielen, te zamen nagenoeg twee millioenen uitmaakende.