Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1806

Gedachtenis-Rede uit Jeremias XVII:7. over het zalig af sterven van zijne Doorluchtige Hoogheid Willem de Vijfde, Prins van Oranje en Vorst te Nassau; van Johan Jacob Toubij, Leeraar bij de Evangelische Luthersche Gemeente te Dietz. Uit het Hoogduitsch. In 's Hage, bij J.F. Jacobs D' Agé. 1806. In gr. 8vo. 22 Bl.

De tijd bekoelt iedere menschlijke drift; bij een lijk vergeeft en vergeet men zo ligt; en de veranderde gedaante der wereldsche zaken doet personen en gebeurtenissen, na verloop van ettelijke jaren, voorkomen in een nog al eenigzins ander licht. Deze Gedachtenis-rede op den laatsten Stadhouder van deze gewesten zou voorzeker onder ons duizenden lezers, toegenegene lezers vinden, ware dezelve ook maar middelmatig goed, en had zij maar iets, hoe weinig dan ook, van de algemeen erkende vereischten in zodanig een stuk; - nu, intusschen, zal vriend en vijand van het Oranje-huis dezelve met verontwaardiging wegwerpen; terwijl de bedaarde en geheel onpartijdige lezer ze met eenen glimlach ter zijde legt. Het is indedaad bij de lezing, alsof de Redenaar dan volstrekt niets goeds van den doorluchtigen Overledenen te zeggen wist, en of hij, gedwongen tot lof, nu opzetlijk zodanig eenen trap van deugd den Oranje-vorst aandichten wilde, als waarvoor de mensch hier naauwlijks vatbaar kan gerekend worden, en, met die zaak echter verlegen, het bewijs en de ontwikkeling zelve opzetlijk terug hield, alles afdoende met eene opeenstapeling van brommende woorden; en wij zouden waarlijk geloven dat dit in zijn plan viel, bijaldien wij niet hier en daar zodanige bewijzen van onnozelheid en zwakheid van geest in deze zijne

[p. 480]

Leerreden hadden aangetroffen, die ons overtuigden, dat hij waarlijk Prins willem den vijfden gehouden heeft voor het non plus ultra van menschlijke deugd.

De man was bij het optreden van den leerstoel dan maar eens bitter verlegen: hij durfde het naauwlijks zeggen, wat tot deze zijne Rede de treurige aanleiding gaf: en waarom durfde hij niet? omdat niemand het treurig geval nog wist? ô neen! want het ingekomen doodbericht en het klagend sterfgelui had het reeds luid genoeg geroepen: maar, hij herhaalt het nog eens, hij durfde naauwlijks over het sterfgeval spreken, omdat de eerste bekendmaking een ieder zo diep geroerd had, en van dien oogenblik af die bekendmaking het voorwerp was geweest, en nog was, van de innigste deelneming zijner toehoorders, van hunne huislijke en openlijke gesprekken en van kunne klachten. Waarom of de man dan nu daar ook niet van durfde spreken? Maar dit is tot daar aan toe; een mensch heeft dikwijls eene bijzonder zonderlinge reden, waarom hij voor iets benaauwd is. Hij komt eindlijk tot den bepaalden (misschien opgegevenen) tekst, waarvan hij niets zegt, dan dat dezelve duidlijk is, en gaat nu spreken van onzen gezegenden vorst, als een groot en gezegend voorbeeld van een gegrond en onwrikbaar vertrouwen op god. Waarin bestond dit vertrouwen? In geloof aan de Voorzienigheid naar de H. Schrift, - hetgeen hij zich aanschafte door het lezen van den Bijbel, het naarstig ter Kerk gaan, en eerbiedig zijn in de Kerk - en zijn streven naar gehoorzaamheid in denken en doen aan den wil van God. Hij was een rechtvaardig, milddadig, nedrig, bescheiden en vriendlijk mensch. - En wat was 'er het gevolg van? Dit vertrouwen was hem een licht in de duisternis, - gaf hem rust en moed in het hart - troost in den dood - en een' hoger' trap van zaligheid in de andere wereld. - Dit alles wordt brommend vermeld; maar, gelijk wij reeds zeiden, ontwikkeling, behoorlijke ontwikkeling en bewijs ontbreekt; hetwelk echter in zijn oog schijnt vergoed te worden door de dikwijls herhaalde eernamen van: de beste Vorst - de wedergaloze vroome, edele en menschlievende Vorst en Heer - de Hoogstzalige - de verhevene ontslapene - onze in God rustende Regent - onze vereeuwigde Vorst en Heer - onze vereeuwigde Landsveder - in God rustende Vorst en Heer, enz. enz. en eindlijk ook onze volkomenste vorst en heer.

[p. 481]

En wel vooral hinderde ons, in den mond van eenen Christenleeraar, deze laatstgenoemde uitdrukking, daar zij gebruikt wordt om de groote waarheid en kracht van den tekst, Gezegend is de man, die op den Heere vertrouwt enz., in het beeld van den Overledenen, onzen volkomensten vorst en heer, te doen opmerken. - Dan, de doorluchtige Overledene ruste in vrede! en stichte zich met dit boekje, wie 'er zich mede stichten kan! - terwijl wij Vorst willem frederik, de menschlievende, wijze en onophoudlijk werkzame hier genoemd, - die wij hartlijk wenschen dat zijnen volke lang tot zegen zij - eenmaal eenen beteren Lijk- en Lofredenaar toewenschen, dan zijn Heer Vader Zaliger in den Eerw. toubij te beurt viel.