Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

De Dood van Willem den Vijfden, Prins van Nassau Oranje, enz. enz. In Zamenspraken, door Constans. Te Amsterdam, bij J. van Geenen. 1806. In 8vo. 54 Bl.

Uit het Hoogduitsch vertaald? wij weten het niet, en kunnen ons volstrekt niet begrijpen, waarom constans, hij zij dan onze Landgenoot al of niet, hetzelve in de wereld

[p. 562]

zond. Wie die constans toch wezen mag? - een Kruijer of zo iets? immers hij verkeerde niet veel aan een Hof. De zamenspraken lopen tusschen een oud moedertje, hare dochter, een jongman die over de dochter vrijt, en zijn vader. Prins willem de vijfde geeft met zijn Kamerheer dat oude arme moedertje, gelijk hij meermalen deed, nu daags voor zijn dood, op eene wandeling een bezoek, en drinkt 'er een glaasje melk, hetwelk hem op een presenteerblaadje wordt aangeboden, terwijl het vrij wat beweging en beslommering baarde, eer men het den lieven zijn Hoogheid daar bezorgen kon. Zijn Hoogheid praat met het moedertje zeer vertrouwlijk, over den Spaanschen oorlog, den dood van willem den eersten, - en dat men hem in Holland onverdiende beledigingen heeft aangedaan, enz. Evenwel hij heeft de Hollanders zeer lief, noemt ze gunstelingen van God, en zegt dat ze verleid zijn geworden, en gedwaald hebben; in één woord, hij is zo lief, zo gemeenzaam, zo Christlijk en zo hartlijk, dat Lotje, om dat geval met zijne Hoogheid alleen, toch geen Hollander zou willen wezen. Intusschen schijnt dit alles, naar het oogmerk des Schrijvers, hier maar eene bijzaak; het grote is: het meisje krijgt haren minnaar; want daar de meester van den jongeling juist gestorven, en het uitzicht om te kunnen trouwen daardoor donkerer geworden was, zo kwam de lieve zijn Hoogheid hier nu juist van pas, en belooft den minnaar een postje. - Of 'er ook vreugde was! - Het spreekt van zelve dat de gelieven nu des anderendaags al vroeg aan het Hotél waren, om te vernemen of hun Weldoener wel geslapen had, en hoe hij zich nu bevond? - en ziet - zijn Hoogheid had het juist dien nacht afgelegd! - Dat was een slag! Gelukkig echter dat de dierbare man in zijn uiterste nog aan de jonge lieden had gedacht, en de vervulling van zijne op gisteren gedane beloste den Kamerheer aanbeval.

Wat zullen wij nu van dit boekje zeggen? wij weten het waarlijk niet, en hadden indedaad bij het lezen van den tijtel iets anders gewacht - iets anders verlangd! - Misschien dat het sommigen onzer Landgenoten nog al stichten zal. Ziet hier hoe baas constans zijn Hoogheid zaliger nog daags voor zijn dood over ons landje denken en tot moeder susanna spreken laat: ‘Zij die mij en mijne mederegenten in 't bestuur opvolgden, bezorgden mijne Nederlanders de verlorene rust niet weder; maar thans mogen zij hopen onder een opperhoofd te zullen komen, 't welk den geweken voorspoed, en de ontvlugte inwendige vrede, tot hen terug zal brengen. - Zulke gedachten, moeder, zijn erfelijk in mijn stamhuis.’ Het antwoord van het vrouwtje komt ons te koddig voor, om het hier niet bij te voegen: ‘In uw stamhuis, zijne Hoogheid! ja dat wil ik wel gelo-

[p. 563]

ven; want ik heb 'er, toen ik in Holland diende, zoo tusschenbeiden wel iets van gehoord; maar een dienstboo mag zoo vrijpostig niet staan luisteren, als haar volk aan 't spreken is, of als 'er men chen bij hun zijn, die zoo over allerleie landen en volken kunnen praten; dat weet zijne Hoogheid ook wel.’ De Lezer ziet, dat het boekje hier en daar ook leerzaam is!

De goede moeder susanna keuvelt over zijn Hoogheids gevoelens onder de haren zo recht in hare eenvoudigheid: ‘ô Gij weet niet hoe veel zegen hij hun (de Hollanders) niet toewenscht: en denkt gij dat hij eenige vermaning gevoelt van de begeerte om weer bij hun te regeeren? - och neen, kinderen! daar staat bij dien engel niets van in; integendeel, hij spreekt zelfs van een ander opperhoofd die over hen gesteld zal worden, zoo geloof ik althans; ik kon zijne Hoogheid op dat punt niet wel begrijpen; nu maar dat 's ook om 't even, daar spreekt hij van, wil ik maar zeggen, met zoo veel hartlijkheid, dat men hem zou aanbidden.’ enz. Zodat wij dan hier nu vernemen, wat den Prins zaliger, in de laatste dagen van zijn leven, bij de gedachten aan zijn Vaderland, troost en verkwikking gaf, indien vrouw susanna in waarheid zijn Hoogheid voornoemd een glaasje melk geschonken en zijne mening wel heeft gevat. - Laten wij hier het slotgebed, door alle de zamensprekers met amen! amen! bekrachtigd, nog bijvoegen: ‘Almagtig God! geef dat de Hollanders een onuitwischbaar gevoel verkrijgen van het geen zij een' zoon der deugd hebben doen lijden, opdat de deugdzamen voortaan veilig in hun midden kunnen verblijven!’ - Wij wenschen onze Landgenoten met deze voorbede geluk! en houden ons overtuigd, dat zij het geschrift voorhanden op zodanig eene wijze zullen ontvangen, dat de Boekverkoper van geenen tot het doen vertalen van dergelijke stukken juist geene zeer sterke aanmoediging vinden zal; immers wij hopen dit.