Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Bergreizen, uitgegeeven door Christiaan August Fischer. Uit het Hoogduitsch vertaald. Iste Deel. In den Hage, bij J. Immerzeel, Jun, In gr. 8vo. 148 Bl.

Zee- en Landreizen zijn veelvuldig voorhanden; Ontdekkingsreizen vergezelden die zints eenigen tijd; thans zien wij ze vervangen door Bergreizen - eene benaaming, van het plaatslijke ontleend, zo eigenaartig als de eerstgemelde: een Reiziger, die op zijnen tocht zich bijzonder tot het beschrijven der door hem bevaarene Stroomen of Rivieren zette, zou ze Stroom- of Rivierreizen kunnen titelen.

Niet ten onregte merkt de Hoogduitsche Schrijver, die bij zijne Landgenooten zeer gewild is, en bij de onzen veelal gunstig ontvangen wordt, op, dat onder de Werken, die den tijd of de eerzugt eens Schrijvers kunnen bezig houden, verdient opgeteld te worden het schetzen van een Tafereel der Europische Gebergten; het zij men alleen het oog vestigt op derzelver schilderagtig voorkomen, het zij men zijn onderwerp eene zedelijke of weetenschaplijke strekking begeert te geeven. - Hij voegt 'er bij: ‘Zelfs indien dit tafereel al niet te eenemaal mogt gegrond zijn op eigen reizen, eigen waarneemingen of eigen beschouwingen, een oordeelkundig gebruik van de menigvuldige bouwstoffen, welke bereids voorhanden zijn, zou zulk een Werk van een algemeen belang kunnen maaken.’

De Heer fischer, die, zo veel wij uit diens vertaalde Schriften kunnen oordeelen, op de laatstgemelde wijze veel gereisd heeft, hadt, zedert verscheide jaaren, dit stoute denkbeeld, met allen ijver, begonnen werkstellig te maaken; dan hij werd gedrongen, daarvan geheel af te zien. Eenige zeer belangrijke gedeelten nogthans hadt hij afgewerkt; en zijn het deeze, welke

[p. 685]

hij, onder opgemelden titel, der Boekenwereld aanbiedt.

Het eerste gedeelte deezer Bergreizen, 't welk thans voor ons ligt, loopt over de belangrijkste gedeelten der Pyreneën. Hij heeft alles, wat sedert d'arcet, tot ramonds laatste Werk, over dit onderwerp in 't licht gekomen is, zich ten nutte gemaakt, alles onderling vergeleeken en tot één gebragt, en zijne eigene waarneemingen, bij het behandelen der West-Pyreneën, bij die van anderen gevoegd, en eindelijk alle zodanige algemeene uitkomsten der gedaane waarneemingen, als tot de weetenschappen betrekking hebben, ieder onder derzelver opschrift, naauwkeurig laaten volgen.

Dit opgegeeven onopgesmukt verslag des Schrijvers schetst ons den inhoud des Werks; welks Eerste Deel, het vermelde getal van 148 bladzijden beslaande, in Drieentwintig Hoofdstukken verdeeld is, en dus den Leezer zeer veele rustpunten oplevert in het beklimmen deezer Bergtoppen.

Vol afwisseling is dit Reisverhaal, hoe zeer ook meest over Bergen loopende, die, schoon soortgelijke, egter zeer verschillende voorwerpen aanbieden. Fischer verstaat de kunst, om der Leezeren aandagt op eene aangenaame wijze bezig te houden, en niet te vermoeijen. De mgevlogte beschrijvingen van de onderscheide Bergbewooners zijn fraai en leerzaam. Wij vonden ons aangelokt, om, uit het eerste Hoofdstuk, de opgave der Hottentotten van Frankrijk, de Parens, te neemen, die hij als ooggetuige afmaalt; doch ons bestek gedoogt het niet. Beter voegt daaraan de korte beschrijving van het Herderleeven der Pyreneën, dus opgegeeven:

‘De Pyreneensche Herders zijn, wat het karakter aanbelangt, oneindig boven de Alpen-herders verheeven. Hunne stille vreedzaamheid, hun werkzaame aart, hun bedaarde moed, het uitdrukzel hunner verheeven bestemming, alles boeit den waarneemer, alles is den wijsgeer gewigtig.

De herder der Pyreneën is de zoon eens meer zuidelijken hemels; zijn voorkomen draagt het kenmerk eener krachtvolle, eener geheel voltooide natuur; maar zijn lot is niet zoo zacht als dat van den herder der Alpen; zijn arbeid is niet met gelijken zegen bekroond.

Des zomers op zijne weide, des winters in zijne hut tot eene akelige eenzaamheid gedoemd; dáár in een bestendigen twist met vijandlijke grensbewooners ge-

[p. 686]

wikkeld; hier aan de woede van alle de elementen blootgesteld; bij magere kudden, bij schrale weiden, onophoudelijk met armoede en gebrek te strijden; bij iederen nood, in iedere verlegenheid, aan zichzelven overgelaten; maar daarentegen de onbepaalde heer zijner kudde en van den omtrek zijner weide - Zie daar wat den Pyreneër herder dat hooge zelfgevoel, dat verheeven, vrije en onverschrokken karakter doet behouden, het welk altijd achting en niet zelden bewondering verdient.

Niet zonder ontroering ziet men de tedere bezorgdheid des herders voor zijne koeijen en schapen, zijne eenige vrienden, zijn eenig gezelschap, van welke hij bemind en verstaan wordt, wier neigingen en wenschen hem als zijne eigene bekend zijn. “Ach!” zeide eens een dezer herderen tegen ramond, “het licht der Openbaaring uitgezonderd, kan ik tusschen ons (Herders) en ons Vee schier geen onderscheid ontdekken!” Zeker is het ten minste, dat 'er eene vertrouwelijkheid, en, wanneer ik mij dus mag uitdrukken, eene gezelligheid tusschen beiden heerscht, welke men zelfs in de Alpen geenzins in dezen graad zal vinden.’

Bijgeloof heerscht onder deeze Bergbewooners. In het Dorpje Heat vindt men eene, der zogenaamde heilige Jonkvrouwe toegewijde, Kapel; ‘deze is,’ naar het hier medegedeeld verslag, ‘eigenlijk het Leretto der Pyreneën. 's Jaarlijks tegen Maria Hemelvaards-dag komen hier duizenden van vreemdelingen te bedevaart met geschenken van lammeren, waskaarssen, honigschijven, enz. alles om daarvoor aflaaten te ontvangen: dezelve bekomen hebbende, vieren zij daar ter plaatze een vrolijk bergbachanaal. - Het gansche verschil, 't welk de Fransche Omwenteling in dit werk gemaakt heest, bepaalt zich blootlijk tot de eigendommen van het genoemd aflaat-magazijn. De Kapel, naamlijk, welke voorheen aan de Kapucijnen toebehoorde, is thans door aankoop het eigendom geworden van een bijzonder persoon, die den gezegden geestlijken handel tegenwoordig voor zijne rekening laat drijven, zonder dat zulks den minsten aanstoot aan de geloovige menigte schijnt te geeven.’ Welk eene blindheid!

Moeilijkheid van wegen, gevaarvolheid van beklimmingen ontmoeten wij allerwegen; deeze zijn eigen aan Bergreizen. Wij neemen 'er een over, die ons de Schrij-

[p. 687]

ver uit het veel gebruikte verhaal van ramond leert kennen; 't is het rotsagtig pad, 't welk den Bergbeklimmer in het Spaansche dal van Astos voert. ‘Tot hier toe,’ schrijft hij, ‘hadden de steenen merkpaalen ons den weg aangeweezen; het zijn de eenige spooren, die men van zijnen doortogt kan te rug laaten, en dankbaar hadden wij het onze daar toe bijgedraagen: maar zo dra verloren wij dezen wegwijzer niet, of onze gids verdwaalde, ten minste hij was in het onzekere geraakt en stelde ons aan de grootste gevaren bloot.

Meer dan een uur had hij ons in eene schrikbaarende steilte, vol scheuren, holten en oneffenheden, altijd in eene schuine linie omgevoerd, toen eindelijk zekere simon uit Bareges, een wakker karel, op het mislijke van onzen gang opmerkzaam werd. Zulk een weg scheen hem toe onmogelijk de gewone reisweg na Astos te zijn, en moedig bood hij zich aan, om eenen anderen, die welligt aan den voet der rots te vinden zou zijn, te gaan opzoeken.

Hij klautert na beneden; spoedig is hij een goed eind van ons verwijderd, dan spoedig zien wij hem in groote besluitloosheid op den rand eener bijna loodregte steenrots staan. Wij roepen hem toe; wij sidderen en gloeijen van schrik; wij zijn buiten onszelven; eindelijk heeft hij gelukkig den afgrond bereikt; alrede achten wij hem buiten gevaar; plotseling zien wij hem op het aangrenzende sneeuwveld ons toewenken; nu keert hij zich om, dan gaat hij weder voorwaards, tot hij eindelijk genoodzaakt is de zaak op te geeven, en weder tot ons terug te keeren.

Wij zien voort te klauteren; dan plotselijk bevinden wij ons op den rand van een steilen afgrond, die ten minste vijf honderd voeten diep is. Echter besluiten wij over zijne drie gewelven, hoe zeer niet zonder leevensgevaar, dan door rotsspleten, dan door regenbedden, dan langs snelvlietende beeken, naar beneden te klauteren, en komen op deze wijze eindelijk in het dal Astos aan. Met verrukking begroeten wij hier de eerste spooren van leven en vruchtbaarheid, welke wij als in den schoot eener Jongkvrouwelijke natuur weder zien hervoortkomen.

Dieper in het dal daalt nu de weg, langs eenen razenden bergstroom, door de velden heen, tot men, aan het einde van een veertienuurigen togt, het kleine Arragonner

[p. 688]

vlek Venasques bereikt, dat slechts na zulk eene reize eenige belangrijkheid hebben kan.’

Wij willen onze Leezers niet ophouden bij elendige verstootelingen in het Luchoner dal, onder den naam van Cagots bekend; liever de Spaansche Herders met al hun vee, met al hun huislijken eigendom, met hunne gansche huisgezinnen beschouwd, die de Bergreizigers, in schilderagtige groepen, van het gebergte zagen afkomen. ‘Vooraf gingen de schapen; ieder hoop derzelve was vergezeld door eenen herderknaap met zijn hond; hierop volgden de koeijen, schuw en angstig in één gedrongen; achter deze gingen de bedaarde merrien en dartele veulens, vermengd onder een hoop baldaadige muildieren. Eindelijk volgde de Patriarch, de herder zelf met zijn huisgezin, vader, moeder en dochter, te paard, de kleine kinderen bij zich hebbende, de grootere gingen te voet. - De vader hieldt het oog op het voortgaande vee, de moeder paste op den zuigeling, dien zij voorzigtiglijk in eene slip van haren wijden scharlaken mantel gewikkeld hield; de vlijtige dochter spon; een kleiner knaap droeg den kookketel over zijn hoofd gestolpt, een grooter droeg het geweer, den hagelzak en den kruidhoorn; de oudste, eindelijk, in wien de vader het meeste vertrouwen scheen te stellen, droeg den welvoorzienen zak met zout, dat voor het huisgezin en voor de kudde van zulk eene onontbeerelijke behoefte is. - In dezer voege trok deze vreedzame herderkolonie, welke in alles eene voormalige aartsvaderlijkheid vertoonde, ons voorbij, om zich op de groenende weide, waardoor wij heen trokken, te legeren.’

De drie laatste Hoofdstukken deezes Werks behelzen aanmerkingen omtrent de Delfstoffen, welke de Pyreneën opleveren, - Natuurkundige aanmerkingen - en die tot het Bergplantenrijk en het Dierenrijk behooren.

Dan genoeg hebben wij opgegeeven, om dit Werk te doen kennen. De Vertaaler heeft zich wel van zijnen post gekweeten, en hier en daar eene ophelderende aanteekening aan den voet der bladzijden geplaatst. - Wij voor ons zullen dit Werk, welks voltooijing wij te gemoete zien, plaatzen bij bourrit's Verhaal eener Reize na de Ysbergen van het Hertogdom Savoye, en beschrijving der gezigten van den berg Blanc, ten jaare 1778 bij ijntema en tieboel uitgegeeven.