Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

[p. 726]

Historie van Mejuffrouw Susanna Bronkhorst, door A. Loosjes, Pz. Met Platen. Te Haarlem, bij A. Loosjes, Pz. 1806. In gr. 8vo. Iste Deel, 396; IIde, 379 bl.

Eene Vaderlandsche Roman, Vaderlandsche gewoonten en zeden, ter bevordering van Vaderlandsche deugd. Wij twijfelen geen oogenblik, of dit Werk valt even zeer, en misschien meer nog, in den smaak van ons beschaafd Publiek, dan de overige Geschriften van onzen reeds zeer voordeelig bekenden Landgenoot, en zal eene zeer vereerende plaats ontvangen in de verzamelingen van onze zedelijke verhalen; wij althans meenen uit dit begin reeds genoegzaam te kunnen opmaken, dat de Heer loosjes bij uitnemendheid berekend is om ons hier iets voortreflijks te leveren, en vertrouwen dat hij dit Werk op zulk eene wijze voltooijen zal, dat ieder, die zodanige Geschriften zo gaarne ter verhooging en zuivering van het zedelijk goede, en het onder ons terugbrengen van het echte oude Hollandsche karakter, dienstbaar ziet, alle reden tot voldoening zal vinden.

De Roman is in Brieven geschreven; en door dezelve worden wij ingeleid in twee familien van den aanzienlijksten burgerstand, de eene te Amsterdam, de andere in den Haag gevestigd. Twee uitmuntende meisjes, zeer trouwe vriendinnen, beiden zeer beminnenswaardig, hoewel van verschillenden aanleg en karakter, boezemen ons al aanstonds het levendigst belang in; susanna bronkhorst, het sterkst contrast van hare ellendige stiefmoeder, en charlotte elzevier, het brave vrolijke meisje, dat, bij de teederste en beste ouders, het huislijk geluk volop geniet. Het verstand van beiden deze jonge Dames is door dezelfde waardige vrouw gevormd, die de moederlijke vriendin van beiden is, en dat volkomen verdiende. Voor susanna vermenigvuldigen zich de gevaren en beproevingen; de verfoeilijkste ligtmis, zonder eenige beginselen, staat naar hare hand, en is haar vervolger; en haar hart verontschuldigt heimelijk en spreekt voor dien booswicht, wiens welberaden plan, dat haar en hare vrienden verborgen is, ons voor het lieve meisje beven doet, hetwelk wij zo gaarne in de armen gezien hadden van den waardigen walraven, een in ieder opzigt achtenswaardig jongeling, dien zij ook waarlijk diep vereert, en aankleest met de zuiverste vriendschap; die echter maar vriendschap is, en, naar het schijnt, niet meer worden zal. - Wat 'er worden zal van haren goeden braven broeder, die het oog op charlotte sloeg, en wien wij het meisje ook wel gunden, hoewel zij eenen meer grooten man verdienen en misschien ook wel behoeven zou, is nog niet vooruit te zien; terwijl ook de, nog voor de meisjes onbekende,

[p. 727]

maar benarde omstandigheden van den ouden Heer bronknorst, nieuwe zwarigheden doen vreezen. Dan, wij laten ons niet breeder in de bijzonderheden des verhaals in; hetzelve verdient geheel onze aanprijzing, en het wel volhouden der karakters, en de gedurige afwisseling der brieven, (zonder den Lezer te zeer op te houden of te verwarren) maakt, in ons oog, deze Roman eene der onderhoudendste. Daar de Heer loosjes den asloop der gebeurtenissen in zijne hand heeft, durven wij voor ieder braaf en beminlijk persoon, met wien hij ons hier in kennis brengt, en voor wien hij ons belang inboezemt, eene goede uitkomst hopen, en beloven den Lezer aanhoudend de nuttigste lessen bij het levendigst vermaak, dat soortgelijke geschiedenissen toch altijd moet aanprijzen.

Wij willen eene voorzegging omtrent de Heldin van de Roman, die wij echter niet hopen dat vervuld zal worden, hier opgeven, omdat dezelve misschien voor deze of gene onzer Lezeressen eenige nuttigheid hebben kan. Susanna's vriendin schrijft haar, hoe zij met hare Mama over haar zat te praten, en met deze zich alles goeds beloven durfde, zo suse den waardigen walraven de hand gaf. ‘Wij konden,’ zegt zij, ‘dat niet zoo stilletjes onder ons houden, of Papa hoorde ons eens over dat onderwerp praten - en hij lagchte ons beide uit. ‘Twee groote masten op een schip,’ zeide hij, ‘neen! neen! dat gaat niet aan.... Walraven moet eene Vrouw van bepaalder vermogens en van een tamelijk verstand hebben, en suse moet een goed man hebben, dat gun ik de lieve meid, maar die alleen een zeer gewone dosis ordinair menschenverstand bezit. Zoo komt de wijsheid en de deugd ten minsten onder twee familiën, daar die naders maar eene in pacht zou hebben.’ Mama, die toch ook bij de hand is, als Papa zoo met algemeene stellingen voor den dag schiet, haalde het voorbeeld aan, hoe of twee zeer schrandere en brave lieden somtijds, door het huwelijk verbonden, een gelukkig leven leiden.... ‘Huig de groot, om eens iemand te noemen,’ zeide Mama, ‘zult gij toch voor geen onnozel mannetje of zijn huisvrouw maria van reigersbergen voor geene zeer algemeene Vrouw houden’.... Maar Papa redde 'er zich in eens uit: ‘ô, Mijn lieve Vrouw! van uitzonderingen spreek ik niet. Ik spreek maar, zoo als het gewoonlijk in de wereld loopt, en immers over het geheel genomen is het zeker, dat verstandige en brave mannen onnozele of slechte vrouwen, en vrouwen van uitstekende zielsvermogens, en die uitmunten in deugd, kleinverstandige of ondeugende mannen krijgen.... Gij weet dat ik suse alles goeds gun, maar 't is toch tien tegen een, dat zij of een gek of een deugniet krijgt.... Zoudt gij wel gelooven,’ voegde hij met een meer dan gewonen ernst 'er bij, ‘dat ik

[p. 728]

dikwils suse, als zij daar zoo in hare volle heerlijkheid nederzat, en, zonder het zelf te weten, hare uitmuntende geestvermogens in onzen huislijken kring vertoonde, met een soort van medelijden beschouwde, en dacht: de goede Hemel weet, welk een lot dat juweel beschoren is! of het niet door een gek zal gedragen, of door een booswicht vertrapt worden....’