Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Aan den Hoogleeraar Siegenbeek, over de Vocaal-verdubbeling in het Nederduitsch, volgens den regel, welken de Commissie der Psalmberijming in 1773 zich ten dien opzichte heeft voorgeschreeven. Door Mr. Johan Meerman, Heer van Dalem en Vuren. In 's Graavenhaage, bij de Erven van I. van Cleef. 1806. In gr. 8vo. 65 Bl.

Dit geschrift, briefswijze in zeer heuschen stijl gesteld, en alzins aan te prijzen als een voorbeeld van beschaasdheid en bescheidenheid in het voeren van letterkundige geschillen, heeft ten oogmerk, de vocaalverdubbeling, in de Psalmberijming van 1773 aangenomen, te verdedigen tegen de spelling van den Hoogleeraar siegenbeek ten dezen opzigte. Daartoe wordt eerst het gezag der Commissie tot die Psalmberijming hoog gewaardeerd; doch daarbij tevens erkend, dat zij slechts met de meerderheid van ééne stem zich tot die vocaalverdubbeling bepaalde; daarna wordt de spelling van siegenbeek bestreden, voor zoo ver zij de vocaalverdubbeling betreft, en eindelijk de vocaalverdubbeling zelve dier Commissie geregtvaardigd. Tegen die van siegenbeek wordt ingebragt, dat zij geenen anderen grond heeft dan een overoud verschil in uitspraak, het welk zich nog heden in sommige streken van ons Vaderland laat hooren, maar bij het grootste deel der natie is verloren gegaan, en bij het beschaafdste gedeelte derzelve zoo goed als vreemd is geworden; dat zij in de schrijfwijze naauwelijks eene eeuw lang in uitsluitend gebruik is geweest, namelijk van de laatste helft der zestiende tot in de eerste der zeventiende eeuw; dat zij daarna door zeer vereerenswaardige Schrijvers is verworpen; dat zij, bij het verloren gaan van het verschil in de uitspraak zelve onder het beschaafdste deel der natie, aan de grootste zwarigheden bij hare wederinvoering onderhevig is, en toch altijd buiten staat blijft, om al het verschil, het welk men bij de uitspraak nog duidelijk bemerkt, in het vocaalgebruik, door deze spelling weg te nemen. Voor de Analogische vocaalverdubbeling, die tegen deze Etymologische spelling overstaat, wordt aangevoerd, dat zij volkomen gegrond is op de analogie der tale; dat zij een

[p. 508]

aanmerkelijk aantal woorden onderscheidt, welke de taal zelve leert, dat met eene enkelde of dubbelde vocaal moeten worden geschreven, en wel inzonderheid dezulken, die, uit het zelfde stamwoord gesproten, twee verschillende beteekenissen hebben aangenomen; dat zij grootelijks medewerkt tot de schoonheid der tale en zeer geschikt was om als eene algemeene spelling te worden ingevoerd. - Het is Recensents zaak niet, alle de gronden tegen en voor de eene en de andere spelling te waarderen, daar men dit van den Hoogleeraar siegenbeek moet verwachten. Voor zoo ver Recensent echter des Hoogleeraaars spelling vrijwillig aangenomen heeft, zal men het hem niet kunnen misduiden, dat hij doe opmerken, hoe twijfelachtig toch alle de aangevoerde gronden voor de analogische spelling aan bevoegde regters moeten voorgekomen zijn, daar de Commissie van Psalmberijming haar slechts met de meerderheid van ééne stem 'er door heeft gehaald; alsmede hoe veel opmerking toch gansch Zeeland en het volkrijke Rotterdam, benevens de aan en over de Maas gelegene plaatsen verdienen, zoo wel ten aanzien van de talrijkheid der inwoners, als van derzelver beschaving en letteroefening; dat, verder, des Heeren meerman's onvermogen, om het verschil van klank te onderscheiden bij de juiste uitspraak van de hard-lange en de zacht-lange e en o, met hoe velen Hij hetzelve dan ook gemeen hebbe, niets afdoet tegen de wezenlijkheid van het verschil dier klanken, die in Recensents ooren niet missen onderscheiden te worden, waarvan hij zelfs eene proeve gegeven heeft aan eenen even stomphoorigen, die hem de woordenlijst voorlas, door meerman ten dien einde in dit geschrift ingevoegd en 380 woorden van dien aard behelzende, en waaromtrent de proeve even beslissend zal uitvallen bij elken echten Zeeuw, Rotterdammer en aanwoner van de Maas niet alleen, maar ook bij menig eenen anderen inwoner van ons Vaderland, wiens scherpere gehoorzenuw voor deze acoustische verfijningen, gelijk de Heer meerman ze noemt, vatbaar is, waarvan siegenbeek van Amsterdam en weiland van Gouda twee zoo sprekende voorbeelden zijn; dat het, eindelijk, beneden het oordeel van den Heere meerman zelven is, te zeggen: ‘Laat het door eene ziesenis beslist worden, wanneer zij, als Ladij Macbeth, de bloedvlekken niet van de hand kan wisschen, of wanneer zij, als Phaedra, worstelt tegen verboodene liesde: of zij 'er dan aan denkt, om haare o's en e's in woorden, die in 't Moesogothisch en de overige Moedertaalen een' Diphthongus hebben, als de au's en ai's der Franschen te doen klinken, ja of zij ooit 'er een' anderen toon aan geeft, dan aan die e's en o's, die gij niet goed vindt te verdubbelen.’ Juist omdat 'er niemand te Rotterdam en in Zeeland aan denkt, de hard-lange en zacht-lange e en e onderscheidenlijk te la-

[p. 509]

ten hooren, en zij beiden echter aldaar zoo onderscheidenlijk voortgebragt als gehoord worden, daarom blijkt het, dat het een onderscheid is in de natuur zelve gegrond, en van die onderscheiding wilde nu de Heer meerman een kunstwerk maken! De naam van ziesenis, hoe groot ook als tooneelspeelster, doet warelijk niets af, ter zake van taalkunde, of van naturelijken tongval, even min als die van de bekwaamste redenaars voor de balie of op den kansel, die allen, naar mate zij meer uitmunten door hunne voordragt, de uitspraak van elk woord te minder overleggen. - Denkt een Amsterdammer ooit, om anders uit te spreken dan een Hagenaar, en is 'er, om die reden, geen onderscheid tusschen beider tongval? - Dat dan de Heer meerman, ‘die van zijn zevende tot zijn dertiende jaar, en dus in eenen leeftijd, in welken het oor nog meer ontvangbaar is voor toonen, dan daarna, en de tong nog vatbaarder voor nieuwe bewegingen, Rotterdam bewoond, de eerste helft van dezen tijd zelfs in de openbare scholen doorgebragt en met kinderen van allerlei standen verkeerd heeft,’ - gelijk Hij dit alles zegt, - ‘zich genoodzaakt zie, met de schaamte in het aangezigt te belijden: helaas, ik ben die man, die niet erkent, dat de lange e in eenige woorden van de beide bedoelde soorten eenen geheel anderen klank heeft;’ maar dat Hij betere gronden zoeke, om deze acoustische verfijning bij, anderen in twijfel te trekken of voor zijne medestomphoorigen belagchelijk te maken.