Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Merkwaardigheden van Natuur en Kunst. Een nuttig en aangenaam Leesboek voor de Jeugd. Uit het Hoogduitsch van J.J. Ebert, Hoogleeraar te Wittenberg. Te Zutphen, bij H.C.A. Thieme. In 8vo. 219 Bl.

Niet alleen de Jeugd, maar ook Volwassenen zullen in dit Werkje leering vinden; ons althans gaf het een genoeglijk uur; wij kunnen het derhalven van goeder harte aanprijzen. Ziet hier den Inhoud. I. Eenige merkwaardigheden uit de natuurlijke geschiedenis der Bergen. II. Over de zoogenaamde Volkaanen of vuurspuwende Bergen. III. Over het Voorjaarschuim of zoogenoemde Koekkoekspeeksel op de Wilgenboomen en andere gewassen. IV. Over de roode, bruine en zwarte druppels, die somtijds op de bladeren der boomen en andere gewassen gevonden worden. V. Over eene zonderlinge soort van Spinnen, die zich eene woning van luchtblaasjes maken. VI. Merkwaardige voorbeelden eener buitengewone liefde en toegenegenheid van sommige Dieren, niet alleen tot anderen van hun gelijken, maar ook tot schepselen van een geheel anderen aard. VII. Over eenige fabelachtige merkwaardigheden uit het Plantenrijk. VIII. Hoe men Huizen en Muren van bloote aarde bouwen kan. IX. Merkwaardigheden uit de natuurlijke geschiedenis van den Ooijevaar. X. Iets dergelijks uit die der Bijen. XI. Kameelen, die niet onder de viervoetige Dieren behooren. XII. Over de kunst om den Tabaksrook af te wegen. XIII. Voorbeelden van merkwaardige bedrijven en kunststukken van sommige Dieren. XIV. Over de Bliksem-afleiders. Alle deze bijzonderheden worden meer of min uitvoerig behandeld, en genoegzaam ieder stukje heeft het een of ander dat minder algemeen nog opgemerkt en bekend is. No. XI, zijnde een gesprek in een Hoogduitsch gezelschap, schijnt voor den Hollander wel minder belangrijk, dan het is goed dat het ook in de vertaling zijne plaats behield, alzo het zeer geschikt is om het noodzakelijke te doen gevoelen van zich bekend te maken met de Technologie en iederen kunstterm. Van No. VII. willen wij het beloop opgeven: eerst hebben wij hier iets over de Schaap-plant of het zogenaamd Scytisch lam, waarvan de vellen in sommige Naturalien-kabinetten vertoond werden, doch welke bevonden zijn niet anders te wezen dan vellen van ongeboorne Oostersche Schapen, die uit het ligchaam hunner moeders gesneden zijn; - voorts over de boomeenden of boomganzen, die uit mosselen aan de boomen zou-

[p. 702]

den groeijen, doch enkel gewone vogels zijn, die op deze mosselen, welke zich gaarne aan de boomen aan den oever der zee hechten, azen. Over het wandelend blad is ebert iets uitvoeriger, en wijst de wording aan van dit merkwaardig insect. Dan, dus vervolgt hij, ‘men vindt ook fabelachtige beschrijvingen van gewassen, die geenszins op die wijs ontstaan zijn, maar welken, door reizigers of andere personen, geheel en al verdicht zijn geworden, om zich, dus doende, een aanzien te geven, als of zij dingen gezien en onderzocht hadden, die, tot hiertoe, nog geheel onbekend waren.’ - Het merkwaardigst voorbeeld van dit soort is voorzeker de Bohon-Upas of Vergistboom op het Eiland Java, waarvan het geheele verhaal hier in al deszelfs kleuren gegeven wordt, en welks werklijk aanwezen op Java, of ergens elders, thans toch bewezen is eene openbare leugen te zijn. ‘Ik zou,’ dus eindigt hier de Schrijver, ‘mijnen Lezeren nog meer dergelijke fabelachtige merkwaardigheden uit het Plantenrijk kunnen mededeelen, zo ik het niet als nuttiger beschouwde, hen met onderwerpen bezig te houden, die geenzins onder de gewrochten der verbeelding geteld moeten worden, maar in het Rijk der waarheid en tot de wezenlijk bestaande dingen behoren.’ Zodanige teregtwijzingen hebben echter ook hare nuttigheid, en kunnen de Jeugd tegen eene te groote ligtgeloovigheid doen op hare hoede zijn.