Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Vervolg op Joh. Gottl. Trimolt's merkwaardige Voorbeelden ter bevordering der kennis van de Zielvermogens der Dieren, voor de meergevorderde Jeugd, en weetgierige beminnaars van Dieren. Te Amsterdam, bij W. van Vliet. 1805. In 8vo. 207 Bl.
Tweede Vervolg, enz 176 Bl.

Het is ons niet bekend, aan wien wij deze Stukjes, ten vervolge op het Werkje van trimolt, te danken hebben; eeniglijk blijkt uit de Na-reden, dat het plan tot zodazig eene voortzetting het eerst door den Eerw. goede is ontworpen; en wij kunnen ons wel vereenigen met den daar geuiten wensch, dat of deze of eenig ander kundig man, uit dit en soortgelijke geschriften, een geschikt uittrekzel vervaardigen mogt, in den vorm van een Schoolboek voor

[p. 515]

de jeugd; daar, bij het, op zich zelve reeds zo aangenaam, onderricht in de Natuurlijke Geschiedenis, het nuttige en aangename daardoor zeer kon worden bevorderd; hoewel wij hierdoor toch geenszins willen gehouden worden juist in iedere bijzonderheid in te stemmen met dezen Schrijver; integendeel, wij zouden in zodanig Schoolboek niet alleen vrij wat weggelaten, maar ook nog al het een en ander aanmerklijk veranderd wenschen. Wel het allerminst zou, naar onze gedachte, daarin behoren, hetgeen de Schrijver goedgevonden heeft hier en daar in dit zijn Werkje in te vlechten, ter opheldering van een of ander gedeelte der H. Schrift, waarvan wij deze volgende proeve willen overnemen: ‘Vergeefsch wil men hier (Rom. VIII:19) onder de benaming van schepsel het gedierte begrepen hebben, en beweert men, op grond van die onderstelling, dat hetzelve zal vrij gemaakt worden van de dienstbaarheid des verderfs, tot de vrijheid der heerlijkheid van de kinderen Gods. Paulus bedoelt hier, onder den naam van schepsel, wel andere wezens, dan hij en zijne medegeloovigen, die de eerstelingen des geestes hadden; maar hij behoeft daarom geene dieren te hebben beöogd.’ [Tot dus' verre buiten twijfel richtig: hij behoeft die niet beöogd te hebben; en of hij dit gedaan hebbe, is eene andere vraag. Maar nu het vervolg:] ‘In het vorige van dit hoofddeel stelt hij hen, die naar het vleesch wandelen, tegen over hen, die naar den geest wandelen; en in de aangevoerde woorden schijnt hij de eerstgemeldden onder den naam van schepsel te bedoelen; als men in aanmerking neemt, dat hij hen meermaalen eene eindelijke gelukzaligheid toedenkt.’ (Q.E.D.) ‘Hij onderstelt, naamlijk, in overeenstemming met meer andere Schrijvers des Nieuwen Testaments, dat 'er tweederlei opstanding plaats grijpen zal, waarvan de eerste zich alleen uitstrekken zal tot hen, die voor hun ontslapen eenen genoegzamen trap van zuiverheid zullen hebben bereikt, terwijl zij, die bij hun verscheiden nog onzuiver of ongeloovig zullen zijn geweest, in eenen middenstand van tuchtiging en zuivering overgevoerd, en zoo als men uit Openb. XX besluiten mag, duizend jaren later, dan de voorgemeldden zullen worden opgewekt, om als dan beöordeeld te worden, en, zoo zij niet hardnekkig en onverbeterd bevonden worden, in de zaligheid der voorgemeldden te deelen. Dit hebben wij elders opzetlijk betoogd;’ enz. Wij herinneren ons dit betoog niet, en twijfelen zeer of het ons overtuigen zou, daar wij van oordeel zijn, dat de Schrijver zijne eigene onderstelling zeer duidlijk, in 't geen wij hier afschreven, den Schrijveren van 't N. Verbond op rekening zet. Het gevoelen, echter, van eene opstanding der redeloze dieren nemen wij daarom geenszins aan als het onze, hoezeer wij den aangehaalden tekst geheel anders dan de Schrijver opvatten.

[p. 516]

Dan genoeg: wij durven overigens beide deze Stukjes gerustlijk ter lezing aanprijzen. Ziet hier den Inhoud der beide Vervolgen:

Oorzaken van onderscheidene werkzaamheden der Dieren. - Zoogenoemde deugden der Dieren, bijzonderlijk die tot de hoofddeugd van liefde betreklijk zijn. - Nadere beschouwing van de opmerkzaamheid en leerzaamheid der Dieren. - Gehoorzaamheid, en eenige andere zoogenoemde deugden der Dieren. - Zoogenoemde ondeugden der Dieren, die tegen de liefde aanloopen. - Koppigheid, en eenige andere zoogenoemde ondeugden der Dieren. - Bepaling van de bestemming der Dieren bij hun tegenwoordig leven. - Ontwikkeling van de bestemming der Dieren. - Velerlei nuttigheid der Dieren voor den Mensch. - Pligten van den Mensch jegens de Dieren. - Verpligtingen jegens Huisdieren. - Bijbelsche en andere drangredenen tot vervulling van onze pligten jegens het Gedierte.

Het Werkje te doorlopen, gedoogt ons bestek niet; en wij onthouden ons daarom ook van het mededeelen eener uitvoerige proeve, daar het den bezitteren van trimolt's geschrift toch ook zeker ter hand komt en zich voordeelig aanprijst. Zeer vele bijzonderheden troffen wij aan, die in de daad zeer aanmerklijk zijn; hier en daar zagen wij de daad. zaken gaarne met eenige bewijzen gestaafd, Toen onlangs in het Mengelwerk onzer Letteroefeningen zekere geschiedenis van eene huismusch werd medegedeeld, die, in het nest eener zwaluw geraakt, door dezelve aan eenen draad, dien zij op de straat opzochten, werd opgehangen, anderen ten exempel, heest de waarnemer dit zelve gevoeld, en daarom 'er bijgevoegd, hoe hij eerst zelve twijfelde, maar eenigen tijd daarna door een volkomen gelijk geval overtuigd werd, dat dit der zwaluwen gewoonte is. Zo missen wij bij het volgend geval ongaarne eenig meer afdoend getuigenis, dan dat van een ongenoemd Fransch tijdschrift: ‘Iemand die een broedhok voor kanarievogelen had, waarin een wijsje zat, dat jongen had uitgebroed, merkte dat het mannetje van den kanarievogel niet alleen eten bragt in het mandje, waarin het wijfje zat, maar beurtlings ook in een ander mandje daar nevens. Hier over verwonderd zijnde en onderzoek doende, bevond hij dat eene muis hare jongen in het andere mandje gelegd had, en dat de kanarievogel aan dit diertje zoo wel een bek vol eten bragt als aan zijn wijfje. De muis stak den bek buiten het hokje om het voedsel te ontvangen, en de vogel stak zijn bekje in dat van de muis, om haar het voedsel over te geven.’ - Zo vernamen wij onlangs van eene Kat, wie men, als een lekker beetje, eene jonge levende Rot in haar eigen nest wierp; doch die integendeel met alle liefde ontvangen, en als een eigen jong werd opgekweekt, zonder dat daarna moeder of kroost

[p. 517]

immer taalden, om in dezen volgens Instinct te werk te gaan; tot dat de Rot van zelve hare voedster ontliep en niet weder vernomen werd. Zo, eindelijk, waren wij zelven nog zeer onlangs getuigen van de zorg en wederkeerige liefde van een' ouden knorrigen Hond, zijnde eene Teef, doch die nimmer gejongd had, en een jong Katje, dat den eersten dag onvriendelijk, doch den tweeden reeds met zoo veel liefde en zorg door den Hond bejegend werd, dat men 't hem niet meer durfde ontnemen; terwijl de ongeschikte wijze, waarop hij 't koesterde en overal medesleepte, waarlijk grappig was, en het Katje intusschen, zijn Instinct volgende, telkens trachtte het oude beest te zuigen.

Van harte gaarne vereenigen wij ons met den Schrijver, als hij zegt: ‘Uitgezonderd den mensch oefent geen dier eigenlijk dus genoemde deugd. Maar evenwel spreiden deze en gene dieren hoedanigheden ten toon, die voor het uiterlijke veel overeenkomst hebben met de menschlijke deugden; ofschoon zij uit gansch andere beginselen voortkomen. En het kan in menig opzigt nuttig wezen, dat men die hoedanigheden van sommige dieren wat meer van nabij beschouwe. Dit kan ons niet alleen nader met hen bekend maken, en tot eene juistere waardering en meer regtmatige behandeling van hen opleiden; maar het kan ons tevens beschamen, van het kwade afschrikken, en tot menige deugd aansporen en prikkelen, wanneer wij zien, dat menig van allen Godsdienst ontbloot dier ons de loef afsteekt in deugden, tot welken onze Godsdienstige kennis ons dringen moest.’